2.9 อุปฺปลวณฺณาเถรีอปทาน
“ภิกฺขุนี อุปฺปลวณฺณา,
อิทฺธิยา ปารมิํ คตา;_
วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท,
อิทํ วจนมพฺรวิ._
‘นิตฺถิณฺณา ชาติสํสารํ,
ปตฺตาหํ อจลํ ปทํ;
สพฺพทุกฺขํ มยา ขีณํ,
อาโรเจมิ มหามุนิ.
ยาวตา ปริสา อตฺถิ,
ปสนฺนา ชินสาสเน;
ยสฺสา จ เมปราโธตฺถิ,
ขมนฺตุ ชินสมฺมุขา.
สํสาเร สํสรนฺติยา,
ขลิตํ เม สเจ ภเว;
อาโรเจมิ มหาวีร,
อปราธํ ขมสฺสุ ตํ’.
‘อิทฺธิญฺจาปิ นิทเสฺสหิ,
มม สาสนการิเก;
จตโสฺส ปริสา อชฺช,
กงฺขํ ฉินฺทาหิ ยาวตา’.
‘ธีตา ตุยฺหํ มหาวีร,
ปญฺญวนฺต ชุตินฺธร;
พหุญฺจ ทุกฺกรํ กมฺมํ,
กตํ เม อติทุกฺกรํ.
อุปฺปลเสฺสว เม วณฺโณ,_
นาเมนุปฺปลนามิกา;
สาวิกา เต มหาวีร,
ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม.
ราหุโล จ อหญฺเจว,
เนกชาติสเต พหู;
เอกสฺมิํ สมฺภเว ชาตา,
สมานฉนฺทมานสา.
นิพฺพตฺติ เอกโต โหติ,
ชาติยาปิ จ เอกโต;
ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต,
อุโภปิ นานาสมฺภวา._
ปุตฺโต จ ราหุโล นาม,
ธีตา อุปฺปลสวฺหยา;
ปสฺส วีร มมํ อิทฺธิํ,
พลํ ทเสฺสมิ สตฺถุโน’.
มหาสมุทฺเท จตุโร,
ปกฺขิปิ หตฺถปาติยํ;
เตลํ หตฺถคตญฺเจว,
ขิฑฺโฑ โกมารโก ยถา.
อุพฺพตฺตยิตฺวา ปถวิํ,_
ปกฺขิปิ หตฺถปาติยํ;
จิตฺตํ มุญฺชํ ยถา นาม,
ลุญฺจิ โกมารโก ยุวา.
จกฺกวาฬสมํ ปาณิํ,
ฉาทยิตฺวาน มตฺถเก;
วสฺสาเปตฺวาน ผุสิตํ,
นานาวณฺณํ ปุนปฺปุนํ.
ภูมิํ อุทุกฺขลํ กตฺวา,
ธญฺญํ กตฺวาน สกฺขรํ;
สิเนรุํ มุสลํ กตฺวา,
มทฺทิ โกมาริกา ยถา.
‘ธีตาหํ พุทฺธเสฏฺฐสฺส,
นาเมนุปฺปลสวฺหยา;
อภิญฺญาสุ วสีภูตา,
ตว สาสนการิกา.
นานาวิกุพฺพนํ กตฺวา,
ทเสฺสตฺวา โลกนายกํ;
นามโคตฺตญฺจ สาเวตฺวา,
ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม.
อิทฺธีสุ จ วสี โหมิ,_
ทิพฺพาย โสตธาตุยา;
เจโตปริยญาณสฺส,
วสี โหมิ มหามุเน.
ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ,
ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
สพฺพาสวา ปริกฺขีณา,
นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
อตฺถธมฺมนิรุตฺตีสุ,
ปฏิภาเน ตเถว จ;
ญาณํ เม วิมลํ สุทฺธํ,
สภาเวน มเหสิโน.
ปุริมานํ ชินคฺคานํ,
สงฺคมํ เต นิทสฺสิตํ;
อธิการํ พหุํ มยฺหํ,
ตุยฺหตฺถาย มหามุนิ.
ยํ มยา ปูริตํ กมฺมํ,
กุสลํ สร เม มุนิ;
ตวตฺถาย มหาวีร,
ปุญฺญํ อุปจิตํ มยา.
อภพฺพฏฺฐาเน วชฺเชตฺวา,
วารยนฺตี อนาจรํ;
ตวตฺถาย มหาวีร,
จตฺตํ เม ชีวิตุตฺตมํ.
ทสโกฏิสหสฺสานิ,
อทาสิํ มม ชีวิตํ;
ปริจฺจตฺตา จ เม โหมิ,
ตวตฺถาย มหามุนิ’.
ตทาติวิมฺหิตา สพฺพา,
สิรสาว กตญฺชลี;
‘อโวจเยฺย กถํ อาสิ,
อตุลิทฺธิปรกฺกมา’.
สตสหสฺสิโต กปฺเป,
นาคกญฺญา อหํ ตทา;
วิมลา นาม นาเมน,
กญฺญานํ สาธุสมฺมตา.
มโหรโค มหานาโค,
ปสนฺโน ชินสาสเน;
ปทุมุตฺตรํ มหาเตชํ,
นิมนฺเตสิ สสาวกํ.
รตนมยํ มณฺฑปํ,
ปลฺลงฺกํ รตนามยํ;
รตนํ วาลุกากิณฺณํ,
อุปโภคํ รตนามยํ._
มคฺคญฺจ ปฏิยาเทสิ,
รตนทฺธชภูสิตํ;
ปจฺจุคฺคนฺตฺวาน สมฺพุทฺธํ,
วชฺชนฺโต ตูริเยหิ โส.
ปริสาหิ จ จตูหิ,
ปริวุโต โลกนายโก;
มโหรคสฺส ภวเน,
นิสีทิ ปรมาสเน.
อนฺนํ ปานํ ขาทนียํ,
โภชนญฺจ มหารหํ;
วรํ วรญฺจ ปาทาสิ,
นาคราชา มหายสํ.
ภุญฺชิตฺวาน สมฺพุทฺโธ,
ปตฺตํ โธวิตฺวา โยนิโส;
อนุโมทนียํกาสิ,
นาคกญฺญา มหิทฺธิกา.
สพฺพญฺญุํ ผุลฺลิตํ ทิสฺวา,
นาคกญฺญา มหายสํ;
ปสนฺนํ สตฺถุโน จิตฺตํ,
สุนิพนฺธญฺจ มานสํ.
มมญฺจ จิตฺตมญฺญาย,
ชลชุตฺตมนามโก;
ตสฺมิํ ขเณ มหาวีโร,
ภิกฺขุนิํ ทสฺสยิทฺธิยา.
อิทฺธี อเนกา ทเสฺสสิ,_
ภิกฺขุนี สา วิสารทา;
ปโมทิตา เวทชาตา,
สตฺถารํ อิทมพฺรวิ.
‘อทฺทสาหํ อิมํ อิทฺธิํ,
สุมนํ อิตรายปิ;
กถํ อโหสิ สา วีร,
อิทฺธิยา สุวิสารทา’._
‘โอรสา มุขโต ชาตา,
ธีตา มม มหิทฺธิกา;
มมานุสาสนิกรา,
อิทฺธิยา สุวิสารทา’._
พุทฺธสฺส วจนํ สุตฺวา,
เอวํ ปตฺเถสหํ ตทา;
‘อหมฺปิ ตาทิสา โหมิ,
อิทฺธิยา สุวิสารทา._
ปโมทิตาหํ สุมนา,
ปตฺเถ อุตฺตมมานสา;
อนาคตมฺหิ อทฺธาเน,
อีทิสา โหมิ นายก’.
มณิมยมฺหิ ปลฺลงฺเก,
มณฺฑปมฺหิ ปภสฺสเร;
อนฺนปาเนน ตปฺเปตฺวา,
สสํฆํ โลกนายกํ.
นาคานํ ปวรํ ปุปฺผํ,
อรุณํ นาม อุปฺปลํ;
‘วณฺณํ เม อีทิสํ โหตุ’,
ปูเชสิํ โลกนายกํ.
เตน กมฺเมน สุกเตน,
เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ,
ตาวติํสมคจฺฉหํ.
ตโต จุตาหํ มนุเช,
อุปปนฺนา สยมฺภุโน;_
อุปฺปเลหิ ปฏิจฺฉนฺนํ,_
ปิณฺฑปาตมทาสหํ.
เอกนวุติโต กปฺเป,
วิปสฺสี นาม นายโก;
อุปฺปชฺชิ จารุทสฺสโน,_
สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา.
เสฏฺฐิธีตา ตทา หุตฺวา,
พาราณสิปุรุตฺตเม;
นิมนฺเตตฺวาน สมฺพุทฺธํ,
สสํฆํ โลกนายกํ.
มหาทานํ ททิตฺวาน,
อุปฺปเลหิ วินายกํ;_
ปูชยิตฺวา เจตสาว,
วณฺณโสภํ อปตฺถยิํ.
อิมมฺหิ ภทฺทเก กปฺเป,_
พฺรหฺมพนฺธุ มหายโส;
กสฺสโป นาม โคตฺเตน,
อุปฺปชฺชิ วทตํ วโร._
อุปฏฺฐาโก มเหสิสฺส,_
ตทา อาสิ นริสฺสโร;
กาสิราชา กิกี นาม,
พาราณสิปุรุตฺตเม.
ตสฺสาสิํ ทุติยา ธีตา,
สมณคุตฺตสวฺหยา;
ธมฺมํ สุตฺวา ชินคฺคสฺส,
ปพฺพชฺชํ สมโรจยิํ.
อนุชานิ น โน ตาโต,
อคาเรว ตทา มยํ;
วีสวสฺสสหสฺสานิ,
วิจริมฺห อตนฺทิตา.
โกมาริพฺรหฺมจริยํ,
ราชกญฺญา สุเขธิตา;
พุทฺโธปฏฺฐานนิรตา,
มุทิตา สตฺตธีตโร.
สมณี สมณคุตฺตา จ,
ภิกฺขุนี ภิกฺขุทายิกา;
ธมฺมา เจว สุธมฺมา จ,
สตฺตมี สํฆทายิกา.
อหํ เขมา จ สปฺปญฺญา,
ปฏาจารา จ กุณฺฑลา;
กิสาโคตมี ธมฺมทินฺนา,
วิสาขา โหติ สตฺตมี.
เตหิ กมฺเมหิ สุกเตหิ,
เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ,
ตาวติํสมคจฺฉหํ.
ตโต จุตา มนุเสฺสสุ,
อุปปนฺนา มหากุเล;_
ปีตํ มฏฺฐํ วรํ ทุสฺสํ,
อทํ อรหโต อหํ.
ตโต จุตาริฏฺฐปุเร,
ชาตา วิปฺปกุเล อหํ;
ธีตา ติริฏิวจฺฉสฺส,
อุมฺมาทนฺตี มโนหรา._
ตโต จุตา ชนปเท,
กุเล อญฺญตเร อหํ;
ปสูตา นาติผีตมฺหิ,
สาลิํ โคเปมหํ ตทา.
ทิสฺวา ปจฺเจกสมฺพุทฺธํ,
ปญฺจลาชาสตานิหํ;
ทตฺวา ปทุมจฺฉนฺนานิ,
ปญฺจ ปุตฺตสตานิหํ.
ปตฺถยิํ เตปิ ปตฺเถสุํ,
มธุํ ทตฺวา สยมฺภุโน;
ตโต จุตา อรญฺเญหํ,
อชายิํ ปทุโมทเร.
กาสิรญฺโญ มเหสีหํ,
หุตฺวา สกฺกตปูชิตา;
อชนิํ ราชปุตฺตานํ,
อนูนํ สตปญฺจกํ.
ยทา เต โยพฺพนปฺปตฺตา,
กีฬนฺตา ชลกีฬิตํ;
ทิสฺวา โอปตฺตปทุมํ,
อาสุํ ปจฺเจกนายกา.
สาหํ เตหิ วินาภูตา,
สุตวีเรหิ โสกินี;
จุตา อิสิคิลิปเสฺส,
คามกมฺหิ อชายิหํ.
ยทา พุทฺธา สุตมตี,
สุตานํ ภตฺตุโนปิ จ;
ยาคุํ อาทาย คจฺฉนฺตี,
อฏฺฐ ปจฺเจกนายเก.
ภิกฺขาย คามํ คจฺฉนฺเต,
ทิสฺวา ปุตฺเต อนุสฺสริํ;
ขีรธารา วินิคฺคจฺฉิ,
ตทา เม ปุตฺตเปมสา.
ตโต เตสํ อทํ ยาคุํ,
ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ;
ตโต จุตาหํ ติทสํ,
นนฺทนํ อุปปชฺชหํ.
อนุโภตฺวา สุขํ ทุกฺขํ,
สํสริตฺวา ภวาภเว;
ตวตฺถาย มหาวีร,
ปริจฺจตฺตญฺจ ชีวิตํ.
เอวํ พหุวิธํ ทุกฺขํ,
สมฺปตฺตี จ พหุพฺพิธา;
ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต,
ชาตา สาวตฺถิยํ ปุเร.
มหาธนเสฏฺฐิกุเล,
สุขิเต สชฺชิเต ตถา;
นานารตนปชฺโชเต,
สพฺพกามสมิทฺธิเน.
สกฺกตา ปูชิตา เจว,
มานิตาปจิตา ตถา;
รูปโสภคฺคสมฺปนฺนา,
กุเลสุ อติสกฺกตา.
อตีว ปตฺถิตา จาสิํ,
รูปโภคสิรีหิ จ;
ปตฺถิตา เสฏฺฐิปุตฺเตหิ,
อเนเกหิ สเตหิปิ.
อคารํ ปชหิตฺวาน,
ปพฺพชิํ อนคาริยํ;
อฑฺฒมาเส อสมฺปตฺเต,
จตุสจฺจมปาปุณิํ.
อิทฺธิยา อภินิมฺมิตฺวา,_
จตุรสฺสํ รถํ อหํ;
พุทฺธสฺส ปาเท วนฺทิสฺสํ,
โลกนาถสฺส ตาทิโน.
‘สุปุปฺผิตคฺคํ อุปคมฺม ปาทปํ,
เอกา ตุวํ ติฏฺฐสิ สาลมูเล;
น จาปิ เต ทุติโย อตฺถิ โกจิ,
พาเล น ตฺวํ ภายสิ ธุตฺตกานํ’.
‘สตํ สหสฺสานิปิ ธุตฺตกานํ,
สมาคตา เอทิสกา ภเวยฺยุํ;
โลมํ น อิญฺเช น สมฺปเวเธ,
กิํ เม ตุวํ มาร กริสฺสเสโก.
เอสา อนฺตรธายามิ,
กุจฺฉิํ วา ปวิสามิ เต;
ภมุกนฺตริกายมฺปิ,
ติฏฺฐนฺติํ มํ น ทกฺขสิ.
จิตฺตสฺมิํ วสีภูตามฺหิ,
อิทฺธิปาทา สุภาวิตา;_
สพฺพพนฺธนมุตฺตามฺหิ,
น ตํ ภายามิ อาวุโส.
สตฺติสูลูปมา กามา,
ขนฺธาสํ อธิกุฏฺฏนา;
ยํ ตฺวํ กามรติํ พฺรูสิ,
อรตี ทานิ สา มม.
สพฺพตฺถ วิหตา นนฺที,
ตโมขนฺโธ ปทาลิโต;
เอวํ ชานาหิ ปาปิม,
นิหโต ตฺวมสิ อนฺตก’.
ชิโน ตมฺหิ คุเณ ตุฏฺโฐ,
เอตทคฺเค ฐเปสิ มํ;
อคฺคา อิทฺธิมตีนนฺติ,
ปริสาสุ วินายโก.
ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา,
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร,
ภวเนตฺติสมูหตา.
ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิตา,
อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต,
สพฺพสํโยชนกฺขโย.
จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ,
ปจฺจยํ สยนาสนํ;
ขเณน อุปนาเมนฺติ,
สหสฺสานิ สมนฺตโต.
กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ,
_ …เป… _
วิหรามิ อนาสวา.
สฺวาคตํ วต เม อาสิ,
_ …เป… _
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
ปฏิสมฺภิทา จตโสฺส,
_ …เป… _
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ”.
อิตฺถํ สุทํ อุปฺปลวณฺณา ภิกฺขุนี อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อุปฺปลวณฺณาเถริยาปทานํ นวมํ.