9.2 จิตฺตหตฺถิสาริปุตฺตโปฏฺฐปาทวตฺถุ
อถ โข ทฺวีหตีหสฺส อจฺจเยน จิตฺโต จ หตฺถิสาริปุตฺโต โปฏฺฐปาโท จ ปริพฺพาชโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา จิตฺโต หตฺถิสาริปุตฺโต ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. โปฏฺฐปาโท ปน ปริพฺพาชโก ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิ. สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โปฏฺฐปาโท ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ— “ตทา มํ, ภนฺเต, เต ปริพฺพาชกา อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต สมนฺตโต วาจาสนฺนิโตทเกน สญฺฌพฺภริมกํสุ— ‘เอวเมว ปนายํ ภวํ โปฏฺฐปาโท ยญฺญเทว สมโณ โคตโม ภาสติ, ตํ ตเทวสฺส อพฺภนุโมทติ— “เอวเมตํ, ภควา, เอวเมตํ, สุคตา”ติ. น โข ปน มยํ กิญฺจิ สมณสฺส โคตมสฺส เอกํสิกํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาม— “สสฺสโต โลโก”ติ วา, “อสสฺสโต โลโก”ติ วา, “อนฺตวา โลโก”ติ วา, “อนนฺตวา โลโก”ติ วา, “ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺ”ติ วา, “อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺ”ติ วา, “โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา”ติ วา, “น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา”ติ วา, “โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา”ติ วา, “เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา”ติ วา’ติ. เอวํ วุตฺตาหํ, ภนฺเต, เต ปริพฺพาชเก เอตทโวจํ— ‘อหมฺปิ โข, โภ, น กิญฺจิ สมณสฺส โคตมสฺส เอกํสิกํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ— “สสฺสโต โลโก”ติ วา, “อสสฺสโต โลโก”ติ วา …เป… “เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา”ติ วา; อปิ จ สมโณ โคตโม ภูตํ ตจฺฉํ ตถํ ปฏิปทํ ปญฺญเปติ ธมฺมฏฺฐิตตํ ธมฺมนิยามตํ. ภูตํ โข ปน ตจฺฉํ ตถํ ปฏิปทํ ปญฺญเปนฺตสฺส ธมฺมฏฺฐิตตํ ธมฺมนิยามตํ, กถญฺหิ นาม มาทิโส วิญฺญู สมณสฺส โคตมสฺส สุภาสิตํ สุภาสิตโต นาพฺภนุโมเทยฺยา’”ติ?
“สพฺเพว โข เอเต, โปฏฺฐปาท, ปริพฺพาชกา อนฺธา อจกฺขุกา; ตฺวํเยว เนสํ เอโก จกฺขุมา. เอกํสิกาปิ หิ โข, โปฏฺฐปาท, มยา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา; อเนกํสิกาปิ หิ โข, โปฏฺฐปาท, มยา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา.
กตเม จ เต, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา? ‘สสฺสโต โลโก’ติ โข, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต; ‘อสสฺสโต โลโก’ติ โข, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต; ‘อนฺตวา โลโก’ติ โข, โปฏฺฐปาท …เป… ‘อนนฺตวา โลโก’ติ โข, โปฏฺฐปาท… ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺ’ติ โข, โปฏฺฐปาท… ‘อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺ’ติ โข, โปฏฺฐปาท… ‘โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ โข, โปฏฺฐปาท… น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ โข, โปฏฺฐปาท… ‘โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ โข, โปฏฺฐปาท… ‘เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ โข, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต.
กสฺมา จ เต, โปฏฺฐปาท, มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา? น เหเต, โปฏฺฐปาท, อตฺถสํหิตา น ธมฺมสํหิตา น อาทิพฺรหฺมจริยกา น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย น อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ. ตสฺมา เต มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา.