2.3.3 กามคุณกถา
๐ ปญฺเจว กามคุณา กามธาตูติ? อามนฺตา. นนุ อตฺถิ ตปฺปฏิสญฺญุตฺโต ฉนฺโทติ? อามนฺตา. หญฺจิ อตฺถิ ตปฺปฏิสญฺญุตฺโต ฉนฺโท, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ— “ปญฺเจว กามคุณา กามธาตู”ติ. นนุ อตฺถิ ตปฺปฏิสญฺญุตฺโต ราโค ตปฺปฏิสญฺญุตฺโต ฉนฺโท ตปฺปฏิสญฺญุตฺโต ฉนฺทราโค ตปฺปฏิสญฺญุตฺโต สงฺกปฺโป ตปฺปฏิสญฺญุตฺโต ราโค ตปฺปฏิสญฺญุตฺโต สงฺกปฺปราโค ตปฺปฏิสญฺญุตฺตา ปีติ ตปฺปฏิสญฺญุตฺตํ โสมนสฺสํ ตปฺปฏิสญฺญุตฺตํ ปีติโสมนสฺสนฺติ? อามนฺตา. หญฺจิ อตฺถิ ตปฺปฏิสญฺญุตฺตํ ปีติโสมนสฺสํ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ— “ปญฺเจว กามคุณา กามธาตู”ติ.
๐ ปญฺเจว กามคุณา กามธาตูติ? อามนฺตา. มนุสฺสานํ จกฺขุ น กามธาตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… มนุสฺสานํ โสตํ …เป… มนุสฺสานํ ฆานํ …เป… มนุสฺสานํ ชิวฺหา …เป… มนุสฺสานํ กาโย …เป… มนุสฺสานํ มโน น กามธาตูติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ มนุสฺสานํ มโน น กามธาตูติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา—
“ปญฺจ กามคุณา โลเก,
มโนจฺฉฏฺฐา ปเวทิตา;
เอตฺถ ฉนฺทํ วิราเชตฺวา,
เอวํ ทุกฺขา ปมุจฺจตี”ติ.
อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ— “มนุสฺสานํ มโน น กามธาตู”ติ.
๐ ปญฺเจว กามคุณา กามธาตูติ? อามนฺตา. กามคุณา ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิญฺญาณฏฺฐิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อตฺถิ กามคุณูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อตฺถิ กามคุณูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กามคุเณ สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กามคุเณ อตฺถิ รูปํ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กามคุณา ปญฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กามคุเณ สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, สาวกยุคํ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กามธาตุ ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิญฺญาณฏฺฐิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? อามนฺตา. กามคุณา ภโว คติ สตฺตาวาโส สํสาโร โยนิ วิญฺญาณฏฺฐิติ อตฺตภาวปฏิลาโภติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อตฺถิ กามธาตูปคํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. อตฺถิ กามคุณูปคํ กมฺมนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อตฺถิ กามธาตูปคา สตฺตาติ? อามนฺตา. อตฺถิ กามคุณูปคา สตฺตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กามธาตุยา สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? อามนฺตา. กามคุเณ สตฺตา ชายนฺติ ชียนฺติ มียนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กามธาตุยา อตฺถิ รูปํ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณนฺติ? อามนฺตา. กามคุเณ อตฺถิ รูปํ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กามธาตุ ปญฺจโวการภโวติ? อามนฺตา. กามคุณา ปญฺจโวการภโวติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กามธาตุยา สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, สาวกยุคํ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา. กามคุเณ สมฺมาสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, ปจฺเจกสมฺพุทฺธา อุปฺปชฺชนฺติ, สาวกยุคํ อุปฺปชฺชตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
× น วตฺตพฺพํ— “ปญฺเจว กามคุณา กามธาตู”ติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา— “ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา. กตเม ปญฺจ? จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา, โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทา …เป… ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา …เป… ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา …เป… กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา— อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ กามคุณา”ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ ปญฺเจว กามคุณา กามธาตูติ.
กามคุณกถา นิฏฺฐิตา.