1.1 พุทฺธอปทาน
ตถาคตํ เชตวเน วสนฺตํ,
อปุจฺฉิ เวเทหมุนี นตงฺโค;
“สพฺพญฺญุพุทฺธา กิร นาม โหนฺติ,
ภวนฺติ เต เหตุภิ เกหิ วีร”.
ตทาห สพฺพญฺญุวโร มเหสี,
อานนฺทภทฺทํ มธุรสฺสเรน;
“เย ปุพฺพพุทฺเธสุ กตาธิการา,
อลทฺธโมกฺขา ชินสาสเนสุ.
เตเนว สมฺโพธิมุเขน ธีรา,
อชฺฌาสเยนาปิ มหาพเลน;
ปญฺญาย เตเชน สุติกฺขปญฺญา,
สพฺพญฺญุภาวํ อนุปาปุณนฺติ.
อหมฺปิ ปุพฺพพุทฺเธสุ,
พุทฺธตฺตมภิปตฺถยิํ;
มนสาเยว หุตฺวาน,
ธมฺมราชา อสงฺขิยา.
อถ พุทฺธาปทานานิ,
สุณาถ สุทฺธมานสา;
ติํสปารมิสมฺปุณฺณา,
ธมฺมราชา อสงฺขิยา.
สมฺโพธิํ พุทฺธเสฏฺฐานํ,
สสํเฆ โลกนายเก;
ทสงฺคุลี นมสฺสิตฺวา,
สิรสา อภิวาทยิํ.
ยาวตา พุทฺธเขตฺเตสุ,
รตนา วิชฺชนฺติสงฺขิยา;
อากาสฏฺฐา จ ภูมฏฺฐา,
มนสา สพฺพมาหริํ.
ตตฺถ รูปิยภูมิยํ,
ปาสาทํ มาปยิํ อหํ;
เนกภุมฺมํ รตนามยํ,
อุพฺพิทฺธํ นภมุคฺคตํ._
วิจิตฺตถมฺภํ สุกตํ,
สุวิภตฺตํ มหารหํ;
กนกมยสงฺฆาฏํ,
โกนฺตจฺฉตฺเตหิ มณฺฑิตํ.
ปฐมา เวฬุริยา ภูมิ,
วิมลพฺภสมา สุภา;
นฬินชลชากิณฺณา,
วรกญฺจนภูมิยา.
ปวาฬํสา ปวาฬวณฺณา,
กาจิ โลหิตกา สุภา;
อินฺทโคปกวณฺณาภา,_
ภูมิ โอภาสตี ทิสา.
สุวิภตฺตา ฆรมุขา,
นิยฺยูหา สีหปญฺชรา;
จตุโร เวทิกา ชาลา,
คนฺธาเวฬา มโนรมา.
นีลา ปีตา โลหิตกา,
โอทาตา สุทฺธกาฬกา;
กูฏาคารวรูเปตา,
สตฺตรตนภูสิตา.
โอโลกมยา ปทุมา,
วาฬวิหงฺคโสภิตา;
นกฺขตฺตตารกากิณฺณา,
จนฺทสูเรหิ มณฺฑิตา.
เหมชาเลน สญฺฉนฺนา,
โสณฺณกิงฺกิณิกายุตา;
วาตเวเคน กูชนฺติ,
โสณฺณมาลา มโนรมา.
มญฺเชฏฺฐกํ โลหิตกํ,
ปีตกํ หริปิญฺชรํ;
นานารงฺเคหิ สมฺปีตํ,
อุสฺสิตทฺธชมาลินี._
น นํ พหูเนกสตา,
ผลิกา รชตามยา;
มณิมยา โลหิตงฺคา,
มสารคลฺลมยา ตถา;
นานาสยนวิจิตฺตา,
สณฺหกาสิกสนฺถตา.
กมฺปลา ทุกูลา จีนา,
ปตฺตุณฺณา ปณฺฑุปาวุรา;
วิวิธตฺถรณํ สพฺพํ,
มนสา ปญฺญเปสหํ.
ตาสุ ตาเสฺวว ภูมีสุ,
รตนกูฏลงฺกตํ;
มณิเวโรจนา อุกฺกา,
ธารยนฺตา สุติฏฺฐเร.
โสภนฺติ เอสิกา ถมฺภา,
สุภา กญฺจนโตรณา;
ชมฺโพนทา สารมยา,
อโถ รชตมยาปิ จ.
เนกา สนฺธี สุวิภตฺตา,
กวาฏคฺคฬจิตฺติตา;
อุภโต ปุณฺณฆฏาเนกา,_
ปทุมุปฺปลสํยุตา.
อตีเต สพฺพพุทฺเธ จ,
สสํเฆ โลกนายเก;
ปกติวณฺณรูเปน,
นิมฺมินิตฺวา สสาวเก.
เตน ทฺวาเรน ปวิสิตฺวา,
สพฺเพ พุทฺธา สสาวกา;
สพฺพโสณฺณมเย ปีเฐ,
นิสินฺนา อริยมณฺฑลา.
เย จ เอตรหิ อตฺถิ,
พุทฺธา โลเก อนุตฺตรา;
อตีเต วตฺตมานา จ,
ภวนํ สพฺเพ สมารุหุํ.
ปจฺเจกพุทฺเธเนกสเต,
สยมฺภู อปราชิเต;
อตีเต วตฺตมาเน จ,
ภวนํ สพฺเพ สมารุหุํ.
กปฺปรุกฺขา พหู อตฺถิ,
เย ทิพฺพา เย จ มานุสา;
สพฺพํ ทุสฺสํ สมาหนฺตฺวา,
อจฺฉาเทมิ ติจีวรํ.
ขชฺชํ โภชฺชํ สายนียํ,
สมฺปนฺนํ ปานโภชนํ;
มณิมเย สุเภ ปตฺเต,
สมฺปูเรตฺวา อทาสหํ.
ทิพฺพวตฺถสมา หุตฺวา,
มฏฺฐา จีวรสํยุตา;
มธุรา สกฺขรา เจว,
เตลา จ มธุผาณิตา.
ตปฺปิตา ปรมนฺเนน,
สพฺเพ เต อริยมณฺฑลา;
รตนคพฺภํ ปวิสิตฺวา,
เกสรีว คุหาสยา.
มหารหมฺหิ สยเน,
สีหเสยฺยมกปฺปยุํ;
สมฺปชานา สมุฏฺฐาย,
สยเน ปลฺลงฺกมาภุชุํ.
โคจรํ สพฺพพุทฺธานํ,
ฌานรติสมปฺปิตา;
อญฺเญ ธมฺมานิ เทเสนฺติ,
อญฺเญ กีฬนฺติ อิทฺธิยา.
อญฺเญ อภิญฺญา อปฺเปนฺติ,
อภิญฺญา วสิภาวิตา;
วิกุพฺพนา วิกุพฺพนฺติ,
อญฺเญเนกสหสฺสิโย.
พุทฺธาปิ พุทฺเธ ปุจฺฉนฺติ,
วิสยํ สพฺพญฺญุมาลยํ;
คมฺภีรํ นิปุณํ ฐานํ,
ปญฺญาย วินิพุชฺฌเร.
สาวกา พุทฺเธ ปุจฺฉนฺติ,
พุทฺธา ปุจฺฉนฺติ สาวเก;
อญฺญมญฺญญฺจ ปุจฺฉิตฺวา,
อญฺโญญฺญํ พฺยากโรนฺติ เต.
พุทฺธา ปจฺเจกพุทฺธา จ,
สาวกา ปริจารกา;
เอวํ สกาย รติยา,
ปาสาเทภิรมนฺติ เต.
ฉตฺตา ติฏฺฐนฺตุ รตนา,
กญฺจนาเวฬปนฺติกา;
มุตฺตาชาลปริกฺขิตฺตา,
สพฺเพ ธาเรนฺตุ มตฺถเก.
ภวนฺตุ เจฬวิตานา,
โสณฺณตารกจิตฺติตา;
วิจิตฺตมลฺยวิตตา,
สพฺเพ ธาเรนฺตุ มตฺถเก.
วิตตา มลฺยทาเมหิ,
คนฺธทาเมหิ โสภิตา;
ทุสฺสทามปริกิณฺณา,
รตนทามภูสิตา.
ปุปฺผาภิกิณฺณา สุจิตฺตา,
สุรภิคนฺธภูสิตา;
คนฺธปญฺจงฺคุลกตา,
เหมจฺฉทนฉาทิตา.
จตุทฺทิสา โปกฺขรญฺโญ,
ปทุมุปฺปลสนฺถตา;
โสวณฺณรูปา ขายนฺตุ,
ปทฺมเรณุรชุคฺคตา.
ปุปฺผนฺตุ ปาทปา สพฺเพ,
ปาสาทสฺส สมนฺตโต;
สยญฺจ ปุปฺผา มุญฺจิตฺวา,
คนฺตฺวา ภวนโมกิรุํ.
สิขิโน ตตฺถ นจฺจนฺตุ,
ทิพฺพหํสา ปกูชเร;
กรวีกา จ คายนฺตุ,
ทิชสงฺฆา สมนฺตโต.
เภริโย สพฺพา วชฺชนฺตุ,
วีณา สพฺพา รสนฺตุ ตา;
สพฺพา สงฺคีติ วตฺตนฺตุ,
ปาสาทสฺส สมนฺตโต.
ยาวตา พุทฺธเขตฺตมฺหิ,
จกฺกวาเฬ ตโต ปเร;
มหนฺตา โชติสมฺปนฺนา,
อจฺฉินฺนา รตนามยา.
ติฏฺฐนฺตุ โสณฺณปลฺลงฺกา,
ทีปรุกฺขา ชลนฺตุ เต;
ภวนฺตุ เอกปชฺโชตา,
ทสสหสฺสิปรมฺปรา.
คณิกา ลาสิกา เจว,
นจฺจนฺตุ อจฺฉราคณา;
นานารงฺคา ปทิสฺสนฺตุ,
ปาสาทสฺส สมนฺตโต.
ทุมคฺเค ปพฺพตคฺเค วา,
สิเนรุคิริมุทฺธนิ;
อุสฺสาเปมิ ธชํ สพฺพํ,_
วิจิตฺตํ ปญฺจวณฺณิกํ.
นรา นาคา จ คนฺธพฺพา,
สพฺเพ เทวา อุเปนฺตุ เต;
นมสฺสนฺตา ปญฺชลิกา,
ปาสาทํ ปริวารยุํ.
ยํ กิญฺจิ กุสลํ กมฺมํ,
กตฺตพฺพํ กิริยํ มม;
กาเยน วาจา มนสา,
ติทเส สุกตํ กตํ.
เย สตฺตา สญฺญิโน อตฺถิ,
เย จ สตฺตา อสญฺญิโน;
กตํ ปุญฺญผลํ มยฺหํ,
สพฺเพ ภาคี ภวนฺตุ เต.
เยสํ กตํ สุวิทิตํ,
ทินฺนํ ปุญฺญผลํ มยา;
เย จ ตตฺถ น ชานนฺติ,
เทวา คนฺตฺวา นิเวทยุํ.
สพฺพโลกมฺหิ เย สตฺตา,
ชีวนฺตาหารเหตุกา;
มนุญฺญํ โภชนํ สพฺพํ,
ลภนฺตุ มม เจตสา.
มนสา ทานํ มยา ทินฺนํ,
มนสา ปสาทมาวหิํ;
ปูชิตา สพฺพสมฺพุทฺธา,
ปจฺเจกา ชินสาวกา.
เตน กมฺเมน สุกเตน,
เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ,
ตาวติํสมคจฺฉหํ.
ทุเว ภเว ปชานามิ,
เทวตฺเต อถ มานุเส;
อญฺญํ คติํ น ชานามิ,
มนสา ปตฺถนาผลํ.
เทวานํ อธิโก โหมิ,
ภวามิ มนุชาธิโป;
รูปลกฺขณสมฺปนฺโน,
ปญฺญาย อสโม ภเว.
โภชนํ วิวิธํ เสฏฺฐํ,
รตนญฺจ อนปฺปกํ;
วิวิธานิ จ วตฺถานิ,
นภา ขิปฺปํ อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
ทิพฺพา ภกฺขา อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
รตนา สพฺเพ อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
สพฺเพ คนฺธา อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
สพฺเพ ยานา อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
สพฺเพ มาลา อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
อลงฺการา อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
สพฺพา กญฺญา อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
มธุสกฺขรา อุเปนฺติ มํ.
ปถพฺยา ปพฺพเต เจว,
อากาเส อุทเก วเน;
ยํ ยํ หตฺถํ ปสาเรมิ,
สพฺเพ ขชฺชา อุเปนฺติ มํ.
อธเน อทฺธิกชเน,
ยาจเก จ ปถาวิโน;
ททามิหํ ทานวรํ,
สมฺโพธิวรปตฺติยา.
นาเทนฺโต ปพฺพตํ เสลํ,
คชฺเชนฺโต พหลํ คิริํ;
สเทวกํ หาสยนฺโต,
พุทฺโธ โลเก ภวามหํ.
ทิสา ทสวิธา โลเก,
ยายโต นตฺถิ อนฺตกํ;
ตสฺมิญฺจ ทิสาภาคมฺหิ,
พุทฺธเขตฺตา อสงฺขิยา.
ปภา ปกิตฺติตา มยฺหํ,
ยมกา รํสิวาหนา;
เอตฺถนฺตเร รํสิชาลํ,
อาโลโก วิปุโล ภเว.
เอตฺตเก โลกธาตุมฺหิ,
สพฺเพ ปสฺสนฺตุ มํ ชนา;
สพฺเพ มํ อนุวตฺตนฺตุ,
ยาว พฺรหฺมนิเวสนํ.
วิสิฏฺฐมธุนาเทน,
อมตเภริมาหนิํ;
เอตฺถนฺตเร ชนา สพฺเพ,
สุณนฺตุ มธุรํ คิรํ.
ธมฺมเมเฆน วสฺสนฺเต,
สพฺเพ โหนฺตุ อนาสวา;
เยตฺถ ปจฺฉิมกา สตฺตา,
โสตาปนฺนา ภวนฺตุ เต.
ทตฺวา ทาตพฺพกํ ทานํ,
สีลํ ปูเรตฺวา อเสสโต;
เนกฺขมฺมปารมิํ คนฺตฺวา,
ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
ปณฺฑิเต ปริปุจฺฉิตฺวา,
กตฺวา วีริยมุตฺตมํ;
ขนฺติยา ปารมิํ คนฺตฺวา,
ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
กตฺวา ทฬฺหมธิฏฺฐานํ,
สจฺจปารมิ ปูริย;
เมตฺตาย ปารมิํ คนฺตฺวา,
ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
ลาภาลาเภ สุเข ทุกฺเข,
สมฺมาเน จาวมานเน;
สพฺพตฺถ สมโก หุตฺวา,
ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
โกสชฺชํ ภยโต ทิสฺวา,
วีริยญฺจาปิ เขมโต;
อารทฺธวีริยา โหถ,
เอสา พุทฺธานุสาสนี.
วิวาทํ ภยโต ทิสฺวา,
อวิวาทญฺจ เขมโต;
สมคฺคา สขิลา โหถ,
เอสา พุทฺธานุสาสนี.
ปมาทํ ภยโต ทิสฺวา,
อปฺปมาทญฺจ เขมโต;
ภาเวถฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ,
เอสา พุทฺธานุสาสนี.
สมาคตา พหู พุทฺธา,
อรหนฺตา จ สพฺพโส;
สมฺพุทฺเธ อรหนฺเต จ,
วนฺทมานา นมสฺสถ.
เอวํ อจินฺติยา พุทฺธา,
พุทฺธธมฺมา อจินฺติยา;
อจินฺติเย ปสนฺนานํ,
วิปาโก โหติ อจินฺติโย”.
อิตฺถํ สุทํ ภควา อตฺตโน พุทฺธจริยํ สมฺภาวยมาโน พุทฺธาปทานิยํ นาม ธมฺมปริยายํ อภาสิตฺถาติ.
พุทฺธาปทานํ สมตฺตํ.