13.4 พฺรหฺมโลกมคฺคเทสนา
ภควา เอตทโวจ— “อิธ, วาเสฏฺฐ, ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ, สมฺมาสมฺพุทฺโธ …เป… เอวํ โข, วาเสฏฺฐ, ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ …เป… ตสฺสิเม ปญฺจ นีวรเณ ปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสโต ปาโมชฺชํ ชายติ, ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ, ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ, ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวเทติ, สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ.
โส เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ. ตถา ทุติยํ. ตถา ตติยํ. ตถา จตุตฺถํ. อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเชน ผริตฺวา วิหรติ.
เสยฺยถาปิ, วาเสฏฺฐ, พลวา สงฺขธโม อปฺปกสิเรเนว จตุทฺทิสา วิญฺญาเปยฺย; เอวเมว โข, วาเสฏฺฐ, เอวํ ภาวิตาย เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ยํ ปมาณกตํ กมฺมํ น ตํ ตตฺราวสิสฺสติ, น ตํ ตตฺราวติฏฺฐติ. อยมฺปิ โข, วาเสฏฺฐ, พฺรหฺมานํ สหพฺยตาย มคฺโค.
ปุน จปรํ, วาเสฏฺฐ, ภิกฺขุ กรุณาสหคเตน เจตสา …เป… มุทิตาสหคเตน เจตสา …เป… อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ. ตถา ทุติยํ. ตถา ตติยํ. ตถา จตุตฺถํ. อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเชน ผริตฺวา วิหรติ.
เสยฺยถาปิ, วาเสฏฺฐ, พลวา สงฺขธโม อปฺปกสิเรเนว จตุทฺทิสา วิญฺญาเปยฺย; เอวเมว โข, วาเสฏฺฐ, เอวํ ภาวิตาย อุเปกฺขาย เจโตวิมุตฺติยา ยํ ปมาณกตํ กมฺมํ น ตํ ตตฺราวสิสฺสติ, น ตํ ตตฺราวติฏฺฐติ. อยมฺปิ โข, วาเสฏฺฐ, พฺรหฺมานํ สหพฺยตาย มคฺโค.
ตํ กิํ มญฺญสิ, วาเสฏฺฐ, เอวํวิหารี ภิกฺขุ สปริคฺคโห วา อปริคฺคโห วา”ติ? “อปริคฺคโห, โภ โคตม”. “สเวรจิตฺโต วา อเวรจิตฺโต วา”ติ? “อเวรจิตฺโต, โภ โคตม”. “สพฺยาปชฺชจิตฺโต วา อพฺยาปชฺชจิตฺโต วา”ติ? “อพฺยาปชฺชจิตฺโต, โภ โคตม”. “สํกิลิฏฺฐจิตฺโต วา อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต วา”ติ? “อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต, โภ โคตม”. “วสวตฺตี วา อวสวตฺตี วา”ติ? “วสวตฺตี, โภ โคตม”.
“อิติ กิร, วาเสฏฺฐ, อปริคฺคโห ภิกฺขุ, อปริคฺคโห พฺรหฺมา. อปิ นุ โข อปริคฺคหสฺส ภิกฺขุโน อปริคฺคเหน พฺรหฺมุนา สทฺธิํ สํสนฺทติ สเมตี”ติ? “เอวํ, โภ โคตม”. “สาธุ, วาเสฏฺฐ, โส วต วาเสฏฺฐ อปริคฺคโห ภิกฺขุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปริคฺคหสฺส พฺรหฺมุโน สหพฺยูปโค ภวิสฺสตีติ, ฐานเมตํ วิชฺชติ.
อิติ กิร, วาเสฏฺฐ, อเวรจิตฺโต ภิกฺขุ, อเวรจิตฺโต พฺรหฺมา …เป… อพฺยาปชฺชจิตฺโต ภิกฺขุ, อพฺยาปชฺชจิตฺโต พฺรหฺมา… อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต ภิกฺขุ, อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต พฺรหฺมา… วสวตฺตี ภิกฺขุ, วสวตฺตี พฺรหฺมา, อปิ นุ โข วสวตฺติสฺส ภิกฺขุโน วสวตฺตินา พฺรหฺมุนา สทฺธิํ สํสนฺทติ สเมตี”ติ? “เอวํ, โภ โคตม”. “สาธุ, วาเสฏฺฐ, โส วต, วาเสฏฺฐ, วสวตฺตี ภิกฺขุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วสวตฺติสฺส พฺรหฺมุโน สหพฺยูปโค ภวิสฺสตีติ, ฐานเมตํ วิชฺชตี”ติ.
เอวํ วุตฺเต, วาเสฏฺฐภารทฺวาชา มาณวา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ— “อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม. เสยฺยถาปิ, โภ โคตม, นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย, ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย, มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย, อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย— ‘จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตี’ติ; เอวเมวํ โภตา โคตเมน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต. เอเต มยํ ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉาม, ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจ. อุปาสเก โน ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปเต สรณํ คเต”ติ.
เตวิชฺชสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ เตรสมํ.
สีลกฺขนฺธวคฺโค นิฏฺฐิโต.
ตสฺสุทฺทานํ
พฺรหฺมาสามญฺญอมฺพฏฺฐ,
โสณกูฏมหาลิชาลินี;
สีหโปฏฺฐปาทสุโภ เกวฏฺโฏ,
โลหิจฺจเตวิชฺชา เตรสาติ.
สีลกฺขนฺธวคฺคปาฬิ นิฏฺฐิตา.