6.16 อปรนฺตสหคตทิฏฺฐินิสฺสย
กตเม จ เต, จุนฺท, อปรนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา, เย โว มยา พฺยากตา, ยถา เต พฺยากาตพฺพา. ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา, กิํ โว อหํ เต ตถา พฺยากริสฺสามิ? สนฺติ, จุนฺท, เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน— ‘รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ’ติ. สนฺติ ปน, จุนฺท, เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน— ‘อรูปี อตฺตา โหติ… รูปี จ อรูปี จ อตฺตา โหติ… เนวรูปี นารูปี อตฺตา โหติ… สญฺญี อตฺตา โหติ… อสญฺญี อตฺตา โหติ… เนวสญฺญีนาสญฺญี อตฺตา โหติ… อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ’ติ. ตตฺร, จุนฺท, เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน— ‘รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ’ติ. ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ— ‘อตฺถิ นุ โข อิทํ, อาวุโส, วุจฺจติ— “รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา”’ติ? ยญฺจ โข เต เอวมาหํสุ— ‘อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ’ติ. ตํ เตสํ นานุชานามิ. ตํ กิสฺส เหตุ? อญฺญถาสญฺญิโนปิ เหตฺถ, จุนฺท, สนฺเตเก สตฺตา. อิมายปิ โข อหํ, จุนฺท, ปญฺญตฺติยา เนว อตฺตนา สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิโยฺย. อถ โข อหเมว ตตฺถ ภิโยฺย ยทิทํ อธิปญฺญตฺติ.
ตตฺร, จุนฺท, เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน— ‘อรูปี อตฺตา โหติ… รูปี จ อรูปี จ อตฺตา โหติ… เนวรูปีนารูปี อตฺตา โหติ… สญฺญี อตฺตา โหติ… อสญฺญี อตฺตา โหติ… เนวสญฺญีนาสญฺญี อตฺตา โหติ… อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ’ติ. ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ— ‘อตฺถิ นุ โข อิทํ, อาวุโส, วุจฺจติ— “อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา”’ติ? ยญฺจ โข เต, จุนฺท, เอวมาหํสุ— ‘อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ’ติ. ตํ เตสํ นานุชานามิ. ตํ กิสฺส เหตุ? อญฺญถาสญฺญิโนปิ เหตฺถ, จุนฺท, สนฺเตเก สตฺตา. อิมายปิ โข อหํ, จุนฺท, ปญฺญตฺติยา เนว อตฺตนา สมสมํ สมนุปสฺสามิ, กุโต ภิโยฺย. อถ โข อหเมว ตตฺถ ภิโยฺย ยทิทํ อธิปญฺญตฺติ. อิเม โข เต, จุนฺท, อปรนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา, เย โว มยา พฺยากตา, ยถา เต พฺยากาตพฺพา. ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา, กิํ โว อหํ เต ตถา พฺยากริสฺสามิ?
อิเมสญฺจ, จุนฺท, ปุพฺพนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ อิเมสญฺจ อปรนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เทสิตา ปญฺญตฺตา. กตเม จตฺตาโร? อิธ, จุนฺท, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ. เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี …เป… จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี …เป… ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ. อิเมสญฺจ, จุนฺท, ปุพฺพนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ อิเมสญฺจ อปรนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย. เอวํ มยา อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เทสิตา ปญฺญตฺตา”ติ.
เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุปวาโณ ภควโต ปิฏฺฐิโต ฐิโต โหติ ภควนฺตํ พีชยมาโน. อถ โข อายสฺมา อุปวาโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อจฺฉริยํ, ภนฺเต, อพฺภุตํ, ภนฺเต. ปาสาทิโก วตายํ, ภนฺเต, ธมฺมปริยาโย; สุปาสาทิโก วตายํ, ภนฺเต, ธมฺมปริยาโย, โก นามายํ, ภนฺเต, ธมฺมปริยาโย”ติ? “ตสฺมาติห ตฺวํ, อุปวาณ, อิมํ ธมฺมปริยายํ ‘ปาสาทิโก’ เตฺวว นํ ธาเรหี”ติ.
อิทมโวจ ภควา. อตฺตมโน อายสฺมา อุปวาโณ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติ.
ปาสาทิกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ.