18.1 สพฺพสงฺคาหิกวาร
กติ ขนฺธา, กติ อายตนานิ, กติ ธาตุโย, กติ สจฺจานิ, กติ อินฺทฺริยานิ, กติ เหตู, กติ อาหารา, กติ ผสฺสา, กติ เวทนา, กติ สญฺญา, กติ เจตนา, กติ จิตฺตานิ?
ปญฺจกฺขนฺธา, ทฺวาทสายตนานิ, อฏฺฐารส ธาตุโย, จตฺตาริ สจฺจานิ, พาวีสตินฺทฺริยานิ, นว เหตู, จตฺตาโร อาหารา, สตฺต ผสฺสา, สตฺต เวทนา, สตฺต สญฺญา, สตฺต เจตนา, สตฺต จิตฺตานิ.
ตตฺถ กตเม ปญฺจกฺขนฺธา? รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ— อิเม วุจฺจนฺติ “ปญฺจกฺขนฺธา”. (1)
ตตฺถ กตมานิ ทฺวาทสายตนานิ? จกฺขายตนํ, รูปายตนํ, โสตายตนํ, สทฺทายตนํ, ฆานายตนํ, คนฺธายตนํ, ชิวฺหายตนํ, รสายตนํ, กายายตนํ, โผฏฺฐพฺพายตนํ, มนายตนํ, ธมฺมายตนํ— อิมานิ วุจฺจนฺติ “ทฺวาทสายตนานิ”. (2)
ตตฺถ กตมา อฏฺฐารส ธาตุโย? จกฺขุธาตุ, รูปธาตุ, จกฺขุวิญฺญาณธาตุ, โสตธาตุ, สทฺทธาตุ, โสตวิญฺญาณธาตุ, ฆานธาตุ, คนฺธธาตุ, ฆานวิญฺญาณธาตุ, ชิวฺหาธาตุ, รสธาตุ, ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุ, กายธาตุ, โผฏฺฐพฺพธาตุ, กายวิญฺญาณธาตุ, มโนธาตุ, ธมฺมธาตุ, มโนวิญฺญาณธาตุ— อิมา วุจฺจนฺติ “อฏฺฐารส ธาตุโย”. (3)
ตตฺถ กตมานิ จตฺตาริ สจฺจานิ? ทุกฺขสจฺจํ, สมุทยสจฺจํ, นิโรธสจฺจํ, มคฺคสจฺจํ— อิมานิ วุจฺจนฺติ “จตฺตาริ สจฺจานิ”. (4)
ตตฺถ กตมานิ พาวีสตินฺทฺริยานิ? จกฺขุนฺทฺริยํ, โสตินฺทฺริยํ, ฆานินฺทฺริยํ, ชิวฺหินฺทฺริยํ, กายินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริยํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, สุขินฺทฺริยํ, ทุกฺขินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ, โทมนสฺสินฺทฺริยํ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ, สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปญฺญินฺทฺริยํ, อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ, อญฺญินฺทฺริยํ, อญฺญาตาวินฺทฺริยํ— อิมานิ วุจฺจนฺติ “พาวีสตินฺทฺริยานิ”. (5)
ตตฺถ กตเม นว เหตู? ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู.
ตตฺถ กตเม ตโย กุสลเหตู? อโลโภ กุสลเหตุ, อโทโส กุสลเหตุ, อโมโห กุสลเหตุ— อิเม ตโย กุสลเหตู.
ตตฺถ กตเม ตโย อกุสลเหตู? โลโภ อกุสลเหตุ, โทโส อกุสลเหตุ, โมโห อกุสลเหตุ— อิเม ตโย อกุสลเหตู.
ตตฺถ กตเม ตโย อพฺยากตเหตู? กุสลานํ วา ธมฺมานํ วิปากโต กิริยาพฺยากเตสุ วา ธมฺเมสุ อโลโภ, อโทโส, อโมโห— อิเม ตโย อพฺยากตเหตู. อิเม วุจฺจนฺติ “นว เหตู”. (6)
ตตฺถ กตเม จตฺตาโร อาหารา? กพฬีการาหาโร, ผสฺสาหาโร, มโนสญฺเจตนาหาโร, วิญฺญาณาหาโร— อิเม วุจฺจนฺติ “จตฺตาโร อาหารา”. (7)
ตตฺถ กตเม สตฺต ผสฺสา? จกฺขุสมฺผโสฺส, โสตสมฺผโสฺส, ฆานสมฺผโสฺส, ชิวฺหาสมฺผโสฺส, กายสมฺผโสฺส, มโนธาตุสมฺผโสฺส, มโนวิญฺญาณธาตุสมฺผโสฺส— อิเม วุจฺจนฺติ “สตฺต ผสฺสา”. (8)
ตตฺถ กตมา สตฺต เวทนา? จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา, โสตสมฺผสฺสชา เวทนา, ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา, ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เวทนา, กายสมฺผสฺสชา เวทนา, มโนธาตุสมฺผสฺสชา เวทนา, มโนวิญฺญาณธาตุสมฺผสฺสชา เวทนา— อิมา วุจฺจนฺติ “สตฺต เวทนา”. (9)
ตตฺถ กตมา สตฺต สญฺญา? จกฺขุสมฺผสฺสชา สญฺญา, โสตสมฺผสฺสชา สญฺญา, ฆานสมฺผสฺสชา สญฺญา, ชิวฺหาสมฺผสฺสชา สญฺญา, กายสมฺผสฺสชา สญฺญา, มโนธาตุสมฺผสฺสชา สญฺญา, มโนวิญฺญาณธาตุสมฺผสฺสชา สญฺญา— อิมา วุจฺจนฺติ “สตฺต สญฺญา”. (10)
ตตฺถ กตมา สตฺต เจตนา? จกฺขุสมฺผสฺสชา เจตนา, โสตสมฺผสฺสชา เจตนา, ฆานสมฺผสฺสชา เจตนา, ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เจตนา, กายสมฺผสฺสชา เจตนา, มโนธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา, มโนวิญฺญาณธาตุสมฺผสฺสชา เจตนา— อิมา วุจฺจนฺติ “สตฺต เจตนา”. (11)
ตตฺถ กตมานิ สตฺต จิตฺตานิ? จกฺขุวิญฺญาณํ, โสตวิญฺญาณํ, ฆานวิญฺญาณํ, ชิวฺหาวิญฺญาณํ, กายวิญฺญาณํ, มโนธาตุ, มโนวิญฺญาณธาตุ— อิมานิ วุจฺจนฺติ “สตฺต จิตฺตานิ”. (12)