11.4.1 ตีรทสฺสิสกุณุปมา
เอวํ วุตฺเต, อหํ, เกวฏฺฏ, ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจํ— ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขุ, สามุทฺทิกา วาณิชา ตีรทสฺสิํ สกุณํ คเหตฺวา นาวาย สมุทฺทํ อชฺโฌคาหนฺติ. เต อตีรทกฺขินิยา นาวาย ตีรทสฺสิํ สกุณํ มุญฺจนฺติ. โส คจฺฉเตว ปุรตฺถิมํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ ทิสํ, คจฺฉติ อนุทิสํ. สเจ โส สมนฺตา ตีรํ ปสฺสติ, ตถาคตโกว โหติ. สเจ ปน โส สมนฺตา ตีรํ น ปสฺสติ, ตเมว นาวํ ปจฺจาคจฺฉติ. เอวเมว โข ตฺวํ, ภิกฺขุ, ยโต ยาว พฺรหฺมโลกา ปริเยสมาโน อิมสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณํ นาชฺฌคา, อถ มมญฺเญว สนฺติเก ปจฺจาคโต. น โข เอโส, ภิกฺขุ, ปญฺโห เอวํ ปุจฺฉิตพฺโพ— ‘กตฺถ นุ โข, ภนฺเต, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ— ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู’ติ?
เอวญฺจ โข เอโส, ภิกฺขุ, ปญฺโห ปุจฺฉิตพฺโพ—
‘กตฺถ อาโป จ ปถวี,
เตโช วาโย น คาธติ;
กตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ,
อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ;
กตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ,
อเสสํ อุปรุชฺฌตี’ติ.
ตตฺร เวยฺยากรณํ ภวติ—
‘วิญฺญาณํ อนิทสฺสนํ,
อนนฺตํ สพฺพโตปภํ;
เอตฺถ อาโป จ ปถวี,
เตโช วาโย น คาธติ.
เอตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ,
อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ;
เอตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ,
อเสสํ อุปรุชฺฌติ;
วิญฺญาณสฺส นิโรเธน,
เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌตี’”ติ.
อิทมโวจ ภควา. อตฺตมโน เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติ.
เกวฏฺฏสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ เอกาทสมํ.