4.1 จตุวณฺณสุทฺธิ
จตฺตาโรเม, วาเสฏฺฐ, วณฺณา— ขตฺติยา, พฺราหฺมณา, เวสฺสา, สุทฺทา. ขตฺติโยปิ โข, วาเสฏฺฐ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี กาเมสุมิจฺฉาจารี มุสาวาที ปิสุณวาโจ ผรุสวาโจ สมฺผปฺปลาปี อภิชฺฌาลุ พฺยาปนฺนจิตฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐี. อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เยเม ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา สาวชฺชา สาวชฺชสงฺขาตา อเสวิตพฺพา อเสวิตพฺพสงฺขาตา นอลมริยา นอลมริยสงฺขาตา กณฺหา กณฺหวิปากา วิญฺญุครหิตา, ขตฺติเยปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติ. พฺราหฺมโณปิ โข, วาเสฏฺฐ …เป… เวโสฺสปิ โข, วาเสฏฺฐ …เป… สุทฺโทปิ โข, วาเสฏฺฐ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี กาเมสุมิจฺฉาจารี มุสาวาที ปิสุณวาโจ ผรุสวาโจ สมฺผปฺปลาปี อภิชฺฌาลุ พฺยาปนฺนจิตฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐี. อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เยเม ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา …เป… กณฺหา กณฺหวิปากา วิญฺญุครหิตา; สุทฺเทปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติ.
ขตฺติโยปิ โข, วาเสฏฺฐ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต, มุสาวาทา ปฏิวิรโต, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต, อนภิชฺฌาลุ อพฺยาปนฺนจิตฺโต, สมฺมาทิฏฺฐี. อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เยเม ธมฺมา กุสลา กุสลสงฺขาตา อนวชฺชา อนวชฺชสงฺขาตา เสวิตพฺพา เสวิตพฺพสงฺขาตา อลมริยา อลมริยสงฺขาตา สุกฺกา สุกฺกวิปากา วิญฺญุปฺปสตฺถา, ขตฺติเยปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติ. พฺราหฺมโณปิ โข, วาเสฏฺฐ …เป… เวโสฺสปิ โข, วาเสฏฺฐ …เป… สุทฺโทปิ โข, วาเสฏฺฐ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ …เป… อนภิชฺฌาลุ, อพฺยาปนฺนจิตฺโต, สมฺมาทิฏฺฐี. อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เยเม ธมฺมา กุสลา กุสลสงฺขาตา อนวชฺชา อนวชฺชสงฺขาตา เสวิตพฺพา เสวิตพฺพสงฺขาตา อลมริยา อลมริยสงฺขาตา สุกฺกา สุกฺกวิปากา วิญฺญุปฺปสตฺถา; สุทฺเทปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติ.
อิเมสุ โข, วาเสฏฺฐ, จตูสุ วณฺเณสุ เอวํ อุภยโวกิณฺเณสุ วตฺตมาเนสุ กณฺหสุกฺเกสุ ธมฺเมสุ วิญฺญุครหิเตสุ เจว วิญฺญุปฺปสตฺเถสุ จ ยเทตฺถ พฺราหฺมณา เอวมาหํสุ— ‘พฺราหฺมโณว เสฏฺโฐ วณฺโณ, หีนา อญฺเญ วณฺณา; พฺราหฺมโณว สุกฺโก วณฺโณ, กณฺหา อญฺเญ วณฺณา; พฺราหฺมณาว สุชฺฌนฺติ, โน อพฺราหฺมณา; พฺราหฺมณาว พฺรหฺมุโน ปุตฺตา โอรสา มุขโต ชาตา พฺรหฺมชา พฺรหฺมนิมฺมิตา พฺรหฺมทายาทา’ติ. ตํ เตสํ วิญฺญู นานุชานนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? อิเมสญฺหิ, วาเสฏฺฐ, จตุนฺนํ วณฺณานํ โย โหติ ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต, โส เนสํ อคฺคมกฺขายติ ธมฺเมเนว, โน อธมฺเมน. ธมฺโม หิ, วาเสฏฺฐ, เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ, ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ.
ตทมินาเปตํ, วาเสฏฺฐ, ปริยาเยน เวทิตพฺพํ, ยถา ธมฺโมว เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ, ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ.
ชานาติ โข, วาเสฏฺฐ, ราชา ปเสนทิ โกสโล— ‘สมโณ โคตโม อนนฺตรา สกฺยกุลา ปพฺพชิโต’ติ. สกฺยา โข ปน, วาเสฏฺฐ, รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส อนุยุตฺตา ภวนฺติ. กโรนฺติ โข, วาเสฏฺฐ, สกฺยา รญฺเญ ปเสนทิมฺหิ โกสเล นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ. อิติ โข, วาเสฏฺฐ, ยํ กโรนฺติ สกฺยา รญฺเญ ปเสนทิมฺหิ โกสเล นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ, กโรติ ตํ ราชา ปเสนทิ โกสโล ตถาคเต นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ, น นํ ‘สุชาโต สมโณ โคตโม, ทุชฺชาโตหมสฺมิ. พลวา สมโณ โคตโม, ทุพฺพโลหมสฺมิ. ปาสาทิโก สมโณ โคตโม, ทุพฺพณฺโณหมสฺมิ. มเหสกฺโข สมโณ โคตโม, อปฺเปสกฺโขหมสฺมี’ติ. อถ โข นํ ธมฺมํเยว สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ ครุํ กโรนฺโต ธมฺมํ มาเนนฺโต ธมฺมํ ปูเชนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน เอวํ ราชา ปเสนทิ โกสโล ตถาคเต นิปจฺจการํ กโรติ, อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ. อิมินาปิ โข เอตํ, วาเสฏฺฐ, ปริยาเยน เวทิตพฺพํ, ยถา ธมฺโมว เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ, ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ.
ตุมฺเห ขฺวตฺถ, วาเสฏฺฐ, นานาชจฺจา นานานามา นานาโคตฺตา นานากุลา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตา. ‘เก ตุมฺเห’ติ— ปุฏฺฐา สมานา ‘สมณา สกฺยปุตฺติยามฺหา’ติ— ปฏิชานาถ. ยสฺส โข ปนสฺส, วาเสฏฺฐ, ตถาคเต สทฺธา นิวิฏฺฐา มูลชาตา ปติฏฺฐิตา ทฬฺหา อสํหาริยา สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมิํ, ตเสฺสตํ กลฺลํ วจนาย— ‘ภควโตมฺหิ ปุตฺโต โอรโส มุขโต ชาโต ธมฺมโช ธมฺมนิมฺมิโต ธมฺมทายาโท’ติ. ตํ กิสฺส เหตุ? ตถาคตสฺส เหตํ, วาเสฏฺฐ, อธิวจนํ ‘ธมฺมกาโย’ อิติปิ, ‘พฺรหฺมกาโย’ อิติปิ, ‘ธมฺมภูโต’ อิติปิ, ‘พฺรหฺมภูโต’ อิติปิ.
โหติ โข โส, วาเสฏฺฐ, สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน อยํ โลโก สํวฏฺฏติ. สํวฏฺฏมาเน โลเก เยภุเยฺยน สตฺตา อาภสฺสรสํวตฺตนิกา โหนฺติ. เต ตตฺถ โหนฺติ มโนมยา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺฐายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺฐนฺติ.
โหติ โข โส, วาเสฏฺฐ, สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน อยํ โลโก วิวฏฺฏติ. วิวฏฺฏมาเน โลเก เยภุเยฺยน สตฺตา อาภสฺสรกายา จวิตฺวา อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉนฺติ. เตธ โหนฺติ มโนมยา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺฐายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺฐนฺติ.