4.3.1 เจตนาสุตฺต
“กาเย วา, ภิกฺขเว, สติ กายสญฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ. วาจาย วา, ภิกฺขเว, สติ วจีสญฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ. มเน วา, ภิกฺขเว, สติ มโนสญฺเจตนาเหตุ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ อวิชฺชาปจฺจยาว.
สามํ วา ตํ, ภิกฺขเว, กายสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ. ปเร วาสฺส ตํ, ภิกฺขเว, กายสงฺขารํ อภิสงฺขโรนฺติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ. สมฺปชาโน วา ตํ, ภิกฺขเว, กายสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ. อสมฺปชาโน วา ตํ, ภิกฺขเว, กายสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ.
สามํ วา ตํ, ภิกฺขเว, วจีสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; ปเร วาสฺส ตํ, ภิกฺขเว, วจีสงฺขารํ อภิสงฺขโรนฺติ; ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; สมฺปชาโน วา ตํ, ภิกฺขเว, วจีสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; อสมฺปชาโน วา ตํ, ภิกฺขเว, วจีสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ.
สามํ วา ตํ, ภิกฺขเว, มโนสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; ปเร วาสฺส ตํ, ภิกฺขเว, มโนสงฺขารํ อภิสงฺขโรนฺติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; สมฺปชาโน วา ตํ, ภิกฺขเว, มโนสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ; อสมฺปชาโน วา ตํ, ภิกฺขเว, มโนสงฺขารํ อภิสงฺขโรติ, ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ.
อิเมสุ, ภิกฺขเว, ธมฺเมสุ อวิชฺชา อนุปติตา, อวิชฺชาย เตฺวว อเสสวิราคนิโรธา โส กาโย น โหติ ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ, สา วาจา น โหติ ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ, โส มโน น โหติ ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ, เขตฺตํ ตํ น โหติ …เป… วตฺถุ ตํ น โหติ …เป… อายตนํ ตํ น โหติ …เป… อธิกรณํ ตํ น โหติ ยํปจฺจยาสฺส ตํ อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขนฺติ.
จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, อตฺตภาวปฏิลาภา. กตเม จตฺตาโร? อตฺถิ, ภิกฺขเว, อตฺตภาวปฏิลาโภ, ยสฺมิํ อตฺตภาวปฏิลาเภ อตฺตสญฺเจตนา กมติ, โน ปรสญฺเจตนา. อตฺถิ, ภิกฺขเว, อตฺตภาวปฏิลาโภ, ยสฺมิํ อตฺตภาวปฏิลาเภ ปรสญฺเจตนา กมติ, โน อตฺตสญฺเจตนา. อตฺถิ, ภิกฺขเว, อตฺตภาวปฏิลาโภ, ยสฺมิํ อตฺตภาวปฏิลาเภ อตฺตสญฺเจตนา จ กมติ ปรสญฺเจตนา จ. อตฺถิ, ภิกฺขเว, อตฺตภาวปฏิลาโภ, ยสฺมิํ อตฺตภาวปฏิลาเภ เนวตฺตสญฺเจตนา กมติ, โน ปรสญฺเจตนา. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร อตฺตภาวปฏิลาภา”ติ.
เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อิมสฺส โข อหํ, ภนฺเต, ภควตา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ— ‘ตตฺร, ภนฺเต, ยายํ อตฺตภาวปฏิลาโภ ยสฺมิํ อตฺตภาวปฏิลาเภ อตฺตสญฺเจตนา กมติ โน ปรสญฺเจตนา, อตฺตสญฺเจตนาเหตุ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหา กายา จุติ โหติ. ตตฺร, ภนฺเต, ยายํ อตฺตภาวปฏิลาโภ ยสฺมิํ อตฺตภาวปฏิลาเภ ปรสญฺเจตนา กมติ โน อตฺตสญฺเจตนา, ปรสญฺเจตนาเหตุ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหา กายา จุติ โหติ. ตตฺร, ภนฺเต, ยายํ อตฺตภาวปฏิลาโภ ยสฺมิํ อตฺตภาวปฏิลาเภ อตฺตสญฺเจตนา จ กมติ ปรสญฺเจตนา จ, อตฺตสญฺเจตนา จ ปรสญฺเจตนา จ เหตุ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหา กายา จุติ โหติ. ตตฺร, ภนฺเต, ยายํ อตฺตภาวปฏิลาโภ ยสฺมิํ อตฺตภาวปฏิลาเภ เนว อตฺตสญฺเจตนา กมติ โน ปรสญฺเจตนา, กตเม เตน เทวา ทฏฺฐพฺพา’”ติ? “เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปคา, สาริปุตฺต, เทวา เตน ทฏฺฐพฺพา”ติ.
“โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ตมฺหา กายา จุตา อาคามิโน โหนฺติ อาคนฺตาโร อิตฺถตฺตํ? โก ปน, ภนฺเต, เหตุ โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ตมฺหา กายา จุตา อนาคามิโน โหนฺติ อนาคนฺตาโร อิตฺถตฺตนฺ”ติ? “อิธ, สาริปุตฺต, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ โหนฺติ, โส ทิฏฺเฐว ธมฺเม เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. โส ตทสฺสาเทติ, ตํ นิกาเมติ, เตน จ วิตฺติํ อาปชฺชติ; ตตฺถ ฐิโต ตทธิมุตฺโต ตพฺพหุลวิหารี อปริหีโน กาลํ กุรุมาโน เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปคานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. โส ตโต จุโต อาคามี โหติ อาคนฺตา อิตฺถตฺตํ.
อิธ ปน, สาริปุตฺต, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ โหนฺติ, โส ทิฏฺเฐว ธมฺเม เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. โส ตทสฺสาเทติ, ตํ นิกาเมติ, เตน จ วิตฺติํ อาปชฺชติ; ตตฺถ ฐิโต ตทธิมุตฺโต ตพฺพหุลวิหารี อปริหีโน กาลํ กุรุมาโน เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปคานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. โส ตโต จุโต อนาคามี โหติ อนาคนฺตา อิตฺถตฺตํ.
อยํ โข, สาริปุตฺต, เหตุ อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ตมฺหา กายา จุตา อาคามิโน โหนฺติ อาคนฺตาโร อิตฺถตฺตํ. อยํ ปน, สาริปุตฺต, เหตุ อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ตมฺหา กายา จุตา อนาคามิโน โหนฺติ อนาคนฺตาโร อิตฺถตฺตนฺ”ติ.
ปฐมํ.