2.3.9 รูปํกมฺมนฺติกถา
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… นนุ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? อามนฺตา. หญฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ— “กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺ”ติ.
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิโต ผโสฺส กุสโล สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตา เวทนา …เป… สญฺญา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ …เป… ปญฺญา กุสลา สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิโต ผโสฺส กุสโล อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตา เวทนา …เป… สญฺญา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ …เป… ปญฺญา กุสลา อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. ยํ กิญฺจิ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปํ สพฺพํ ตํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ กุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อพฺยากตาติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อนารมฺมณา กุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อนารมฺมณา อพฺยากตาติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ ผสฺสวิปฺปยุตฺตา กุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ ผสฺสวิปฺปยุตฺตา อพฺยากตาติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อนารมฺมณา ผสฺสวิปฺปยุตฺตา กุสลาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อนารมฺมณา ผสฺสวิปฺปยุตฺตา อพฺยากตาติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… นนุ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. หญฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ— “กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลนฺ”ติ.
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิโต ผโสฺส กุสโล สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตา เวทนา …เป… สญฺญา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ …เป… ปญฺญา กุสลา สารมฺมณา, อตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิโต ผโสฺส กุสโล อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตา เวทนา …เป… สญฺญา… เจตนา… สทฺธา… วีริยํ… สติ… สมาธิ …เป… ปญฺญา กุสลา อนารมฺมณา, นตฺถิ ตาย อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ กุสลนฺติ? อามนฺตา. ยํ กิญฺจิ กุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปํ สพฺพํ ตํ กุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… ยถา กายกมฺมํ ตถา วจีกมฺมนฺติ.
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… นนุ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธีติ? อามนฺตา. หญฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา อาโภโค สมนฺนาหาโร มนสิกาโร เจตนา ปตฺถนา ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ— “อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺ”ติ.
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิโต ผโสฺส อกุสโล สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตา เวทนา …เป… สญฺญา… เจตนา… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺฐิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ …เป… อโนตฺตปฺปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิโต ผโสฺส อกุสโล อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตา เวทนา …เป… สญฺญา… เจตนา… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺฐิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ …เป… อโนตฺตปฺปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ กายกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. ยํ กิญฺจิ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปํ สพฺพํ ตํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… นนุ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. หญฺจิ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธิ; โน จ วต เร วตฺตพฺเพ— “อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺ”ติ.
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิโต ผโสฺส อกุสโล สารมฺมโณ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตา เวทนา …เป… สญฺญา… เจตนา… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺฐิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ …เป… อโนตฺตปฺปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลํ สารมฺมณํ, อตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิโต ผโสฺส อกุสโล อนารมฺมโณ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตา เวทนา …เป… สญฺญา… เจตนา… ราโค… โทโส… โมโห… มาโน… ทิฏฺฐิ… วิจิกิจฺฉา… ถินํ… อุทฺธจฺจํ… อหิริกํ …เป… อโนตฺตปฺปํ อกุสลํ อนารมฺมณํ, นตฺถิ ตสฺส อาวฏฺฏนา …เป… ปณิธีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. ยํ กิญฺจิ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปํ สพฺพํ ตํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ …เป… รสายตนํ …เป… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ …เป… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท ผสฺสวิปฺปยุตฺโต อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ ผสฺสวิปฺปยุตฺโต อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อกุสลนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ ผสฺสวิปฺปยุตฺโต อกุสโลติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปายตนํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ สทฺทายตนํ …เป… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท อนารมฺมโณ ผสฺสวิปฺปยุตฺโต อพฺยากโตติ? อามนฺตา. อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ วจีกมฺมํ รูปํ อนารมฺมณํ ผสฺสวิปฺปยุตฺตํ อพฺยากตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
× น วตฺตพฺพํ— “รูปํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปี”ติ? อามนฺตา. นนุ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? อามนฺตา. หญฺจิ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปิ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ— “รูปํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปี”ติ.
๐ รูปํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… รูปํ กุสลมฺปิ อกุสลมฺปีติ? อามนฺตา. โสตายตนํ …เป… ฆานายตนํ… ชิวฺหายตนํ… กายายตนํ… รูปายตนํ… สทฺทายตนํ… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ… ปถวีธาตุ… อาโปธาตุ… เตโชธาตุ …เป… วาโยธาตุ อสุจิ อสฺสุ โลหิตํ เสโท กุสโลปิ อกุสโลปีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กาโย รูปํ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. มโน รูปํ, มโนกมฺมํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… มโน อรูปํ, มโนกมฺมํ อรูปนฺติ? อามนฺตา. กาโย อรูปํ, กายกมฺมํ อรูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. จกฺขายตนํ รูปนฺติ, จกฺขุวิญฺญาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. โสตายตนํ รูปนฺติ, โสตวิญฺญาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. ฆานายตนํ รูปนฺติ, ฆานวิญฺญาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. ชิวฺหายตนํ รูปนฺติ, ชิวฺหาวิญฺญาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… กาโย รูปนฺติ, กายกมฺมํ รูปนฺติ? อามนฺตา. กายายตนํ รูปนฺติ, กายวิญฺญาณํ รูปนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป… .
๐ รูปํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา— “เจตนาหํ, ภิกฺขเว, กมฺมํ วทามิ; เจตยิตฺวา กมฺมํ กโรติ กาเยน วาจาย มนสา”ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ— “รูปํ กมฺมนฺ”ติ.
๐ รูปํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา— “กาเย วา, อานนฺท, สติ กายสญฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; วาจาย วา, อานนฺท, สติ วจีสญฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; มเน วา, อานนฺท, สติ มโนสญฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขนฺ”ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ— “รูปํ กมฺมนฺ”ติ.
๐ รูปํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา— “ติวิธา, ภิกฺขเว, กายสญฺเจตนา อกุสลํ กายกมฺมํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํ; จตุพฺพิธา, ภิกฺขเว, วจีสญฺเจตนา อกุสลํ วจีกมฺมํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํ; ติวิธา, ภิกฺขเว, มโนสญฺเจตนา อกุสลํ มโนกมฺมํ ทุกฺขุทฺรยํ ทุกฺขวิปากํ; ติวิธา, ภิกฺขเว, กายสญฺเจตนา กุสลํ กายกมฺมํ สุขุทฺรยํ สุขวิปากํ; จตุพฺพิธา, ภิกฺขเว, วจีสญฺเจตนา กุสลํ วจีกมฺมํ สุขุทฺรยํ สุขวิปากํ; ติวิธา, ภิกฺขเว, มโนสญฺเจตนา กุสลํ มโนกมฺมํ สุขุทฺรยํ สุขวิปากนฺ”ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ— “รูปํ กมฺมนฺ”ติ.
๐ รูปํ กมฺมนฺติ? อามนฺตา. นนุ วุตฺตํ ภควตา— “สจายํ, อานนฺท, สมิทฺธิ โมฆปุริโส ปาฏลิปุตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส เอวํ ปุฏฺโฐ เอวํ พฺยากเรยฺย— ‘สญฺเจตนิยํ, อาวุโส ปาฏลิปุตฺต, กมฺมํ กตฺวา กาเยน วาจาย มนสา สุขเวทนิยํ สุขํ โส เวทยติ; สญฺเจตนิยํ, อาวุโส ปาฏลิปุตฺต, กมฺมํ กตฺวา กาเยน วาจาย มนสา ทุกฺขเวทนิยํ ทุกฺขํ โส เวทยติ; สญฺเจตนิยํ, อาวุโส ปาฏลิปุตฺต, กมฺมํ กตฺวา กาเยน วาจาย มนสา อทุกฺขมสุขเวทนิยํ อทุกฺขมสุขํ โส เวทยตี’ติ, เอวํ พฺยากรมาโน โข, อานนฺท, สมิทฺธิ โมฆปุริโส ปาฏลิปุตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส สมฺมา พฺยากรมาโน พฺยากเรยฺยา”ติ. อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตา. เตน หิ น วตฺตพฺพํ— “รูปํ กมฺมนฺ”ติ.
รูปํ กมฺมนฺติกถา นิฏฺฐิตา.