3.2 อุปวานตฺเถรอปทาน
“ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน,
สพฺพธมฺมาน ปารคู;
ชลิตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธว,
สมฺพุทฺโธ ปรินิพฺพุโต.
มหาชนา สมาคมฺม,
ปูชยิตฺวา ตถาคตํ;
จิตํ กตฺวาน สุกตํ,
สรีรํ อภิโรปยุํ.
สรีรกิจฺจํ กตฺวาน,
ธาตุํ ตตฺถ สมานยุํ;
สเทวมานุสา สพฺเพ,
พุทฺธถูปํ อกํสุ เต.
ปฐมา กญฺจนมยา,
ทุติยาสิ มณีมยา;
ตติยา รูปิยมยา,
จตุตฺถี ผลิกามยา.
ตถา ปญฺจมิยา ภูมิ,
โลหิตงฺคมยา อหุ;
ฉฏฺฐา มสารคลฺลสฺส,
สพฺพรตนมยูปริ.
ชงฺฆา มณิมยา อาสิ,
เวทิกา รตนมยา;
สพฺพโสณฺณมโย ถูโป,
อุทฺธํ โยชนมุคฺคโต._
เทวา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา,
เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม,
โลกนาถสฺส ตาทิโน.
ธาตุ อาเวณิกา นตฺถิ,
สรีรํ เอกปิณฺฑิตํ;
อิมมฺหิ พุทฺธถูปมฺหิ,_
กสฺสาม กญฺจุกํ มยํ.
เทวา สตฺตหิ รตฺเนหิ,
อญฺญํ วฑฺเฒสุ โยชนํ;
ถูโป ทฺวิโยชนุพฺเพโธ,
ติมิรํ พฺยปหนฺติ โส.
นาคา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา,
เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
มนุสฺสา เจว เทวา จ,
พุทฺธถูปํ อกํสุ เต.
มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห,
อปฺปมตฺตา สเทวกา;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม,
โลกนาถสฺส ตาทิโน.
อินฺทนีลํ มหานีลํ,_
อโถ โชติรสํ มณิํ;
เอกโต สนฺนิปาเตตฺวา,
พุทฺธถูปํ อฉาทยุํ.
สพฺพํ มณิมยํ อาสิ,
ตาวตา พุทฺธเจติยํ;
ติโยชนสมุพฺพิทฺธํ,
อาโลกกรณํ ตทา.
ครุฬา จ สมาคนฺตฺวา,
เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
มนุสฺสา เทวา นาคา จ,
พุทฺธถูปํ อกํสุ เต.
‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห,
อปฺปมตฺตา สเทวกา;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม,
โลกนาถสฺส ตาทิโน’.
สพฺพํ มณิมยํ ถูปํ,
อกรุํ เต จ กญฺจุกํ;
โยชนํ เตปิ วฑฺเฒสุํ,
อายตํ พุทฺธเจติยํ.
จตุโยชนมุพฺพิทฺโธ,
พุทฺธถูโป วิโรจติ;
โอภาเสติ ทิสา สพฺพา,
สตรํสีว อุคฺคโต.
กุมฺภณฺฑา จ สมาคนฺตฺวา,
เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
มนุสฺสา เจว เทวา จ,
นาคา จ ครุฬา ตถา;
ปจฺเจกํ พุทฺธเสฏฺฐสฺส,
อกํสุ ถูปมุตฺตมํ.
‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห,
อปฺปมตฺตา สเทวกา;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม,
โลกนาถสฺส ตาทิโน;
รตเนหิ ฉาเทสฺสาม,
อายตํ พุทฺธเจติยํ’.
โยชนํ เตปิ วฑฺเฒสุํ,
อายตํ พุทฺธเจติยํ;
ปญฺจโยชนมุพฺพิทฺโธ,
ถูโป โอภาสเต ตทา.
ยกฺขา ตตฺถ สมาคนฺตฺวา,
เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
มนุสฺสา เทวา นาคา จ,
ครุฬา กุมฺภอณฺฑกา.
ปจฺเจกํ พุทฺธเสฏฺฐสฺส,
อกํสุ ถูปมุตฺตมํ;
‘มา โน ปมตฺตา อสฺสุมฺห,
อปฺปมตฺตา สเทวกา.
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม,
โลกนาถสฺส ตาทิโน;
ผลิกาหิ ฉาเทสฺสาม,
อายตํ พุทฺธเจติยํ’.
โยชนํ เตปิ วฑฺเฒสุํ,
อายตํ พุทฺธเจติยํ;
ฉ โยชนานิ อุพฺพิทฺโธ,
ถูโป โอภาสเต ตทา.
คนฺธพฺพา จ สมาคนฺตฺวา,
เอกโต มนฺตยุํ ตทา;
‘มนุชา เทวตา นาคา,
ครุฬา กุมฺภยกฺขกา.
สพฺเพกํสุ พุทฺธถูปํ,
มยเมตฺถ อการกา;
มยมฺปิ ถูปํ กสฺสาม,
โลกนาถสฺส ตาทิโน’.
เวทิโย สตฺต กตฺวาน,
ฉตฺตมาโรปยิํสุ เต;
สพฺพโสณฺณมยํ ถูปํ,
คนฺธพฺพา การยุํ ตทา.
สตฺตโยชนมุพฺพิทฺโธ,
ถูโป โอภาสเต ตทา;
รตฺตินฺทิวา น ญายนฺติ,
อาโลโก โหติ สพฺพทา.
อภิโภนฺติ น ตสฺสาภา,
จนฺทสูรา สตารกา;
สมนฺตา โยชนสเต,
ปทีโปปิ น ปชฺชลิ.
เตน กาเลน เย เกจิ,
ถูปํ ปูเชนฺติ มานุสา;
น เต ถูปมารุหนฺติ,
อมฺพเร อุกฺขิปนฺติ เต.
เทเวหิ ฐปิโต ยกฺโข,
อภิสมฺมตนามโก;
ธชํ วา ปุปฺผทามํ วา,
อภิโรเปติ อุตฺตริ.
น เต ปสฺสนฺติ ตํ ยกฺขํ,
ทามํ ปสฺสนฺติ คจฺฉโต;
เอวํ ปสฺสิตฺวา คจฺฉนฺตา,
สพฺเพ คจฺฉนฺติ สุคฺคติํ.
วิรุทฺธา เย ปาวจเน,
ปสนฺนา เย จ สาสเน;
ปาฏิเหรํ ทฏฺฐุกามา,
ถูปํ ปูเชนฺติ มานุสา.
นคเร หํสวติยา,
อโหสิํ ภตโก ตทา;
อาโมทิตํ ชนํ ทิสฺวา,
เอวํ จินฺเตสหํ ตทา.
‘อุฬาโร ภควา เหโส,
ยสฺส ธาตุธเรทิสํ;
อิมา จ ชนตา ตุฏฺฐา,_
การํ กุพฺพํ น ตปฺปเร.
อหมฺปิ การํ กสฺสามิ,
โลกนาถสฺส ตาทิโน;
ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท,
ภวิสฺสามิ อนาคเต’.
สุโธตํ รชเกนาหํ,
อุตฺตเรยฺยปฏํ มม;_
เวฬคฺเค อาลคฺเคตฺวาน,
ธชํ อุกฺขิปิมมฺพเร.
อภิสมฺมตโก คยฺห,
อมฺพเรหาสิ เม ธชํ;
วาเตริตํ ธชํ ทิสฺวา,
ภิโยฺย หาสํ ชเนสหํ.
ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา,
สมณํ อุปสงฺกมิํ;
ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา,
วิปากํ ปุจฺฉหํ ธเช.
โส เม กเถสิ อานนฺท,
ปีติสญฺชนนํ มม;
‘ตสฺส ธชสฺส วิปากํ,
อนุโภสฺสสิ สพฺพทา.
หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี,
เสนา จ จตุรงฺคินี;
ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ,
ธชทานสฺสิทํ ผลํ.
สฏฺฐิตูริยสหสฺสานิ,
เภริโย สมลงฺกตา;
ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ,
ธชทานสฺสิทํ ผลํ.
ฉฬาสีติสหสฺสานิ,
นาริโย สมลงฺกตา;
วิจิตฺตวตฺถาภรณา,
อามุตฺตมณิกุณฺฑลา.
อฬารปมฺหา หสุลา,
สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
ปริวาเรสฺสนฺติ ตํ นิจฺจํ,
ธชทานสฺสิทํ ผลํ.
ติํสกปฺปสหสฺสานิ,
เทวโลเก รมิสฺสสิ;
อสีติกฺขตฺตุํ เทวินฺโท,
เทวรชฺชํ กริสฺสสิ.
สหสฺสกฺขตฺตุํ ราชา จ,
จกฺกวตฺตี ภวิสฺสสิ;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ,
คณนาโต อสงฺขิยํ.
กปฺปสตสหสฺสมฺหิ,
โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน,
สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
เทวโลกา จวิตฺวาน,
สุกฺกมูเลน โจทิโต;
ปุญฺญกมฺเมน สํยุตฺโต,
พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสสิ.
อสีติโกฏิํ ฉฑฺเฑตฺวา,
ทาเส กมฺมกเร พหู;
โคตมสฺส ภควโต,
สาสเน ปพฺพชิสฺสสิ.
อาราธยิตฺวา สมฺพุทฺธํ,
โคตมํ สกฺยปุงฺควํ;
อุปวาโนติ นาเมน,_
เหสฺสสิ สตฺถุ สาวโก’.
สตสหเสฺส กตํ กมฺมํ,
ผลํ ทเสฺสสิ เม อิธ;
สุมุตฺโต สรเวโคว,
กิเลเส ฌาปยี มม.
จกฺกวตฺติสฺส สนฺตสฺส,
จตุทีปิสฺสรสฺส เม;
ติโยชนานิ สมนฺตา,
อุสฺสีสนฺติ ธชา สทา._
สตสหสฺสิโต กปฺเป,
ยํ กมฺมมกริํ ตทา;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ,
ธชทานสฺสิทํ ผลํ.
ปฏิสมฺภิทา จตโสฺส,
วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;
ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา,
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ”.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุปวาโน เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อุปวานตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.