1.3 สาริปุตฺตตฺเถรอปทาน
อถ เถราปทานํ สุณาถ—
“หิมวนฺตสฺส อวิทูเร,
ลมฺพโก นาม ปพฺพโต;
อสฺสโม สุกโต มยฺหํ,
ปณฺณสาลา สุมาปิตา.
อุตฺตานกูลา นทิกา,_
สุปติตฺถา มโนรมา;
สุสุทฺธปุลินากิณฺณา,
อวิทูเร มมสฺสมํ.
อสกฺขรา อปพฺภารา,
สาทุ อปฺปฏิคนฺธิกา;
สนฺทตี นทิกา ตตฺถ,
โสภยนฺตา มมสฺสมํ.
กุมฺภีลา มกรา เจตฺถ,
สุสุมารา จ กจฺฉปา;
จรนฺติ นทิยา ตตฺถ,
โสภยนฺตา มมสฺสมํ.
ปาฐีนา ปาวุสา มจฺฉา,
พลชา มุญฺชโรหิตา;
วคฺคฬา ปปตายนฺตา,
โสภยนฺติ มมสฺสมํ.
อุโภ กูเลสุ นทิยา,_
ปุปฺผิโน ผลิโน ทุมา;
อุภโต อภิลมฺพนฺตา,_
โสภยนฺติ มมสฺสมํ.
อมฺพา สาลา จ ติลกา,
ปาฏลี สินฺทุวารกา;
ทิพฺพคนฺธา สมฺปวนฺติ,
ปุปฺผิตา มม อสฺสเม.
จมฺปกา สฬลา นีปา,
นาคปุนฺนาคเกตกา;
ทิพฺพคนฺธา สมฺปวนฺติ,
ปุปฺผิตา มม อสฺสเม.
อติมุตฺตา อโสกา จ,
ภคินีมาลา จ ปุปฺผิตา;
องฺโกลา พิมฺพิชาลา จ,
ปุปฺผิตา มม อสฺสเม.
เกตกา กนฺทลิ เจว,
โคธุกา ติณสูลิกา;
ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตา,
โสภยนฺติ มมสฺสมํ.
กณิการา กณฺณิกา จ,
อสนา อชฺชุนา พหู;
ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตา,
โสภยนฺติ มมสฺสมํ.
ปุนฺนาคา คิริปุนฺนาคา,
โกวิฬารา จ ปุปฺผิตา;
ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตา,
โสภยนฺติ มมสฺสมํ.
อุทฺธาลกา จ กุฏชา,_
กทมฺพา วกุลา พหู;
ทิพฺพคนฺธํ สมฺปวนฺตา,
โสภยนฺติ มมสฺสมํ.
อาฬกา อิสิมุคฺคา จ,
กทลิมาตุลุงฺคิโย;
คนฺโธทเกน สํวฑฺฒา,
ผลานิ ธารยนฺติ เต.
อญฺเญ ปุปฺผนฺติ ปทุมา,
อญฺเญ ชายนฺติ เกสรี;
อญฺเญ โอปุปฺผา ปทุมา,
ปุปฺผิตา ตฬาเก ตทา.
คพฺภํ คณฺหนฺติ ปทุมา,
นิทฺธาวนฺติ มุลาฬิโย;
สิงฺฆาฏิปตฺตมากิณฺณา,
โสภนฺติ ตฬาเก ตทา.
นยิตา อมฺพคนฺธี จ,
อุตฺตลี พนฺธุชีวกา;_
ทิพฺพคนฺธา สมฺปวนฺติ,
ปุปฺผิตา ตฬาเก ตทา.
ปาฐีนา ปาวุสา มจฺฉา,
พลชา มุญฺชโรหิตา;
สงฺคุลา มคฺคุรา เจว,
วสนฺติ ตฬาเก ตทา.
กุมฺภีลา สุสุมารา จ,
ตนฺติคาหา จ รกฺขสา;
โอคุหา อชครา จ,
วสนฺติ ตฬาเก ตทา.
ปาเรวตา รวิหํสา,
จกฺกวากา นทีจรา;
โกกิลา สุกสาฬิกา,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
กุกฺกุตฺถกา กุฬีรกา,
วเน โปกฺขรสาตกา;
ทินฺทิภา สุวโปตา จ,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
หํสา โกญฺจา มยูรา จ,
โกกิลา ตมฺพจูฬกา;
ปมฺมกา ชีวํชีวา จ,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
โกสิกา โปฏฺฐสีสา จ,
กุรรา เสนกา พหู;
มหากาฬา จ สกุณา,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
ปสทา จ วราหา จ,
จมรา คณฺฑกา พหู;
โรหิจฺจา สุกโปตา จ,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
สีหพฺยคฺฆา จ ทีปี จ,
อจฺฉโกกตรจฺฉกา;
ติธา ปภินฺนมาตงฺคา,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
กินฺนรา วานรา เจว,
อโถปิ วนกมฺมิกา;
เจตา จ ลุทฺทกา เจว,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ,
มธุเก กาสุมาริโย;
ธุวํ ผลานิ ธาเรนฺติ,
อวิทูเร มมสฺสมํ.
โกสมฺพา สฬลา นิมฺพา,
สาทุผลสมายุตา;
ธุวํ ผลานิ ธาเรนฺติ,
อวิทูเร มมสฺสมํ.
หรีตกา อามลกา,
อมฺพชมฺพุวิภีตกา;
โกลา ภลฺลาตกา พิลฺลา,
ผลานิ ธารยนฺติ เต.
อาลุวา จ กฬมฺพา จ,
พิฬาลีตกฺกฬานิ จ;
ชีวกา สุตกา เจว,
พหุกา มม อสฺสเม.
อสฺสมสฺสาวิทูรมฺหิ,
ตฬากาสุํ สุนิมฺมิตา;
อจฺโฉทกา สีตชลา,
สุปติตฺถา มโนรมา.
ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา,
ปุณฺฑรีกสมายุตา;
มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา,
ทิพฺพคนฺโธ ปวายติ.
เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺเน,
ปุปฺผิเต ผลิเต วเน;
สุกเต อสฺสเม รมฺเม,
วิหรามิ อหํ ตทา.
สีลวา วตสมฺปนฺโน,
ฌายี ฌานรโต สทา;
ปญฺจาภิญฺญาพลปฺปตฺโต,
สุรุจิ นาม ตาปโส.
จตุวีสสหสฺสานิ,
สิสฺสา มยฺหํ อุปฏฺฐหุํ;
สพฺเพว พฺราหฺมณา เอเต,
ชาติมนฺโต ยสสฺสิโน.
ลกฺขเณ อิติหาเส จ,
สนิฆณฺฏุสเกฏุเภ;
ปทกา เวยฺยากรณา,
สธมฺเม ปารมิํ คตา.
อุปฺปาเตสุ นิมิตฺเตสุ,_
ลกฺขเณสุ จ โกวิทา;
ปถพฺยา ภูมนฺตลิกฺเข,
มม สิสฺสา สุสิกฺขิตา.
อปฺปิจฺฉา นิปกา เอเต,
อปฺปาหารา อโลลุปา;
ลาภาลาเภน สนฺตุฏฺฐา,
ปริวาเรนฺติ มํ สทา.
ฌายี ฌานรตา ธีรา,
สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;
อากิญฺจญฺญํ ปตฺถยนฺตา,
ปริวาเรนฺติ มํ สทา.
อภิญฺญาปารมิปฺปตฺตา,
เปตฺติเก โคจเร รตา;
อนฺตลิกฺขจรา ธีรา,
ปริวาเรนฺติ มํ สทา.
สํวุตา ฉสุ ทฺวาเรสุ,
อเนชา รกฺขิตินฺทฺริยา;
อสํสฏฺฐา จ เต ธีรา,
มม สิสฺสา ทุราสทา.
ปลฺลงฺเกน นิสชฺชาย,
ฐานจงฺกมเนน จ;
วีตินาเมนฺติ เต รตฺติํ,
มม สิสฺสา ทุราสทา.
รชนีเย น รชฺชนฺติ,
ทุสฺสนีเย น ทุสฺสเร;
โมหนีเย น มุยฺหนฺติ,
มม สิสฺสา ทุราสทา.
อิทฺธิํ วีมํสมานา เต,_
วตฺตนฺติ นิจฺจกาลิกํ;
ปถวิํ เต ปกมฺเปนฺติ,
สารมฺเภน ทุราสทา.
กีฬมานา จ เต สิสฺสา,
กีฬนฺติ ฌานกีฬิตํ;
ชมฺพุโต ผลมาเนนฺติ,
มม สิสฺสา ทุราสทา.
อญฺเญ คจฺฉนฺติ โคยานํ,
อญฺเญ ปุพฺพวิเทหกํ;
อญฺเญ จ อุตฺตรกุรุํ,
เอสนาย ทุราสทา.
ปุรโต เปเสนฺติ ขาริํ,
ปจฺฉโต จ วชนฺติ เต;
จตุวีสสหเสฺสหิ,
ฉาทิตํ โหติ อมฺพรํ.
อคฺคิปากี อนคฺคี จ,
ทนฺโตทุกฺขลิกาปิ จ;
อเสฺมน โกฏฺฏิตา เกจิ,
ปวตฺตผลโภชนา.
อุทโกโรหณา เกจิ,_
สายํ ปาโต สุจีรตา;
โตยาภิเสจนกรา,
มม สิสฺสา ทุราสทา.
ปรูฬฺหกจฺฉนขโลมา,
ปงฺกทนฺตา รชสฺสิรา;
คนฺธิตา สีลคนฺเธน,
มม สิสฺสา ทุราสทา.
ปาโตว สนฺนิปติตฺวา,
ชฏิลา อุคฺคตาปนา;
ลาภาลาภํ ปกิตฺเตตฺวา,
คจฺฉนฺติ อมฺพเร ตทา.
เอเตสํ ปกฺกมนฺตานํ,
มหาสทฺโท ปวตฺตติ;
อชินจมฺมสทฺเทน,
มุทิตา โหนฺติ เทวตา.
ทิโสทิสํ ปกฺกมนฺติ,
อนฺตลิกฺขจรา อิสี;
สเก พเลนุปตฺถทฺธา,
เต คจฺฉนฺติ ยทิจฺฉกํ.
ปถวีกมฺปกา เอเต,
สพฺเพว นภจาริโน;
อุคฺคเตชา ทุปฺปสหา,_
สาคโรว อโขภิยา.
ฐานจงฺกมิโน เกจิ,
เกจิ เนสชฺชิกา อิสี;
ปวตฺตโภชนา เกจิ,
มม สิสฺสา ทุราสทา.
เมตฺตาวิหาริโน เอเต,
หิเตสี สพฺพปาณินํ;
อนตฺตุกฺกํสกา สพฺเพ,
น เต วมฺเภนฺติ กสฺสจิ.
สีหราชาวสมฺภีตา,
คชราชาว ถามวา;
ทุราสทา พฺยคฺฆาริว,
อาคจฺฉนฺติ มมนฺติเก.
วิชฺชาธรา เทวตา จ,
นาคคนฺธพฺพรกฺขสา;
กุมฺภณฺฑา ทานวา ครุฬา,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
เต ชฏาขาริภริตา,
อชินุตฺตรวาสนา;
อนฺตลิกฺขจรา สพฺเพ,
อุปชีวนฺติ ตํ สรํ._
สทานุจฺฉวิกา เอเต,
อญฺญมญฺญํ สคารวา;
จตุพฺพีสสหสฺสานํ,
ขิปิตสทฺโท น วิชฺชติ.
ปาเท ปาทํ นิกฺขิปนฺตา,
อปฺปสทฺทา สุสํวุตา;
อุปสงฺกมฺม สพฺเพว,_
สิรสา วนฺทเร มมํ.
เตหิ สิเสฺสหิ ปริวุโต,
สนฺเตหิ จ ตปสฺสิภิ;
วสามิ อสฺสเม ตตฺถ,
ฌายี ฌานรโต อหํ.
อิสีนํ สีลคนฺเธน,_
ปุปฺผคนฺเธน จูภยํ;
ผลีนํ ผลคนฺเธน,
คนฺธิโต โหติ อสฺสโม.
รตฺตินฺทิวํ น ชานามิ,
อรติ เม น วิชฺชติ;
สเก สิเสฺส โอวทนฺโต,
ภิโยฺย หาสํ ลภามหํ.
ปุปฺผานํ ปุปฺผมานานํ,
ผลานญฺจ วิปจฺจตํ;
ทิพฺพคนฺธา ปวายนฺติ,
โสภยนฺตา มมสฺสมํ.
สมาธิมฺหา วุฏฺฐหิตฺวา,
อาตาปี นิปโก อหํ;
ขาริภารํ คเหตฺวาน,
วนํ อชฺโฌคหิํ อหํ.
อุปฺปาเต สุปิเน จาปิ,_
ลกฺขเณสุ สุสิกฺขิโต;
ปวตฺตมานํ มนฺตปทํ,
ธารยามิ อหํ ตทา.
อโนมทสฺสี ภควา,
โลกเชฏฺโฐ นราสโภ;
วิเวกกาโม สมฺพุทฺโธ,
หิมวนฺตมุปาคมิ.
อชฺโฌคาเหตฺวา หิมวนฺตํ,
อคฺโค การุณิโก มุนิ;
ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวาน,
นิสีทิ ปุริสุตฺตโม.
ตมทฺทสาหํ สมฺพุทฺธํ,
สปฺปภาสํ มโนรมํ;
อินฺทีวรํว ชลิตํ,_
อาทิตฺตํว หุตาสนํ.
ชลนฺตํ ทีปรุกฺขํว,
วิชฺชุตํ คคเน ยถา;
สุผุลฺลํ สาลราชํว,
อทฺทสํ โลกนายกํ.
อยํ นาโค มหาวีโร,
ทุกฺขสฺสนฺตกโร มุนิ;
อิมํ ทสฺสนมาคมฺม,_
สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจเร.
ทิสฺวานาหํ เทวเทวํ,
ลกฺขณํ อุปธารยิํ;
พุทฺโธ นุ โข น วา พุทฺโธ,
หนฺท ปสฺสามิ จกฺขุมํ.
สหสฺสารานิ จกฺกานิ,
ทิสฺสนฺติ จรณุตฺตเม;
ลกฺขณานิสฺส ทิสฺวาน,
นิฏฺฐํ คจฺฉิํ ตถาคเต.
สมฺมชฺชนิํ คเหตฺวาน,
สมฺมชฺชิตฺวานหํ ตทา;
อถ ปุปฺเผ สมาเนตฺวา,
พุทฺธเสฏฺฐํ อปูชยิํ.
ปูชยิตฺวาน ตํ พุทฺธํ,
โอฆติณฺณมนาสวํ;
เอกํสํ อชินํ กตฺวา,
นมสฺสิํ โลกนายกํ.
เยน ญาเณน สมฺพุทฺโธ,
วิหรติ อนาสโว;
ตํ ญาณํ กิตฺตยิสฺสามิ,
สุณาถ มม ภาสโต.
‘สมุทฺธรสิมํ โลกํ,
สยมฺภู อมิโตทย;
ตว ทสฺสนมาคมฺม,
กงฺขาโสตํ ตรนฺติ เต.
ตุวํ สตฺถา จ เกตุ จ,
ธโช ยูโป จ ปาณินํ;
ปรายโณ ปติฏฺฐา จ,
ทีโป จ ทฺวิปทุตฺตโม.
สกฺกา สมุทฺเท อุทกํ,
ปเมตุํ อาฬฺหเกน วา;
น เตฺวว ตว สพฺพญฺญุ,
ญาณํ สกฺกา ปเมตเว.
ธาเรตุํ ปถวิํ สกฺกา,
ฐเปตฺวา ตุลมณฺฑเล;
น เตฺวว ตว สพฺพญฺญุ,
ญาณํ สกฺกา ธเรตเว.
อากาโส มินิตุํ สกฺกา,
รชฺชุยา องฺคุเลน วา;
น เตฺวว ตว สพฺพญฺญุ,
ญาณํ สกฺกา ปเมตเว.
มหาสมุทฺเท อุทกํ,
ปถวี จาขิลาชฏํ;
พุทฺธญาณํ อุปาทาย,
อุปมาโต น ยุชฺชเร._
สเทวกสฺส โลกสฺส,
จิตฺตํ เยสํ ปวตฺตติ;
อนฺโตชาลคตา เอเต,
ตว ญาณมฺหิ จกฺขุม.
เยน ญาเณน ปตฺโตสิ,
เกวลํ โพธิมุตฺตมํ;
เตน ญาเณน สพฺพญฺญุ,
มทฺทสี ปรติตฺถิเย’.
อิมา คาถา ถวิตฺวาน,_
สุรุจิ นาม ตาปโส;
อชินํ ปตฺถริตฺวาน,
ปถวิยํ นิสีทิ โส.
‘จุลฺลาสีติสหสฺสานิ,
อชฺโฌคาโฬฺห มหณฺณเว;
อจฺจุคฺคโต ตาวเทว,
คิริราชา ปวุจฺจติ.
ตาว อจฺจุคฺคโต เนรุ,
อายโต วิตฺถโต จ โส;
จุณฺณิโต อณุเภเทน,
โกฏิสตสหสฺสโส.
ลกฺเข ฐปิยมานมฺหิ,
ปริกฺขยมคจฺฉถ;
น เตฺวว ตว สพฺพญฺญุ,
ญาณํ สกฺกา ปเมตเว.
สุขุมจฺฉิเกน ชาเลน,
อุทกํ โย ปริกฺขิเป;_
เย เกจิ อุทเก ปาณา,
อนฺโตชาลคตา สิยุํ.
ตเถว หิ มหาวีร,
เย เกจิ ปุถุติตฺถิยา;
ทิฏฺฐิคหนปกฺขนฺทา,
ปรามาเสน โมหิตา.
ตว สุทฺเธน ญาเณน,
อนาวรณทสฺสินา;
อนฺโตชาลคตา เอเต,
ญาณํ เต นาติวตฺตเร’.
ภควา ตมฺหิ สมเย,
อโนมทสฺสี มหายโส;
วุฏฺฐหิตฺวา สมาธิมฺหา,
ทิสํ โอโลกยี ชิโน.
อโนมทสฺสิมุนิโน,
นิสโภ นาม สาวโก;
ปริวุโต สตสหเสฺสหิ,
สนฺตจิตฺเตหิ ตาทิภิ.
ขีณาสเวหิ สุทฺเธหิ,
ฉฬภิญฺเญหิ ฌายิภิ;
จิตฺตมญฺญาย พุทฺธสฺส,
อุเปสิ โลกนายกํ._
อนฺตลิกฺเข ฐิตา ตตฺถ,
ปทกฺขิณมกํสุ เต;
นมสฺสนฺตา ปญฺชลิกา,
โอตรุํ พุทฺธสนฺติเก.
อโนมทสฺสี ภควา,
โลกเชฏฺโฐ นราสโภ;
ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา,
สีตํ ปาตุกรี ชิโน.
วรุโณ นามุปฏฺฐาโก,
อโนมทสฺสิสฺส สตฺถุโน;
เอกํสํ จีวรํ กตฺวา,
อปุจฺฉิ โลกนายกํ.
‘โก นุ โข ภควา เหตุ,
สิตกมฺมสฺส สตฺถุโน;
น หิ พุทฺธา อเหตูหิ,
สิตํ ปาตุกโรนฺติ เต’.
อโนมทสฺสี ภควา,
โลกเชฏฺโฐ นราสโภ;
ภิกฺขุมชฺเฌ นิสีทิตฺวา,
อิมํ คาถํ อภาสถ._
‘โย มํ ปุปฺเผน ปูเชสิ,
ญาณญฺจาปิ อนุตฺถวิ;
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ,
สุโณถ มม ภาสโต’.
พุทฺธสฺส คิรมญฺญาย,
สพฺเพ เทวา สมาคตา;
สทฺธมฺมํ โสตุกามา เต,
สมฺพุทฺธมุปสงฺกมุํ.
ทสสุ โลกธาตูสุ,
เทวกายา มหิทฺธิกา;
สทฺธมฺมํ โสตุกามา เต,
สมฺพุทฺธมุปสงฺกมุํ.
‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี,
เสนา จ จตุรงฺคินี;
ปริวาเรสฺสนฺติมํ นิจฺจํ,
พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
สฏฺฐิตูริยสหสฺสานิ,
เภริโย สมลงฺกตา;
อุปฏฺฐิสฺสนฺติมํ นิจฺจํ,_
พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
โสฬสิตฺถิสหสฺสานิ,
นาริโย สมลงฺกตา;
วิจิตฺตวตฺถาภรณา,
อามุตฺตมณิกุณฺฑลา.
อฬารปมฺหา หสุลา,
สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
ปริวาเรสฺสนฺติมํ นิจฺจํ,
พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
กปฺปสตสหสฺสานิ,
เทวโลเก รมิสฺสติ;
สหสฺสกฺขตฺตุํ จกฺกวตฺตี,
ราชา รฏฺเฐ ภวิสฺสติ.
สหสฺสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท,
เทวรชฺชํ กริสฺสติ;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ,
คณนาโต อสงฺขิยํ.
ปจฺฉิเม ภวสมฺปตฺเต,
มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติ;
พฺราหฺมณี สาริยา นาม,
ธารยิสฺสติ กุจฺฉินา.
มาตุยา นามโคตฺเตน,
ปญฺญายิสฺสติยํ นโร;
สาริปุตฺโตติ นาเมน,
ติกฺขปญฺโญ ภวิสฺสติ.
อสีติโกฏี ฉฑฺเฑตฺวา,
ปพฺพชิสฺสติกิญฺจโน;
คเวสนฺโต สนฺติปทํ,
จริสฺสติ มหิํ อิมํ.
อปฺปริเมเยฺย อิโต กปฺเป,
โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน,
สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท,
โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
สาริปุตฺโตติ นาเมน,
เหสฺสติ อคฺคสาวโก.
อยํ ภาคีรถี คงฺคา,
หิมวนฺตา ปภาวิตา;
มหาสมุทฺทมปฺเปติ,
ตปฺปยนฺตี มโหทธิํ.
ตเถวายํ สาริปุตฺโต,
สเก ตีสุ วิสารโท;
ปญฺญาย ปารมิํ คนฺตฺวา,
ตปฺปยิสฺสติ ปาณิเน.
หิมวนฺตมุปาทาย,
สาครญฺจ มโหทธิํ;
เอตฺถนฺตเร ยํ ปุลินํ,
คณนาโต อสงฺขิยํ.
ตมฺปิ สกฺกา อเสเสน,
สงฺขาตุํ คณนา ยถา;
น เตฺวว สาริปุตฺตสฺส,
ปญฺญายนฺโต ภวิสฺสติ.
ลกฺเข ฐปิยมานมฺหิ,
ขีเย คงฺคาย วาลุกา;
น เตฺวว สาริปุตฺตสฺส,
ปญฺญายนฺโต ภวิสฺสติ.
มหาสมุทฺเท อูมิโย,
คณนาโต อสงฺขิยา;
ตเถว สาริปุตฺตสฺส,
ปญฺญายนฺโต น เหสฺสติ.
อาราธยิตฺวา สมฺพุทฺธํ,
โคตมํ สกฺยปุงฺควํ;
ปญฺญาย ปารมิํ คนฺตฺวา,
เหสฺสติ อคฺคสาวโก.
ปวตฺติตํ ธมฺมจกฺกํ,
สกฺยปุตฺเตน ตาทินา;
อนุวตฺเตสฺสติ สมฺมา,
วเสฺสนฺโต ธมฺมวุฏฺฐิโย.
สพฺพเมตํ อภิญฺญาย,
โคตโม สกฺยปุงฺคโว;
ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา,
อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสฺสติ’.
อโห เม สุกตํ กมฺมํ,
อโนมทสฺสิสฺส สตฺถุโน;
ยสฺสาหํ การํ กตฺวาน,
สพฺพตฺถ ปารมิํ คโต.
อปริเมเยฺย กตํ กมฺมํ,
ผลํ ทเสฺสสิ เม อิธ;
สุมุตฺโต สรเวโคว,
กิเลเส ฌาปยิํ อหํ.
อสงฺขตํ คเวสนฺโต,
นิพฺพานํ อจลํ ปทํ;
วิจินํ ติตฺถิเย สพฺเพ,
เอสาหํ สํสริํ ภเว.
ยถาปิ พฺยาธิโต โปโส,
ปริเยเสยฺย โอสธํ;
วิจิเนยฺย วนํ สพฺพํ,
พฺยาธิโต ปริมุตฺติยา.
อสงฺขตํ คเวสนฺโต,
นิพฺพานํ อมตํ ปทํ;
อพฺโพกิณฺณํ ปญฺจสตํ,
ปพฺพชิํ อิสิปพฺพชํ.
ชฏาภาเรน ภริโต,
อชินุตฺตรนิวาสโน;
อภิญฺญาปารมิํ คนฺตฺวา,
พฺรหฺมโลกํ อคจฺฉิหํ.
นตฺถิ พาหิรเก สุทฺธิ,
ฐเปตฺวา ชินสาสนํ;
เย เกจิ พุทฺธิมา สตฺตา,
สุชฺฌนฺติ ชินสาสเน.
อตฺตการมยํ เอตํ,
นยิทํ อิติหีติหํ;
อสงฺขตํ คเวสนฺโต,
กุติตฺเถ สญฺจริํ อหํ.
ยถา สารตฺถิโก โปโส,
กทลิํ เฉตฺวาน ผาลเย;
น ตตฺถ สารํ วินฺเทยฺย,
สาเรน ริตฺตโก หิ โส.
ตเถว ติตฺถิยา โลเก,
นานาทิฏฺฐี พหุชฺชนา;
อสงฺขเตน ริตฺตาเส,
สาเรน กทลี ยถา.
ปจฺฉิเม ภวสมฺปตฺเต,
พฺรหฺมพนฺธุ อโหสหํ;
มหาโภคํ ฉฑฺเฑตฺวาน,
ปพฺพชิํ อนคาริยํ”.
ปฐมภาณวารํ.
“อชฺฌายโก มนฺตธโร,
ติณฺณํ เวทาน ปารคู;
พฺราหฺมโณ สญฺจโย นาม,
ตสฺส มูเล วสามหํ.
สาวโก เต มหาวีร,
อสฺสชิ นาม พฺราหฺมโณ;
ทุราสโท อุคฺคเตโช,
ปิณฺฑาย จรตี ตทา.
ตมทฺทสาสิํ สปฺปญฺญํ,
มุนิํ โมเน สมาหิตํ;
สนฺตจิตฺตํ มหานาคํ,
สุผุลฺลํ ปทุมํ ยถา.
ทิสฺวา เม จิตฺตมุปฺปชฺชิ,
สุทนฺตํ สุทฺธมานสํ;
อุสภํ ปวรํ วีรํ,_
อรหายํ ภวิสฺสติ.
ปาสาทิโก อิริยติ,
อภิรูโป สุสํวุโต;
อุตฺตเม ทมเถ ทนฺโต,_
อมตทสฺสี ภวิสฺสติ.
ยนฺนูนาหํ อุตฺตมตฺถํ,
ปุจฺเฉยฺยํ ตุฏฺฐมานสํ;
โส เม ปุฏฺโฐ กเถสฺสติ,
ปฏิปุจฺฉามหํ ตทา.
ปิณฺฑปาตํ จรนฺตสฺส,
ปจฺฉโต อคมาสหํ;
โอกาสํ ปฏิมาเนนฺโต,
ปุจฺฉิตุํ อมตํ ปทํ.
วีถินฺตเร อนุปฺปตฺตํ,
อุปคนฺตฺวาน ปุจฺฉหํ;_
‘กถํ โคตฺโตสิ ตฺวํ วีร,
กสฺส สิโสฺสสิ มาริส’.
โส เม ปุฏฺโฐ วิยากาสิ,
อสมฺภีโตว เกสรี;
‘พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน,
ตสฺส สิโสฺสมฺหิ อาวุโส’.
‘กีทิสํ เต มหาวีร,
อนุชาต มหายส;
พุทฺธสฺส สาสนํ ธมฺมํ,
สาธุ เม กถยสฺสุ โภ’.
โส เม ปุฏฺโฐ กถี สพฺพํ,
คมฺภีรํ นิปุณํ ปทํ;
ตณฺหาสลฺลสฺส หนฺตารํ,
สพฺพทุกฺขาปนูทนํ.
‘เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา,
เตสํ เหตุํ ตถาคโต อาห;
เตสญฺจ โย นิโรโธ,
เอวํวาที มหาสมโณ’.
โสหํ วิสฺสชฺชิเต ปเญฺห,
ปฐมํ ผลมชฺฌคํ;
วิรโช วิมโล อาสิํ,
สุตฺวาน ชินสาสนํ.
สุตฺวาน มุนิโน วากฺยํ,
ปสฺสิตฺวา ธมฺมมุตฺตมํ;
ปริโยคาฬฺหสทฺธมฺโม,
อิมํ คาถมภาสหํ._
‘เอเสว ธมฺโม ยทิ ตาวเทว,
ปจฺจพฺยถ ปทมโสกํ;
อทิฏฺฐํ อพฺภตีตํ,
พหุเกหิ กปฺปนหุเตหิ’.
สฺวาหํ ธมฺมํ คเวสนฺโต,
กุติตฺเถ สญฺจริํ อหํ;
โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต,
กาโล เม นปฺปมชฺชิตุํ.
โตสิโตหํ อสฺสชินา,
ปตฺวาน อจลํ ปทํ;
สหายกํ คเวสนฺโต,
อสฺสมํ อคมาสหํ.
ทูรโตว มมํ ทิสฺวา,
สหาโย เม สุสิกฺขิโต;
อิริยาปถสมฺปนฺโน,_
อิทํ วจนมพฺรวิ._
‘ปสนฺนมุขเนตฺโตสิ,
มุนิภาโวว ทิสฺสติ;
อมตาธิคโต กจฺจิ,
นิพฺพานมจฺจุตํ ปทํ.
สุภานุรูโป อายาสิ,
อาเนญฺชการิโต วิย;
ทนฺโตว ทนฺตทมโถ,
อุปสนฺโตสิ พฺราหฺมณ’._
‘อมตํ มยาธิคตํ,
โสกสลฺลาปนูทนํ;
ตฺวมฺปิ ตํ อธิคจฺเฉสิ,
คจฺฉาม พุทฺธสนฺติกํ’.
สาธูติ โส ปฏิสฺสุตฺวา,
สหาโย เม สุสิกฺขิโต;
หตฺเถน หตฺถํ คณฺหิตฺวา,
อุปคมฺม ตวนฺติกํ._
อุโภปิ ปพฺพชิสฺสาม,_
สกฺยปุตฺต ตวนฺติเก;
ตว สาสนมาคมฺม,
วิหราม อนาสวา.
โกลิโต อิทฺธิยา เสฏฺโฐ,
อหํ ปญฺญาย ปารโค;
อุโภว เอกโต หุตฺวา,_
สาสนํ โสภยามเส.
อปริโยสิตสงฺกปฺโป,
กุติตฺเถ สญฺจริํ อหํ;
ตว ทสฺสนมาคมฺม,
สงฺกปฺโป ปูริโต มม.
ปถวิยํ ปติฏฺฐาย,
ปุปฺผนฺติ สมเย ทุมา;
ทิพฺพคนฺธา สมฺปวนฺติ,
โตเสนฺติ สพฺพปาณินํ.
ตเถวาหํ มหาวีร,
สกฺยปุตฺต มหายส;
สาสเน เต ปติฏฺฐาย,
สมเยสามิ ปุปฺผิตุํ.
วิมุตฺติปุปฺผํ เอสนฺโต,
ภวสํสารโมจนํ;
วิมุตฺติปุปฺผลาเภน,
โตเสมิ สพฺพปาณินํ.
ยาวตา พุทฺธเขตฺตมฺหิ,
ฐเปตฺวาน มหามุนิํ;
ปญฺญาย สทิโส นตฺถิ,
ตว ปุตฺตสฺส จกฺขุม.
สุวินีตา จ เต สิสฺสา,
ปริสา จ สุสิกฺขิตา;
อุตฺตเม ทมเถ ทนฺตา,_
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
ฌายี ฌานรตา ธีรา,
สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;
มุนี โมเนยฺยสมฺปนฺนา,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
อปฺปิจฺฉา นิปกา ธีรา,
อปฺปาหารา อโลลุปา;
ลาภาลาเภน สนฺตุฏฺฐา,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
อารญฺญิกา ธุตรตา,
ฌายิโน ลูขจีวรา;
วิเวกาภิรตา ธีรา,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
ปฏิปนฺนา ผลฏฺฐา จ,
เสขา ผลสมงฺคิโน;
อาสีสกา อุตฺตมตฺถํ,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
โสตาปนฺนา จ วิมลา,
สกทาคามิโน จ เย;
อนาคามี จ อรหา,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
สติปฏฺฐานกุสลา,
โพชฺฌงฺคภาวนารตา;
สาวกา เต พหู สพฺเพ,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
อิทฺธิปาเทสุ กุสลา,_
สมาธิภาวนารตา;
สมฺมปฺปธานานุยุตฺตา,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
เตวิชฺชา ฉฬภิญฺญา จ,
อิทฺธิยา ปารมิํ คตา;_
ปญฺญาย ปารมิํ ปตฺตา,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
เอทิสา เต มหาวีร,
ตว สิสฺสา สุสิกฺขิตา;
ทุราสทา อุคฺคเตชา,
ปริวาเรนฺติ ตํ สทา.
เตหิ สิเสฺสหิ ปริวุโต,
สญฺญเตหิ ตปสฺสิภิ;
มิคราชาวสมฺภีโต,
อุฬุราชาว โสภสิ._
ปถวิยํ ปติฏฺฐาย,
รุหนฺติ ธรณีรุหา;
เวปุลฺลตํ ปาปุณนฺติ,
ผลญฺจ ทสฺสยนฺติ เต.
ปถวีสทิโส ตฺวํสิ,
สกฺยปุตฺต มหายส;
สาสเน เต ปติฏฺฐาย,
ลภนฺติ อมตํ ผลํ.
สินฺธุ สรสฺสตี เจว,
นทิโย จนฺทภาคิกา;
คงฺคา จ ยมุนา เจว,
สรภู จ อโถ มหี.
เอตาสํ สนฺทมานานํ,
สาคโร สมฺปฏิจฺฉติ;
ชหนฺติ ปุริมํ นามํ,
สาคโรเตว ญายติ.
ตเถวิเม จตุพฺพณฺณา,
ปพฺพชิตฺวา ตวนฺติเก;
ชหนฺติ ปุริมํ นามํ,
พุทฺธปุตฺตาติ ญายเร.
ยถาปิ จนฺโท วิมโล,
คจฺฉํ อากาสธาตุยา;
สพฺเพ ตารคเณ โลเก,
อาภาย อติโรจติ.
ตเถว ตฺวํ มหาวีร,
ปริวุโต เทวมานุเส;
เอเต สพฺเพ อติกฺกมฺม,
ชลสิ สพฺพทา ตุวํ.
คมฺภีเร อุฏฺฐิตา อูมี,
น เวลมติวตฺตเร;
สพฺพา เวลํว ผุสนฺติ,
สญฺจุณฺณา วิกิรนฺติ ตา.
ตเถว ติตฺถิยา โลเก,
นานาทิฏฺฐี พหุชฺชนา;
ธมฺมํ วาทิตุกามา เต,
นาติวตฺตนฺติ ตํ มุนิํ.
สเจ จ ตํ ปาปุณนฺติ,
ปฏิวาเทหิ จกฺขุม;
ตวนฺติกํ อุปาคนฺตฺวา,
สญฺจุณฺณาว ภวนฺติ เต.
ยถาปิ อุทเก ชาตา,
กุมุทา มนฺทาลกา พหู;
อุปลิมฺปนฺติ โตเยน,_
กทฺทมกลเลน จ.
ตเถว พหุกา สตฺตา,
โลเก ชาตา วิรูหเร;
อฏฺฏิตา ราคโทเสน,
กทฺทเม กุมุทํ ยถา.
ยถาปิ ปทุมํ ชลชํ,
ชลมชฺเฌ วิรูหติ;
น โส ลิมฺปติ โตเยน,
ปริสุทฺโธ หิ เกสรี.
ตเถว ตฺวํ มหาวีร,
โลเก ชาโต มหามุนิ;
โนปลิมฺปสิ โลเกน,
โตเยน ปทุมํ ยถา.
ยถาปิ รมฺมเก มาเส,
พหู ปุปฺผนฺติ วาริชา;
นาติกฺกมนฺติ ตํ มาสํ,
สมโย ปุปฺผนาย โส.
ตเถว ตฺวํ มหาวีร,
ปุปฺผิโต เต วิมุตฺติยา;
สาสนํ นาติวตฺตนฺติ,
ปทุมํ วาริชํ ยถา.
สุปุปฺผิโต สาลราชา,
ทิพฺพคนฺธํ ปวายติ;
อญฺญสาเลหิ ปริวุโต,
สาลราชาว โสภติ.
ตเถว ตฺวํ มหาวีร,
พุทฺธญาเณน ปุปฺผิโต;
ภิกฺขุสํฆปริวุโต,
สาลราชาว โสภสิ.
ยถาปิ เสโล หิมวา,
โอสโธ สพฺพปาณินํ;
นาคานํ อสุรานญฺจ,
เทวตานญฺจ อาลโย.
ตเถว ตฺวํ มหาวีร,
โอสโธ วิย ปาณินํ;
เตวิชฺชา ฉฬภิญฺญา จ,
อิทฺธิยา ปารมิํ คตา._
อนุสิฏฺฐา มหาวีร,
ตยา การุณิเกน เต;
รมนฺติ ธมฺมรติยา,
วสนฺติ ตว สาสเน.
มิคราชา ยถา สีโห,
อภินิกฺขมฺม อาสยา;
จตุทฺทิสานุวิโลเกตฺวา,
ติกฺขตฺตุํ อภินาทติ.
สพฺเพ มิคา อุตฺตสนฺติ,
มิคราชสฺส คชฺชโต;
ตถา หิ ชาติมา เอโส,
ปสู ตาเสติ สพฺพทา.
คชฺชโต เต มหาวีร,
วสุธา สมฺปกมฺปติ;
โพธเนยฺยาวพุชฺฌนฺติ,
ตสนฺติ มารกายิกา.
ตสนฺติ ติตฺถิยา สพฺเพ,
นทโต เต มหามุนิ;
กากา เสนาว วิพฺภนฺตา,
มิครญฺญา ยถา มิคา.
เย เกจิ คณิโน โลเก,
สตฺถาโรติ ปวุจฺจเร;
ปรมฺปราคตํ ธมฺมํ,
เทเสนฺติ ปริสาย เต.
น เหวํ ตฺวํ มหาวีร,
ธมฺมํ เทเสสิ ปาณินํ;
สามํ สจฺจานิ พุชฺฌิตฺวา,
เกวลํ โพธิปกฺขิยํ.
อาสยานุสยํ ญตฺวา,
อินฺทฺริยานํ พลาพลํ;_
ภพฺพาภพฺเพ วิทิตฺวาน,
มหาเมโฆว คชฺชสิ.
จกฺกวาฬปริยนฺตา,
นิสินฺนา ปริสา ภเว;
นานาทิฏฺฐี วิจินนฺตา,
วิมติจฺเฉทนาย ตํ.
สพฺเพสํ จิตฺตมญฺญาย,
โอปมฺมกุสโล มุนิ;
เอกํ ปญฺหํ กเถนฺโตว,
วิมติํ ฉินฺทสิ ปาณินํ.
อุปติสฺสสทิเสเหว,_
วสุธา ปูริตา ภเว;
สพฺเพว เต ปญฺชลิกา,
กิตฺตยุํ โลกนายกํ.
กปฺปํ วา เต กิตฺตยนฺตา,
นานาวณฺเณหิ กิตฺตยุํ;
ปริเมตุํ น สกฺเกยฺยุํ,
อปฺปเมโยฺย ตถาคโต.
ยถาสเกน ถาเมน,
กิตฺติโต หิ มยา ชิโน;
กปฺปโกฏีปิ กิตฺเตนฺตา,
เอวเมวํ ปกิตฺตยุํ.
สเจ หิ โกจิ เทโว วา,
มนุโสฺส วา สุสิกฺขิโต;
ปเมตุํ ปริกปฺเปยฺย,
วิฆาตํว ลเภยฺย โส.
สาสเน เต ปติฏฺฐาย,
สกฺยปุตฺต มหายส;
ปญฺญาย ปารมิํ คนฺตฺวา,
วิหรามิ อนาสโว.
ติตฺถิเย สมฺปมทฺทามิ,
วตฺเตมิ ชินสาสนํ;
ธมฺมเสนาปติ อชฺช,
สกฺยปุตฺตสฺส สาสเน.
อปริเมเยฺย กตํ กมฺมํ,
ผลํ ทเสฺสสิ เม อิธ;
สุขิตฺโต สรเวโคว,
กิเลเส ฌาปยี มม.
โย โกจิ มนุโช ภารํ,
ธาเรยฺย มตฺถเก สทา;
ภาเรน ทุกฺขิโต อสฺส,
ภาเรหิ ภริโต ตถา.
ฑยฺหมาโน ตีหคฺคีหิ,
ภเวสุ สํสริํ อหํ;
ภริโต ภวภาเรน,
คิริํ อุจฺจาริโต ยถา.
โอโรปิโต จ เม ภาโร,
ภวา อุคฺฆาฏิตา มยา;
กรณียํ กตํ สพฺพํ,
สกฺยปุตฺตสฺส สาสเน.
ยาวตา พุทฺธเขตฺตมฺหิ,
ฐเปตฺวา สกฺยปุงฺควํ;
อหํ อคฺโคมฺหิ ปญฺญาย,
สทิโส เม น วิชฺชติ.
สมาธิมฺหิ สุกุสโล,
อิทฺธิยา ปารมิํ คโต;_
อิจฺฉมาโน จหํ อชฺช,_
สหสฺสํ อภินิมฺมิเน.
อนุปุพฺพวิหารสฺส,
วสีภูโต มหามุนิ;
กเถสิ สาสนํ มยฺหํ,
นิโรโธ สยนํ มม.
ทิพฺพจกฺขุ วิสุทฺธํ เม,
สมาธิกุสโล อหํ;
สมฺมปฺปธานานุยุตฺโต,
โพชฺฌงฺคภาวนารโต.
สาวเกน หิ ปตฺตพฺพํ,
สพฺพเมว กตํ มยา;
โลกนาถํ ฐเปตฺวาน,
สทิโส เม น วิชฺชติ.
สมาปตฺตีนํ กุสโล,
ฌานวิโมกฺขาน ขิปฺปปฏิลาภี;
โพชฺฌงฺคภาวนารโต,
สาวกคุณปารมิคโตสฺมิ.
สาวกคุเณนปิ ผุเสฺสน,
พุทฺธิยา ปริสุตฺตมภารวา;
ยํ สทฺธาสงฺคหิตํ จิตฺตํ,
สทา สพฺรหฺมจารีสุ.
อุทฺธตวิโสว สปฺโป,_
ฉินฺนวิสาโณว อุสโภ;
นิกฺขิตฺตมานทปฺโปว,
อุเปมิ ครุคารเวน คณํ._
ยทิ รูปินี ภเวยฺย,
ปญฺญา เม วสุมตีปิ น สเมยฺย;
อโนมทสฺสิสฺส ภควโต,
ผลเมตํ ญาณถวนาย.
ปวตฺติตํ ธมฺมจกฺกํ,
สกฺยปุตฺเตน ตาทินา;
อนุวตฺเตมหํ สมฺมา,
ญาณถวนายิทํ ผลํ.
มา เม กทาจิ ปาปิจฺโฉ,
กุสีโต หีนวีริโย;
อปฺปสฺสุโต อนาจาโร,
สเมโต อหุ กตฺถจิ.
พหุสฺสุโต จ เมธาวี,
สีเลสุ สุสมาหิโต;
เจโตสมถานุยุตฺโต,
อปิ มุทฺธนิ ติฏฺฐตุ.
ตํ โว วทามิ ภทฺทนฺเต,
ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;
อปฺปิจฺฉา โหถ สนฺตุฏฺฐา,
ฌายี ฌานรตา สทา.
ยมหํ ปฐมํ ทิสฺวา,
วิรโช วิมโล อหุํ;
โส เม อาจริโย ธีโร,
อสฺสชิ นาม สาวโก.
ตสฺสาหํ วาหสา อชฺช,
ธมฺมเสนาปตี อหุํ;
สพฺพตฺถ ปารมิํ ปตฺวา,
วิหรามิ อนาสโว.
โย เม อาจริโย อาสิ,
อสฺสชิ นาม สาวโก;
ยสฺสํ ทิสายํ วสติ,
อุสฺสีสมฺหิ กโรมหํ._
มม กมฺมํ สริตฺวาน,
โคตโม สกฺยปุงฺคโว;
ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา,
อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ มํ.
กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ,
ภวา สพฺเพ สมูหตา;
นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา,
วิหรามิ อนาสโว.
สฺวาคตํ วต เม อาสิ,
พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา,
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
ปฏิสมฺภิทา จตโสฺส,
วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;
ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา,
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ”.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สาริปุตฺโต เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สาริปุตฺตตฺเถรสฺสาปทานํ ปฐมํ.