2.7 มหาปชาปติโคตมีเถรีอปทาน
เอกทา โลกปชฺโชโต,
เวสาลิยํ มหาวเน;
กูฏาคาเร สุสาลายํ,
วสเต นรสารถิ.
ตทา ชินสฺส มาตุจฺฉา,
มหาโคตมิ ภิกฺขุนี;
ตหิํ กเต ปุเร รมฺเม,
วสี ภิกฺขุนุปสฺสเย.
ภิกฺขุนีหิ วิมุตฺตาหิ,
สเตหิ สห ปญฺจหิ;
รโหคตาย ตเสฺสวํ,
จิตสฺสาสิ วิตกฺกิตํ.
“พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานํ,
สาวกคฺคยุคสฺส วา;
ราหุลานนฺทนนฺทานํ,
นาหํ ลจฺฉามิ ปสฺสิตุํ.
พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานา,
สาวกคฺคยุคสฺส วา;
มหากสฺสปนนฺทานํ,
อานนฺทราหุลาน จ.
ปฏิกจฺจายุสงฺขารํ,
โอสชฺชิตฺวาน นิพฺพุติํ;
คจฺเฉยฺยํ โลกนาเถน,
อนุญฺญาตา มเหสินา”.
ตถา ปญฺจสตานมฺปิ,
ภิกฺขุนีนํ วิตกฺกิตํ;
อาสิ เขมาทิกานมฺปิ,
เอตเทว วิตกฺกิตํ.
ภูมิจาโล ตทา อาสิ,
นาทิตา เทวทุนฺทุภี;
อุปสฺสยาธิวตฺถาโย,_
เทวตา โสกปีฬิตา.
วิลปนฺตา สุกรุณํ,
ตตฺถสฺสูนิ ปวตฺตยุํ;
มิตฺตา ภิกฺขุนิโย ตาหิ,
อุปคนฺตฺวาน โคตมิํ._
นิปจฺจ สิรสา ปาเท,
อิทํ วจนมพฺรวุํ;_
ตตฺถ โตยลวาสิตฺตา,
มยมเยฺย รโหคตา.
สา จลา จลิตา ภูมิ,
นาทิตา เทวทุนฺทุภี;
ปริเทวา จ สุยฺยนฺเต,
กิมตฺถํ นูน โคตมี.
ตทา อโวจ สา สพฺพํ,
ยถาปริวิตกฺกิตํ;
ตาโยปิ สพฺพา อาหํสุ,
ยถาปริวิตกฺกิตํ.
“ยทิ เต รุจิตํ อเยฺย,
นิพฺพานํ ปรมํ สิวํ;
นิพฺพายิสฺสาม สพฺพาปิ,
พุทฺธานุญฺญาย สุพฺพเต.
มยํ สหาว นิกฺขนฺตา,
ฆราปิ จ ภวาปิ จ;
สหาเยว คมิสฺสาม,
นิพฺพานํ ปทมุตฺตมํ”.
“นิพฺพานาย วชนฺตีนํ,
กิํ วกฺขามี”ติ สา วทํ;
สห สพฺพาหิ นิคฺคญฺฉิ,
ภิกฺขุนีนิลยา ตทา.
“อุปสฺสเย ยาธิวตฺถา,
เทวตา ตา ขมนฺตุ เม;
ภิกฺขุนีนิลยเสฺสทํ,
ปจฺฉิมํ ทสฺสนํ มม.
น ชรา มจฺจุ วา ยตฺถ,
อปฺปิเยหิ สมาคโม;
ปิเยหิ น วิโยโคตฺถิ,
ตํ วชิสฺสํ อสงฺขตํ”.
อวีตราคา ตํ สุตฺวา,
วจนํ สุคโตรสา;
โสกฏฺฏา ปริเทวิํสุ,
“อโห โน อปฺปปุญฺญตา.
ภิกฺขุนีนิลโย สุญฺโญ,
ภูโต ตาหิ วินา อยํ;
ปภาเต วิย ตาราโย,
น ทิสฺสนฺติ ชิโนรสา.
นิพฺพานํ โคตมี ยาติ,
สเตหิ สห ปญฺจหิ;
นทีสเตหิว สห,
คงฺคา ปญฺจหิ สาครํ”.
รถิยาย วชนฺติโย,
ทิสฺวา สทฺธา อุปาสิกา;
ฆรา นิกฺขมฺม ปาเทสุ,
นิปจฺจ อิทมพฺรวุํ.
“ปสีทสฺสุ มหาโภเค,
อนาถาโย วิหาย โน;
ตยา น ยุตฺตา นิพฺพาตุํ,
อิจฺฉฏฺฏา วิลปิํสุ ตา”._
ตาสํ โสกปหานตฺถํ,
อโวจ มธุรํ คิรํ;
“รุทิเตน อลํ ปุตฺตา,
หาสกาโลยมชฺช โว.
ปริญฺญาตํ มยา ทุกฺขํ,
ทุกฺขเหตุ วิวชฺชิโต;
นิโรโธ เม สจฺฉิกโต,
มคฺโค จาปิ สุภาวิโต.
ปฐมํ ภาณวารํ.
ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา,
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร,
ภวเนตฺติ สมูหตา.
ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิตา,
อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต,
สพฺพสํโยชนกฺขโย.
พุทฺโธ ตสฺส จ สทฺธมฺโม,
อนูโน ยาว ติฏฺฐติ;
นิพฺพาตุํ ตาว กาโล เม,
มา มํ โสจถ ปุตฺติกา.
โกณฺฑญฺญานนฺทนนฺทาที,
ติฏฺฐนฺติ ราหุโล ชิโน;
สุขิโต สหิโต สํโฆ,
หตทพฺพา จ ติตฺถิยา.
โอกฺกากวํสสฺส ยโส,
อุสฺสิโต มารมทฺทโน;_
นนุ สมฺปติ กาโล เม,
นิพฺพานตฺถาย ปุตฺติกา.
จิรปฺปภุติ ยํ มยฺหํ,
ปตฺถิตํ อชฺช สิชฺฌเต;
อานนฺทเภริกาโลยํ,
กิํ โว อสฺสูหิ ปุตฺติกา.
สเจ มยิ ทยา อตฺถิ,
ยทิ จตฺถิ กตญฺญุตา;
สทฺธมฺมฏฺฐิติยา สพฺพา,
กโรถ วีริยํ ทฬฺหํ.
ถีนํ อทาสิ ปพฺพชฺชํ,
สมฺพุทฺโธ ยาจิโต มยา;
ตสฺมา ยถาหํ นนฺทิสฺสํ,
ตถา ตมนุติฏฺฐถ”.
ตา เอวมนุสาสิตฺวา,
ภิกฺขุนีหิ ปุรกฺขตา;
อุเปจฺจ พุทฺธํ วนฺทิตฺวา,_
อิทํ วจนมพฺรวิ._
“อหํ สุคต เต มาตา,
ตฺวญฺจ วีร ปิตา มม;
สทฺธมฺมสุขท นาถ,
ตยา ชาตามฺหิ โคตม.
สํวทฺธิโตยํ สุคต,
รูปกาโย มยา ตว;
อนินฺทิโต ธมฺมกาโย,
มม สํวทฺธิโต ตยา.
มุหุตฺตํ ตณฺหาสมณํ,
ขีรํ ตฺวํ ปายิโต มยา;
ตยาหํ สนฺตมจฺจนฺตํ,
ธมฺมขีรญฺหิ ปายิตา.
พนฺธนารกฺขเน มยฺหํ,
อนโณ ตฺวํ มหามุเน;
ปุตฺตกามา ถิโย ยาจํ,
ลภนฺติ ตาทิสํ สุตํ.
มนฺธาตาทินรินฺทานํ,
ยา มาตา สา ภวณฺณเว;
นิมุคฺคาหํ ตยา ปุตฺต,
ตาริตา ภวสาครา.
รญฺโญ มาตา มเหสีติ,
สุลภํ นามมิตฺถินํ;
พุทฺธมาตาติ ยํ นามํ,
เอตํ ปรมทุลฺลภํ.
ตญฺจ ลทฺธํ มหาวีร,
ปณิธานํ มมํ ตยา;
อณุกํ วา มหนฺตํ วา,
ตํ สพฺพํ ปูริตํ มยา.
ปรินิพฺพาตุมิจฺฉามิ,
วิหาเยมํ กเฬวรํ;
อนุชานาหิ เม วีร,
ทุกฺขนฺตกร นายก.
จกฺกงฺกุสธชากิณฺเณ,
ปาเท กมลโกมเล;
ปสาเรหิ ปณามํ เต,
กริสฺสํ ปุตฺเตาตฺตเม.
สุวณฺณราสิสงฺกาสํ,
สรีรํ กุรุ ปากฏํ;
กตฺวา เทหํ สุทิฏฺฐํ เต,
สนฺติํ คจฺฉามิ นายก”.
ทฺวตฺติํสลกฺขณูเปตํ,
สุปฺปภาลงฺกตํ ตนุํ;
สญฺฌาฆนาว พาลกฺกํ,
มาตุจฺฉํ ทสฺสยี ชิโน.
ผุลฺลารวินฺทสงฺกาเส,
ตรุณาทิจฺจสปฺปเภ;
จกฺกงฺกิเต ปาทตเล,
ตโต สา สิรสา ปติ.
“ปณมามิ นราทิจฺจ,
อาทิจฺจกุลเกตุกํ;
ปจฺฉิเม มรเณ มยฺหํ,
น ตํ อิกฺขามหํ ปุโน.
อิตฺถิโย นาม โลกคฺค,_
สพฺพโทสากรา มตา;
ยทิ โก จตฺถิ โทโส เม,
ขมสฺสุ กรุณากร.
อิตฺถิกานญฺจ ปพฺพชฺชํ,_
หํ ตํ ยาจิํ ปุนปฺปุนํ;
ตตฺถ เจ อตฺถิ โทโส เม,
ตํ ขมสฺสุ นราสภ.
มยา ภิกฺขุนิโย วีร,
ตวานุญฺญาย สาสิตา;
ตตฺร เจ อตฺถิ ทุนฺนีตํ,
ตํ ขมสฺสุ ขมาธิป”.
“อกฺขนฺเต นาม ขนฺตพฺพํ,
กิํ ภเว คุณภูสเน;
กิมุตฺตรํ เต วกฺขามิ,
นิพฺพานาย วชนฺติยา.
สุทฺเธ อนูเน มม ภิกฺขุสํเฆ,
โลกา อิโต นิสฺสริตุํ ขมนฺเต;
ปภาตกาเล พฺยสนงฺคตานํ,
ทิสฺวาน นิยฺยาติว จนฺทเลขา”.
ตเทตรา ภิกฺขุนิโย ชินคฺคํ,
ตาราว จนฺทานุคตา สุเมรุํ;
ปทกฺขิณํ กจฺจ นิปจฺจ ปาเท,
ฐิตา มุขนฺตํ สมุทิกฺขมานา.
“น ติตฺติปุพฺพํ ตว ทสฺสเนน,
จกฺขุํ น โสตํ ตว ภาสิเตน;
จิตฺตํ มมํ เกวลเมกเมว,
ปปฺปุยฺย ตํ ธมฺมรเสน ติตฺติ.
นทโต ปริสายํ เต,
วาทิตพฺพปหาริโน;
เย เต ทกฺขนฺติ วทนํ,
ธญฺญา เต นรปุงฺคว.
ทีฆงฺคุลี ตมฺพนเข,
สุเภ อายตปณฺหิเก;
เย ปาเท ปณมิสฺสนฺติ,
เตปิ ธญฺญา คุณนฺธร.
มธุรานิ ปหฏฺฐานิ,
โทสคฺฆานิ หิตานิ จ;
เย เต วากฺยานิ สุยฺยนฺติ,
เตปิ ธญฺญา นรุตฺตม.
ธญฺญาหํ เต มหาวีร,
ปาทปูชนตปฺปรา;
ติณฺณสํสารกนฺตารา,
สุวาเกฺยน สิรีมโต”.
ตโต สา อนุสาเวตฺวา,
ภิกฺขุสํฆมฺปิ สุพฺพตา;
ราหุลานนฺทนนฺเท จ,
วนฺทิตฺวา อิทมพฺรวิ.
“อาสีวิสาลยสเม,
โรคาวาเส กเฬวเร;
นิพฺพินฺทา ทุกฺขสงฺฆาเฏ,
ชรามรณโคจเร.
นานากลิมลากิณฺเณ,
ปรายตฺเต นิรีหเก;
เตน นิพฺพาตุมิจฺฉามิ,
อนุมญฺญถ ปุตฺตกา”.
นนฺโท ราหุลภทฺโท จ,
วีตโสกา นิราสวา;
ฐิตาจลฏฺฐิติ ถิรา,
ธมฺมตมนุจินฺตยุํ.
“ธิรตฺถุ สงฺขตํ โลลํ,
อสารํ กทลูปมํ;
มายามรีจิสทิสํ,
อิตฺตรํ อนวฏฺฐิตํ._
ยตฺถ นาม ชินสฺสายํ,
มาตุจฺฉา พุทฺธโปสิกา;
โคตมี นิธนํ ยาติ,
อนิจฺจํ สพฺพสงฺขตํ”.
อานนฺโท จ ตทา เสโข,
โสกฏฺโฏ ชินวจฺฉโล;
ตตฺถสฺสูนิ กโรนฺโต โส,
กรุณํ ปริเทวติ.
“หา สนฺติํ โคตมี ยาติ,
นูน พุทฺโธปิ นิพฺพุติํ;
คจฺฉติ น จิเรเนว,
อคฺคิริว นิรินฺธโน”.
เอวํ วิลาปมานํ ตํ,
อานนฺทํ อาห โคตมี;
สุตสาครคมฺภีร-
พุทฺโธปฏฺฐานตปฺปร.
“น ยุตฺตํ โสจิตุํ ปุตฺต,
หาสกาเล อุปฏฺฐิเต;
ตยา เม สรณํ ปุตฺต,
นิพฺพานํ ตมุปาคตํ.
ตยา ตาต สมชฺฌิฏฺโฐ,
ปพฺพชฺชํ อนุชานิ โน;
มา ปุตฺต วิมโน โหหิ,
สผโล เต ปริสฺสโม.
ยํ น ทิฏฺฐํ ปุราเณหิ,
ติตฺถิกาจริเยหิปิ;
ตํ ปทํ สุกุมารีหิ,
สตฺตวสฺสาหิ เวทิตํ.
พุทฺธสาสนปาเลต,
ปจฺฉิมํ ทสฺสนํ ตว;
ตตฺถ คจฺฉามหํ ปุตฺต,
คโต ยตฺถ น ทิสฺสเต.
กทาจิ ธมฺมํ เทเสนฺโต,
ขิปี โลกคฺคนายโก;
ตทาหํ อาสีสวาจํ,
อโวจํ อนุกมฺปิกา.
‘จิรํ ชีว มหาวีร,
กปฺปํ ติฏฺฐ มหามุเน;
สพฺพโลกสฺส อตฺถาย,
ภวสฺสุ อชรามโร’.
ตํ ตถาวาทินิํ พุทฺโธ,
มมํ โส เอตทพฺรวิ;
‘น เหวํ วนฺทิยา พุทฺธา,
ยถา วนฺทสิ โคตมี’.
‘กถํ จรหิ สพฺพญฺญู,
วนฺทิตพฺพา ตถาคตา;
กถํ อวนฺทิยา พุทฺธา,
ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’.
‘อารทฺธวีริเย ปหิตตฺเต,
นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม;
สมคฺเค สาวเก ปสฺส,
เอตํ พุทฺธานวนฺทนํ’.
ตโต อุปสฺสยํ คนฺตฺวา,
เอกิกาหํ วิจินฺตยิํ;
‘สมคฺคปริสํ นาโถ,
โรเธสิ ติภวนฺตโค.
หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ,
มา วิปตฺติตมทฺทสํ’;
เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน,
ทิสฺวาน อิสิสตฺตมํ.
ปรินิพฺพานกาลํ เม,
อาโรเจสิํ วินายกํ;
ตโต โส สมนุญฺญาสิ,
‘กาลํ ชานาหิ โคตมี’.
กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ,
_ …เป… _
วิหรามิ อนาสวา.
สฺวาคตํ วต เม อาสิ,
_ …เป… _
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
ปฏิสมฺภิทา จตโสฺส,
_ …เป… _
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ”.
“ถีนํ ธมฺมาภิสมเย,
เย พาลา วิมติํ คตา;
เตสํ ทิฏฺฐิปฺปหานตฺถํ,
อิทฺธิํ ทเสฺสหิ โคตมี”._
ตทา นิปจฺจ สมฺพุทฺธํ,
อุปฺปติตฺวาน อมฺพรํ;_
อิทฺธี อเนกา ทเสฺสสิ,_
พุทฺธานุญฺญาย โคตมี.
เอกิกา พหุธา อาสิ,
พหุกา เจกิกา ตถา;
อาวิภาวํ ติโรภาวํ,
ติโรกุฏฺฏํ ติโรนคํ.
อสชฺชมานา อคมา,
ภูมิยมฺปิ นิมุชฺชถ;
อภิชฺชมาเน อุทเก,
อคญฺฉิ มหิยา ยถา.
สกุณีว ตถากาเส,
ปลฺลงฺเกน กมี ตทา;
วสํ วตฺเตสิ กาเยน,
ยาว พฺรหฺมนิเวสนํ.
สิเนรุํ ทณฺฑํ กตฺวาน,
ฉตฺตํ กตฺวา มหามหิํ;
สมูลํ ปริวตฺเตตฺวา,
ธารยํ จงฺกมี นเภ.
ฉสฺสูโรทยกาเลว,
โลกญฺจากาสิ ธูมิกํ;
ยุคนฺเต วิย โลกํ สา,
ชาลามาลากุลํ อกา.
มุจลินฺทํ มหาเสลํ,
เมรุมูลนทนฺตเร;
สาสปาริว สพฺพานิ,
เอเกนคฺคหิ มุฏฺฐินา.
องฺคุลคฺเคน ฉาเทสิ,
ภากรํ สนิสากรํ;
จนฺทสูรสหสฺสานิ,
อาเวฬมิว ธารยิ.
จตุสาครโตยานิ,
ธารยี เอกปาณินา;
ยุคนฺตชลทาการํ,
มหาวสฺสํ ปวสฺสถ.
จกฺกวตฺติํ สปริสํ,
มาปยี สา นภตฺตเล;
ครุฬํ ทฺวิรทํ สีหํ,
วินทนฺตํ ปทสฺสยิ.
เอกิกา อภินิมฺมิตฺวา,
อปฺปเมยฺยํ ภิกฺขุนีคณํ;
ปุน อนฺตรธาเปตฺวา,
เอกิกา มุนิมพฺรวิ.
“มาตุจฺฉา เต มหาวีร,
ตว สาสนการิกา;
อนุปฺปตฺตา สกํ อตฺถํ,
ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม”.
ทเสฺสตฺวา วิวิธา อิทฺธี,
โอโรหิตฺวา นภตฺตลา;
วนฺทิตฺวา โลกปชฺโชตํ,
เอกมนฺตํ นิสีทิ สา.
“สา วีสวสฺสสติกา,
ชาติยาหํ มหามุเน;
อลเมตฺตาวตา วีร,
นิพฺพายิสฺสามิ นายก”.
ตทาติวิมฺหิตา สพฺพา,
ปริสา สา กตญฺชลี;
“อโวจเยฺย กถํ อาสิ,
อตุลิทฺธิปรกฺกมา”.
“ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน,
สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา;
อิโต สตสหสฺสมฺหิ,_
กปฺเป อุปฺปชฺชิ นายโก.
ตทาหํ หํสวติยํ,
ชาตามจฺจกุเล อหุํ;
สพฺโพปการสมฺปนฺเน,
อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเน._
กทาจิ ปิตุนา สทฺธิํ,
ทาสีคณปุรกฺขตา;
มหตา ปริวาเรน,
ตํ อุเปจฺจ นราสภํ.
วาสวํ วิย วสฺสนฺตํ,
ธมฺมเมฆํ อนาสวํ;
สรทาทิจฺจสทิสํ,
รํสิชาลสมุชฺชลํ.
ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา,
สุตฺวา จสฺส สุภาสิตํ;
มาตุจฺฉํ ภิกฺขุนิํ อคฺเค,
ฐเปนฺตํ นรนายกํ.
สุตฺวา ทตฺวา มหาทานํ,
สตฺตาหํ ตสฺส ตาทิโน;
สสํฆสฺส นรคฺคสฺส,
ปจฺจยานิ พหูนิ จ.
นิปจฺจ ปาทมูลมฺหิ,
ตํ ฐานมภิปตฺถยิํ;
ตโต มหาปริสติํ,
อโวจ อิสิสตฺตโม.
‘ยา สสํฆํ อโภเชสิ,
สตฺตาหํ โลกนายกํ;
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ,
สุณาถ มม ภาสโต.
สตสหสฺสิโต กปฺเป,
โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน,
สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาทา,
โอรสา ธมฺมนิมฺมิตา;
โคตมี นาม นาเมน,
เหสฺสติ สตฺถุ สาวิกา.
ตสฺส พุทฺธสฺส มาตุจฺฉา,
ชีวิตาปาทิกา อยํ;
รตฺตญฺญูนญฺจ อคฺคตฺตํ,
ภิกฺขุนีนํ ลภิสฺสติ’.
ตํ สุตฺวาน ปโมทิตฺวา,
ยาวชีวํ ตทา ชินํ;
ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐิตฺวา,
ตโต กาลงฺกตา อหํ.
ตาวติํเสสุ เทเวสุ,
สพฺพกามสมิทฺธิสุ;
นิพฺพตฺตา ทสหงฺเคหิ,
อญฺเญ อภิภวิํ อหํ.
รูปสทฺเทหิ คนฺเธหิ,
รเสหิ ผุสเนหิ จ;
อายุนาปิ จ วณฺเณน,
สุเขน ยสสาปิ จ.
ตเถวาธิปเตเยฺยน,
อธิคยฺห วิโรจหํ;
อโหสิํ อมรินฺทสฺส,
มเหสี ทยิตา ตหิํ.
สํสาเร สํสรนฺตีหํ,
กมฺมวายุสเมริตา;
กาสิสฺส รญฺโญ วิสเย,
อชายิํ ทาสคามเก.
ปญฺจทาสสตานูนา,
นิวสนฺติ ตหิํ ตทา;
สพฺเพสํ ตตฺถ โย เชฏฺโฐ,
ตสฺส ชายา อโหสหํ.
สยมฺภุโน ปญฺจสตา,
คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสุํ;
เต ทิสฺวาน อหํ ตุฏฺฐา,
สห สพฺพาหิ อิตฺถิภิ.
ปูคา หุตฺวาว สพฺพาโย,
จตุมาเส อุปฏฺฐหุํ;
ติจีวรานิ ทตฺวาน,
สํสริมฺห สสามิกา.
ตโต จุตา สพฺพาปิ ตา,
ตาวติํสคตา มยํ;
ปจฺฉิเม จ ภเว ทานิ,
ชาตา เทวทเห ปุเร.
ปิตา อญฺชนสกฺโก เม,
มาตา มม สุลกฺขณา;
ตโต กปิลวตฺถุสฺมิํ,
สุทฺโธทนฆรํ คตา.
เสสา สกฺยกุเล ชาตา,
สกฺยานํ ฆรมาคมุํ;
อหํ วิสิฏฺฐา สพฺพาสํ,
ชินสฺสาปาทิกา อหุํ.
มม ปุตฺโตภินิกฺขมฺม,
พุทฺโธ อาสิ วินายโก;
ปจฺฉาหํ ปพฺพชิตฺวาน,
สเตหิ สห ปญฺจหิ.
สากิยานีหิ ธีราหิ,
สห สนฺติสุขํ ผุสิํ;
เย ตทา ปุพฺพชาติยํ,
อมฺหากํ อาสุ สามิโน.
สหปุญฺญสฺส กตฺตาโร,
มหาสมยการกา;
ผุสิํสุ อรหตฺตํ เต,
สุคเตนานุกมฺปิตา”.
ตเทตรา ภิกฺขุนิโย,
อารุหิํสุ นภตฺตลํ;
สงฺคตา วิย ตาราโย,
วิโรจิํสุ มหิทฺธิกา.
อิทฺธี อเนกา ทเสฺสสุํ,_
ปิฬนฺธวิกติํ ยถา;
กมฺมาโร กนกเสฺสว,
กมฺมญฺญสฺส สุสิกฺขิโต.
ทเสฺสตฺวา ปาฏิหีรานิ,
วิจิตฺตานิ พหูนิ จ;
โตเสตฺวา วาทิปวรํ,
มุนิํ สปริสํ ตทา.
โอโรหิตฺวาน คคนา,
วนฺทิตฺวา อิสิสตฺตมํ;
อนุญฺญาตา นรคฺเคน,
ยถาฐาเน นิสีทิสุํ.
“อโหนุกมฺปิกา อมฺหํ,
สพฺพาสํ จิร โคตมี;
วาสิตา ตว ปุญฺเญหิ,
ปตฺตา โน อาสวกฺขยํ.
กิเลสา ฌาปิตา อมฺหํ,
ภวา สพฺเพ สมูหตา;
นาคีว พนฺธนํ เฉตฺวา,
วิหราม อนาสวา.
สฺวาคตํ วต โน อาสิ,
พุทฺธเสฏฺฐสฺส สนฺติเก;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา,
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
ปฏิสมฺภิทา จตโสฺส,
วิโมกฺขาปิ จ อฏฺฐิเม;
ฉฬภิญฺญา สจฺฉิกตา,
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
อิทฺธีสุ จ วสี โหม,_
ทิพฺพาย โสตธาตุยา;
เจโตปริยญาณสฺส,
วสี โหม มหามุเน.
ปุพฺเพนิวาสํ ชานาม,
ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
สพฺพาสวปริกฺขีณา,
นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภวา.
อตฺเถ ธมฺเม จ เนรุตฺเต,
ปฏิภาเน จ วิชฺชติ;
ญาณํ อมฺหํ มหาวีร,
อุปฺปนฺนํ ตว สนฺติเก._
อสฺมาภิ ปริจิณฺโณสิ,
เมตฺตจิตฺตา หิ นายก;
อนุชานาหิ สพฺพาสํ,
นิพฺพานาย มหามุเน”.
“นิพฺพายิสฺสาม อิจฺเจวํ,
กิํ วกฺขามิ วทนฺติโย;
ยสฺสทานิ จ โว กาลํ,
มญฺญถา”ติ ชิโนพฺรวิ.
โคตมีอาทิกา ตาโย,
ตทา ภิกฺขุนิโย ชินํ;
วนฺทิตฺวา อาสนา ตมฺหา,
วุฏฺฐาย อคมิํสุ ตา.
มหตา ชนกาเยน,
สห โลกคฺคนายโก;
อนุสํยายี โส วีโร,
มาตุจฺฉํ ยาวโกฏฺฐกํ.
ตทา นิปติ ปาเทสุ,
โคตมี โลกพนฺธุโน;
สเหว ตาหิ สพฺพาหิ,
“ปจฺฉิมํ ปาทวนฺทนํ.
อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ,_
โลกนาถสฺส ทสฺสนํ;
น ปุโน อมตาการํ,
ปสฺสิสฺสามิ มุขํ ตว.
น จ เม วนฺทนํ วีร,
ตว ปาเท สุโกมเล;
สมฺผุสิสฺสติ โลกคฺค,
อชฺช คจฺฉามิ นิพฺพุติํ”.
“รูเปน กิํ ตวาเนน,
ทิฏฺเฐ ธมฺเม ยถาตเถ;
สพฺพํ สงฺขตเมเวตํ,
อนสฺสาสิกมิตฺตรํ”.
สา สห ตาหิ คนฺตฺวาน,
ภิกฺขุนุปสฺสยํ สกํ;
อฑฺฒปลฺลงฺกมาภุชฺช,
นิสีทิ ปรมาสเน.
ตทา อุปาสิกา ตตฺถ,
พุทฺธสาสนวจฺฉลา;
ตสฺสา ปวตฺติํ สุตฺวาน,
อุเปสุํ ปาทวนฺทิกา._
กเรหิ อุรํ ปหนฺตา,
ฉินฺนมูลา ยถา ลตา;
โรทนฺตา กรุณํ รวํ,
โสกฏฺฏา ภูมิปาติตา.
“มา โน สรณเท นาเถ,
วิหาย คมิ นิพฺพุติํ;
นิปติตฺวาน ยาจาม,
สพฺพาโย สิรสา มยํ”.
ยา ปธานตมา ตาสํ,
สทฺธา ปญฺญา อุปาสิกา;
ตสฺสา สีสํ ปมชฺชนฺตี,
อิทํ วจนมพฺรวิ._
“อลํ ปุตฺตา วิสาเทน,
มารปาสานุวตฺตินา;
อนิจฺจํ สงฺขตํ สพฺพํ,
วิโยคนฺตํ จลาจลํ”.
ตโต สา ตา วิสชฺชิตฺวา,
ปฐมํ ฌานมุตฺตมํ;
ทุติยญฺจ ตติยญฺจ,
สมาปชฺชิ จตุตฺถกํ.
อากาสายตนญฺเจว,
วิญฺญาณายตนํ ตถา;
อากิญฺจํ เนวสญฺญญฺจ,
สมาปชฺชิ ยถากฺกมํ.
ปฏิโลเมน ฌานานิ,
สมาปชฺชิตฺถ โคตมี;
ยาวตา ปฐมํ ฌานํ,
ตโต ยาวจตุตฺถกํ.
ตโต วุฏฺฐาย นิพฺพายิ,
ทีปจฺจีว นิราสวา;
ภูมิจาโล มหา อาสิ,
นภสา วิชฺชุตา ปติ.
ปนาทิตา ทุนฺทุภิโย,
ปริเทวิํสุ เทวตา;
ปุปฺผวุฏฺฐี จ คคนา,
อภิวสฺสถ เมทนิํ.
กมฺปิโต เมรุราชาปิ,
รงฺคมชฺเฌ ยถา นโฏ;
โสเกน จาติทีโนว,
วิรโว อาสิ สาคโร.
เทวา นาคาสุรา พฺรหฺมา,
สํวิคฺคาหิํสุ ตงฺขเณ;
“อนิจฺจา วต สงฺขารา,
ยถายํ วิลยํ คตา”.
ยา เจ มํ ปริวาริํสุ,
สตฺถุ สาสนการิกา;
ตาโยปิ อนุปาทานา,
ทีปจฺจิ วิย นิพฺพุตา.
หา โยคา วิปฺปโยคนฺตา,
หานิจฺจํ สพฺพสงฺขตํ;
หา ชีวิตํ วินาสนฺตํ,
อิจฺจาสิ ปริเทวนา._
ตโต เทวา จ พฺรหฺมา จ,
โลกธมฺมานุวตฺตนํ;
กาลานุรูปํ กุพฺพนฺติ,
อุเปตฺวา อิสิสตฺตมํ._
ตทา อามนฺตยี สตฺถา,
อานนฺทํ สุตสาครํ;
“คจฺฉานนฺท นิเวเทหิ,
ภิกฺขูนํ มาตุ นิพฺพุติํ”.
ตทานนฺโท นิรานนฺโท,
อสฺสุนา ปุณฺณโลจโน;
คคฺคเรน สเรนาห,
“สมาคจฺฉนฺตุ ภิกฺขโว.
ปุพฺพทกฺขิณปจฺฉาสุ,
อุตฺตราย จ สนฺติเก;_
สุณนฺตุ ภาสิตํ มยฺหํ,
ภิกฺขโว สุคโตรสา.
ยา วฑฺฒยิ ปยตฺเตน,
สรีรํ ปจฺฉิมํ มุเน;
สา โคตมี คตา สนฺติํ,
ตาราว สูริโยทเย.
พุทฺธมาตาติ ปญฺญตฺติํ,
ฐปยิตฺวา คตาสมํ;
น ยตฺถ ปญฺจเนตฺโตปิ,
คติํ ทกฺขติ นายโก.
ยสฺสตฺถิ สุคเต สทฺธา,
โย จ ปิโย มหามุเน;
พุทฺธมาตุสฺส สกฺการํ,
กโรตุ สุคโตรโส”.
สุทูรฏฺฐาปิ ตํ สุตฺวา,
สีฆมาคจฺฉุ ภิกฺขโว;
เกจิ พุทฺธานุภาเวน,
เกจิ อิทฺธีสุ โกวิทา.
กูฏาคารวเร รมฺเม,
สพฺพโสณฺณมเย สุเภ;
มญฺจกํ สมาโรเปสุํ,
ยตฺถ สุตฺตาสิ โคตมี.
จตฺตาโร โลกปาลา เต,
อํเสหิ สมธารยุํ;
เสสา สกฺกาทิกา เทวา,
กูฏาคาเร สมคฺคหุํ.
กูฏาคารานิ สพฺพานิ,
อาสุํ ปญฺจสตานิปิ;
สรทาทิจฺจวณฺณานิ,
วิสฺสกมฺมกตานิ หิ.
สพฺพา ตาปิ ภิกฺขุนิโย,
อาสุํ มญฺเจสุ สายิตา;
เทวานํ ขนฺธมารุฬฺหา,
นิยฺยนฺติ อนุปุพฺพโส.
สพฺพโส ฉาทิตํ อาสิ,
วิตาเนน นภตฺตลํ;
สตารา จนฺทสูรา จ,
ลญฺฉิตา กนกามยา.
ปฏากา อุสฺสิตาเนกา,
วิตตา ปุปฺผกญฺจุกา;
โอคตากาสปทุมา,
มหิยา ปุปฺผมุคฺคตํ.
ทิสฺสนฺติ จนฺทสูริยา,
ปชฺชลนฺติ จ ตารกา;
มชฺฌํ คโตปิ จาทิจฺโจ,
น ตาเปสิ สสี ยถา.
เทวา ทิพฺเพหิ คนฺเธหิ,
มาเลหิ สุรภีหิ จ;
วาทิเตหิ จ นจฺเจหิ,
สงฺคีตีหิ จ ปูชยุํ.
นาคาสุรา จ พฺรหฺมาโน,
ยถาสตฺติ ยถาพลํ;
ปูชยิํสุ จ นิยฺยนฺติํ,
นิพฺพุตํ พุทฺธมาตรํ.
สพฺพาโย ปุรโต นีตา,
นิพฺพุตา สุคโตรสา;
โคตมี นิยฺยเต ปจฺฉา,
สกฺกตา พุทฺธโปสิกา.
ปุรโต เทวมนุชา,
สนาคาสุรพฺรหฺมกา;
ปจฺฉา สสาวโก พุทฺโธ,
ปูชตฺถํ ยาติ มาตุยา.
พุทฺธสฺส ปรินิพฺพานํ,
เนทิสํ อาสิ ยาทิสํ;
โคตมีปรินิพฺพานํ,
อเตวจฺฉริยํ อหุ.
พุทฺโธ พุทฺธสฺส นิพฺพาเน,
โนปฏิยาทิ ภิกฺขโว;
พุทฺโธ โคตมินิพฺพาเน,
สาริปุตฺตาทิกา ตถา.
จิตกานิ กริตฺวาน,
สพฺพคนฺธมยานิ เต;
คนฺธจุณฺณปกิณฺณานิ,
ฌาปยิํสุ จ ตา ตหิํ.
เสสภาคานิ ฑยฺหิํสุ,
อฏฺฐี เสสานิ สพฺพโส;
อานนฺโท จ ตทาโวจ,
สํเวคชนกํ วโจ.
“โคตมี นิธนํ ยาตา,
ฑยฺหญฺจสฺสา สรีรกํ;
สงฺเกตํ พุทฺธนิพฺพานํ,
น จิเรน ภวิสฺสติ”.
ตโต โคตมิธาตูนิ,
ตสฺสา ปตฺตคตานิ โส;
อุปนาเมสิ นาถสฺส,_
อานนฺโท พุทฺธโจทิโต.
ปาณินา ตานิ ปคฺคยฺห,
อโวจ อิสิสตฺตโม;
“มหโต สารวนฺตสฺส,
ยถา รุกฺขสฺส ติฏฺฐโต.
โย โส มหตฺตโร ขนฺโธ,
ปลุชฺเชยฺย อนิจฺจตา;
ตถา ภิกฺขุนิสํฆสฺส,
โคตมี ปรินิพฺพุตา.
อโห อจฺฉริยํ มยฺหํ,
นิพฺพุตายปิ มาตุยา;
สรีรมตฺตเสสาย,
นตฺถิ โสกปริทฺทโว.
น โสจิยา ปเรสํ สา,
ติณฺณสํสารสาครา;
ปริวชฺชิตสนฺตาปา,
สีติภูตา สุนิพฺพุตา.
ปณฺฑิตาสิ มหาปญฺญา,
ปุถุปญฺญา ตเถว จ;
รตฺตญฺญู ภิกฺขุนีนํ สา,
เอวํ ธาเรถ ภิกฺขโว.
อิทฺธีสุ จ วสี อาสิ,_
ทิพฺพาย โสตธาตุยา;
เจโตปริยญาณสฺส,
วสี อาสิ จ โคตมี.
ปุพฺเพนิวาสมญฺญาสิ,
ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
สพฺพาสวา ปริกฺขีณา,
นตฺถิ ตสฺสา ปุนพฺภโว.
อตฺถธมฺมนิรุตฺตีสุ,
ปฏิภาเน ตเถว จ;
ปริสุทฺธํ อหุ ญาณํ,
ตสฺมา โสจนิยา น สา.
อโยฆนหตเสฺสว,
ชลโต ชาตเวทสฺส;
อนุปุพฺพูปสนฺตสฺส,
ยถา น ญายเต คติ.
เอวํ สมฺมา วิมุตฺตานํ,
กามพนฺโธฆตารินํ;
ปญฺญาเปตุํ คติ นตฺถิ,
ปตฺตานํ อจลํ สุขํ.
อตฺตทีปา ตโต โหถ,
สติปฏฺฐานโคจรา;
ภาเวตฺวา สตฺตโพชฺฌงฺเค,
ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสถ”.
อิตฺถํ สุทํ มหาปชาปติโคตมี อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
มหาปชาปติโคตมีเถริยาปทานํ สตฺตมํ.