4.3 จนฺทิมสูริยาทิปาตุภาว
อถ โข เต, วาเสฏฺฐ, สตฺตา รสปถวิํ หตฺเถหิ อาลุปฺปการกํ อุปกฺกมิํสุ ปริภุญฺชิตุํ. ยโต โข เต, วาเสฏฺฐ, สตฺตา รสปถวิํ หตฺเถหิ อาลุปฺปการกํ อุปกฺกมิํสุ ปริภุญฺชิตุํ. อถ เตสํ สตฺตานํ สยํปภา อนฺตรธายิ. สยํปภาย อนฺตรหิตาย จนฺทิมสูริยา ปาตุรเหสุํ. จนฺทิมสูริเยสุ ปาตุภูเตสุ นกฺขตฺตานิ ตารกรูปานิ ปาตุรเหสุํ. นกฺขตฺเตสุ ตารกรูเปสุ ปาตุภูเตสุ รตฺตินฺทิวา ปญฺญายิํสุ. รตฺตินฺทิเวสุ ปญฺญายมาเนสุ มาสฑฺฒมาสา ปญฺญายิํสุ. มาสฑฺฒมาเสสุ ปญฺญายมาเนสุ อุตุสํวจฺฉรา ปญฺญายิํสุ. เอตฺตาวตา โข, วาเสฏฺฐ, อยํ โลโก ปุน วิวฏฺโฏ โหติ.
อถ โข เต, วาเสฏฺฐ, สตฺตา รสปถวิํ ปริภุญฺชนฺตา ตมฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺฐํสุ. ยถา ยถา โข เต, วาเสฏฺฐ, สตฺตา รสปถวิํ ปริภุญฺชนฺตา ตมฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺฐํสุ ตถา ตถา เตสํ สตฺตานํ รสปถวิํ ปริภุญฺชนฺตานํ ขรตฺตญฺเจว กายสฺมิํ โอกฺกมิ, วณฺณเววณฺณตา จ ปญฺญายิตฺถ. เอกิทํ สตฺตา วณฺณวนฺโต โหนฺติ, เอกิทํ สตฺตา ทุพฺพณฺณา. ตตฺถ เย เต สตฺตา วณฺณวนฺโต, เต ทุพฺพณฺเณ สตฺเต อติมญฺญนฺติ— ‘มยเมเตหิ วณฺณวนฺตตรา, อเมฺหเหเต ทุพฺพณฺณตรา’ติ. เตสํ วณฺณาติมานปจฺจยา มานาติมานชาติกานํ รสปถวี อนฺตรธายิ. รสาย ปถวิยา อนฺตรหิตาย สนฺนิปติํสุ. สนฺนิปติตฺวา อนุตฺถุนิํสุ— ‘อโห รสํ, อโห รสนฺ’ติ. ตเทตรหิปิ มนุสฺสา กญฺจิเทว สุรสํ ลภิตฺวา เอวมาหํสุ— ‘อโห รสํ, อโห รสนฺ’ติ. ตเทว โปราณํ อคฺคญฺญํ อกฺขรํ อนุสรนฺติ, น เตฺววสฺส อตฺถํ อาชานนฺติ.