3.8 ยโสธราเถรีอปทาน
เอกสฺมิํ สมเย รมฺเม,
อิทฺเธ ราชคเห ปุเร;_
ปพฺภารมฺหิ วเรกมฺหิ,
วสนฺเต นรนายเก.
วสนฺติยา ตมฺหิ นคเร,
รมฺเม ภิกฺขุนุปสฺสเย;
ยโสธราภิกฺขุนิยา,
เอวํ อาสิ วิตกฺกิตํ.
“สุทฺโธทโน มหาราชา,
โคตมี จ ปชาปตี;
อภิญฺญาตา มหาเถรา,
เถริโย จ มหิทฺธิกา.
สนฺติํ คตาว อาสุํ เต,
ทีปจฺจีว นิราสวา;
โลกนาเถ ธรนฺเตว,
อหมฺปิ จ สิวํ ปทํ.
คมิสฺสามี”ติ จินฺเตตฺวา,
ปสฺสนฺตี อายุมตฺตโน;
ปสฺสิตฺวา อายุสงฺขารํ,
ตทเหว ขยํ คตํ.
ปตฺตจีวรมาทาย,
นิกฺขมิตฺวา สกสฺสมา;
ปุรกฺขตา ภิกฺขุนีภิ,
สเตหิ สหเสฺสหิ สา.
มหิทฺธิกา มหาปญฺญา,
สมฺพุทฺธํ อุปสงฺกมิ;
สมฺพุทฺธํ อภิวาเทตฺวา,
สตฺถุโน จกฺกลกฺขเณ;
นิสินฺนา เอกมนฺตมฺหิ,
อิทํ วจนมพฺรวิ._
“อฏฺฐสตฺตติวสฺสาหํ,
ปจฺฉิโม วตฺตเต วโย;
ปพฺภารมฺหิ อนุปฺปตฺตา,
อาโรเจมิ มหามุนิ.
ปริปกฺโก วโย มยฺหํ,
ปริตฺตํ มม ชีวิตํ;
ปหาย โว คมิสฺสามิ,
กตํ เม สรณมตฺตโน.
วยมฺหิ ปจฺฉิเม กาเล,
มรณํ อุปรุทฺธติ;
อชฺชรตฺติํ มหาวีร,
ปาปุณิสฺสามิ นิพฺพุติํ.
นตฺถิ ชาติ ชรา พฺยาธิ,
มรณญฺจ มหามุเน;
อชรามรณํ ปุรํ,
คมิสฺสามิ อสงฺขตํ.
ยาวตา ปริสา นาม,
สมุปาสนฺติ สตฺถุโน;
อปราธมชานนฺตี,
ขมนฺตํ สมฺมุขา มุเน.
สํสริตฺวา จ สํสาเร,
ขลิตญฺเจ มมํ ตยิ;
อาโรเจมิ มหาวีร,
อปราธํ ขมสฺสุ เม”.
สุตฺวาน วจนํ ตสฺสา,
มุนินฺโท อิทมพฺรวิ;
“กิมุตฺตรํ เต วกฺขามิ,
นิพฺพานาย วชนฺติยา.
อิทฺธิญฺจาปิ นิทเสฺสหิ,_
มม สาสนการิเก;
ปริสานญฺจ สพฺพาสํ,
กงฺขํ ฉินฺทสฺสุ ยาวตา”.
สุตฺวา ตํ มุนิโน วาจํ,
ภิกฺขุนี สา ยโสธรา;
วนฺทิตฺวา มุนิราชํ ตํ,
อิทํ วจนมพฺรวิ._
“ยโสธรา อหํ วีร,
อคาเร เต ปชาปติ;
สากิยมฺหิ กุเล ชาตา,
อิตฺถิองฺเค ปติฏฺฐิตา._
ถีนํ สตสหสฺสานํ,
นวุตีนํ ฉทุตฺตริ;
อคาเร เต อหํ วีร,
ปาโมกฺขา สพฺพา อิสฺสรา.
รูปาจารคุณูเปตา,
โยพฺพนฏฺฐา ปิยํวทา;
สพฺพา มํ อปจายนฺติ,
เทวตา วิย มานุสา.
กญฺญาสตสหสฺสปมุขา,
สกฺยปุตฺตนิเวสเน;
สมานสุขทุกฺขตา,
เทวตา วิย นนฺทเน.
กามธาตุมติกฺกมฺม,
สณฺฐิตา รูปธาตุยา;
รูเปน สทิสา นตฺถิ,
ฐเปตฺวา โลกนายกํ”.
สมฺพุทฺธํ อภิวาเทตฺวา,
อิทฺธิํ ทเสฺสสิ สตฺถุโน;_
เนกา นานาวิธาการา,
มหาอิทฺธีปิ ทสฺสยี.
จกฺกวาฬสมํ กายํ,
สีสํ อุตฺตรโต กุรุ;
อุโภ ปกฺขา ทุเว ทีปา,_
ชมฺพุทีปํ สรีรโต.
ทกฺขิณญฺจ สรํ ปิญฺฉํ,
นานาสาขา ตุ ปตฺตกา;
จนฺทญฺจ สูริยญฺจกฺขิ,
เมรุปพฺพตโต สิขํ.
จกฺกวาฬคิริํ ตุณฺฑํ,
ชมฺพุรุกฺขํ สมูลกํ;
พีชมานา อุปาคนฺตฺวา,
วนฺทนฺตี โลกนายกํ.
หตฺถิวณฺณํ ตเถวสฺสํ,
ปพฺพตํ ชลธิํ ตถา;
จนฺทิมํ สูริยํ เมรุํ,
สกฺกวณฺณญฺจ ทสฺสยิ.
“ยโสธรา อหํ วีร,
ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม”;
สหสฺสโลกธาตูนํ,
ผุลฺลปทฺเมน ฉาทยิ.
พฺรหฺมวณฺณญฺจ มาเปตฺวา,
ธมฺมํ เทเสสิ สุญฺญตํ;
“ยโสธรา อหํ วีร,
ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม.
อิทฺธีสุ จ วสี โหมิ,_
ทิพฺพาย โสตธาตุยา;
เจโตปริยญาณสฺส,
วสี โหมิ มหามุนิ.
ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ,
ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
สพฺพาสวา ปริกฺขีณา,
นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
อตฺถธมฺมนิรุตฺตีสุ,
ปฏิภาเน ตเถว จ;
ญาณํ มยฺหํ มหาวีร,
อุปฺปนฺนํ ตว สนฺติเก._
ปุพฺพานํ โลกนาถานํ,
สงฺคมํ เต นิทสฺสิตํ;
อธิการํ พหุํ มยฺหํ,
ตุยฺหตฺถาย มหามุเน.
ยํ มยฺหํ ปูริตํ กมฺมํ,
กุสลํ สรเส มุเน;
ตุยฺหตฺถาย มหาวีร,
ปุญฺญํ อุปจิตํ มยา.
อภพฺพฏฺฐาเน วชฺเชตฺวา,
วารยิตฺวา อนาจรํ;
ตุยฺหตฺถาย มหาวีร,
สญฺจตฺตํ ชีวิตํ มยา.
เนกโกฏิสหสฺสานิ,
ภริยตฺถายทาสิ มํ;
น ตตฺถ วิมนา โหมิ,
ตุยฺหตฺถาย มหามุนิ.
เนกโกฏิสหสฺสานิ,
อุปการายทาสิ มํ;_
น ตตฺถ วิมนา โหมิ,
ตุยฺหตฺถาย มหามุนิ.
เนกโกฏิสหสฺสานิ,
โภชนตฺถายทาสิ มํ;
น ตตฺถ วิมนา โหมิ,
ตุยฺหตฺถาย มหามุนิ.
เนกโกฏิสหสฺสานิ,
ชีวิตานิ ปริจฺจชิํ;
ภยโมกฺขํ กริสฺสนฺติ,
ททามิ มม ชีวิตํ.
องฺคคเต อลงฺกาเร,
วตฺเถ นานาวิเธ พหู;
อิตฺถิมณฺเฑ น คูหามิ,_
ตุยฺหตฺถาย มหามุนิ.
ธนธญฺญปริจฺจาคํ,
คามานิ นิคมานิ จ;
เขตฺตํ ปุตฺตา จ ธีตา จ,
ปริจฺจตฺตา มหามุนิ.
หตฺถี อสฺสา ควา จาปิ,
ทาสิโย ปริจาริกา;
ตุยฺหตฺถาย มหาวีร,
ปริจฺจตฺตา อสงฺขิยา.
ยํ มยฺหํ ปฏิมนฺเตสิ,
ทานํ ทสฺสามิ ยาจเก;
วิมนํ เม น ปสฺสามิ,
ททโต ทานมุตฺตมํ.
นานาวิธํ พหุํ ทุกฺขํ,
สํสาเร จ พหุพฺพิเธ;
ตุยฺหตฺถาย มหาวีร,
อนุภุตฺตํ อสงฺขิยํ.
สุขปฺปตฺตานุโมทามิ,
น จ ทุกฺเขสุ ทุมฺมนา;
สพฺพตฺถ ตุลิตา โหมิ,
ตุยฺหตฺถาย มหามุนิ.
อนุมคฺเคน สมฺพุทฺโธ,
ยํ ธมฺมํ อภินีหริ;
อนุโภตฺวา สุขํ ทุกฺขํ,
ปตฺโต โพธิํ มหามุนิ.
พฺรหฺมเทวญฺจ สมฺพุทฺธํ,
โคตมํ โลกนายกํ;
อญฺเญสํ โลกนาถานํ,
สงฺคมํ เต พหุํ มยา.
อธิการํ พหุํ มยฺหํ,
ตุยฺหตฺถาย มหามุนิ;
คเวสโต พุทฺธธมฺเม,
อหํ เต ปริจาริกา.
กปฺเป จ สตสหเสฺส,
จตุโร จ อสงฺขิเย;
ทีปงฺกโร มหาวีโร,
อุปฺปชฺชิ โลกนายโก._
ปจฺจนฺตเทสวิสเย,
นิมนฺเตตฺวา ตถาคตํ;
ตสฺส อาคมนํ มคฺคํ,
โสเธนฺติ ตุฏฺฐมานสา.
เตน กาเลน โส อาสิ,
สุเมโธ นาม พฺราหฺมโณ;
มคฺคญฺจ ปฏิยาเทสิ,
อายโต สพฺพทสฺสิโน.
เตน กาเลนหํ อาสิํ,
กญฺญา พฺราหฺมณสมฺภวา;
สุมิตฺตา นาม นาเมน,
อุปคจฺฉิํ สมาคมํ._
อฏฺฐ อุปฺปลหตฺถานิ,
ปูชนตฺถาย สตฺถุโน;
อาทาย ชนสมฺมชฺเฌ,
อทฺทสํ อิสิมุคฺคตํ.
จิรานุคตํ ทยิตํ,
อติกฺกนฺตํ มโนหรํ;
ทิสฺวา ตทา อมญฺญิสฺสํ,
สผลํ ชีวิตํ มม.
ปรกฺกมํ ตํ สผลํ,
อทฺทสํ อิสิโน ตทา;
ปุพฺพกมฺเมน สมฺพุทฺเธ,
จิตฺตญฺจาปิ ปสีทิ เม.
ภิโยฺย จิตฺตํ ปสาเทสิํ,
อิเส อุคฺคตมานเส;_
เทยฺยํ อญฺญํ น ปสฺสามิ,
เทมิ ปุปฺผานิ เต อิสิ.
‘ปญฺจ หตฺถา ตว โหนฺตุ,
ตโย โหนฺตุ มมํ อิเส;
เตน สทฺธิํ สมา โหนฺตุ,
โพธตฺถาย ตวํ อิเส’.
จตุตฺถํ ภาณวารํ.
อิสิ คเหตฺวา ปุปฺผานิ,_
อาคจฺฉนฺตํ มหายสํ;
ปูเชสิ ชนสมฺมชฺเฌ,
โพธตฺถาย มหาอิสิ.
ปสฺสิตฺวา ชนสมฺมชฺเฌ,
ทีปงฺกโร มหามุนิ;
วิยากาสิ มหาวีโร,
อิสิ มุคฺคตมานสํ._
อปริเมเยฺย อิโต กปฺเป,
ทีปงฺกโร มหามุนิ;
มม กมฺมํ วิยากาสิ,
อุชุภาวํ มหามุนิ._
‘สมจิตฺตา สมกมฺมา,
สมการี ภวิสฺสติ;
ปิยา เหสฺสติ กมฺเมน,
ตุยฺหตฺถาย มหาอิสิ.
สุทสฺสนา สุปิยา จ,
มนาปา ปิยวาทินี;
ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาทา,
วิหริสฺสติ อิทฺธิกา.
ยถาปิ ภณฺฑสามุคฺคํ,
อนุรกฺขติ สามิโน;
เอวํ กุสลธมฺมานํ,
อนุรกฺขิสฺสเต อยํ.
ตสฺส เต อนุกมฺปนฺตี,
ปูรยิสฺสติ ปารมี;
สีโหว ปญฺชรํ เภตฺวา,
ปาปุณิสฺสติ โพธิยํ’.
อปริเมเยฺย อิโต กปฺเป,
ยํ มํ พุทฺโธ วิยากรี;
ตํ วาจํ อนุโมเทนฺตี,
เอวํการี ภวิํ อหํ.
ตสฺส กมฺมสฺส สุกตสฺส,
ตตฺถ จิตฺตํ ปสาทยิํ;
เทวมนุสฺสกํ โยนิํ,
อนุโภตฺวา อสงฺขิยํ.
สุขทุกฺเขนุโภตฺวาหํ,
เทเวสุ มานุเสสุ จ;
ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต,
อชายิํ สากิเย กุเล.
รูปวตี โภควตี,
ยสสีลวตี ตโต;
สพฺพงฺคสมฺปทา โหมิ,
กุเลสุ อภิสกฺกตา.
ลาภํ สิโลกํ สกฺการํ,
โลกธมฺมสมาคมํ;
จิตฺตญฺจ ทุกฺขิตํ นตฺถิ,
วสามิ อกุโตภยา.
วุตฺตเญฺหตํ ภควตา,
‘รญฺโญ อนฺเตปุเร ตทา;
ขตฺติยานํ ปุเร วีร,
อุปการญฺจ นิทฺทิสิ._
อุปการา จ ยา นารี,_
ยา จ นารี สุเข ทุเข;
อตฺถกฺขายี จ ยา นารี,
ยา จ นารีนุกมฺปิกา’.
ปญฺจโกฏิสตา พุทฺธา,
นวโกฏิสตานิ จ;
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ.
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม;
เอกาทสโกฏิสตา,
พุทฺธา ทฺวาทส โกฏิโย.
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ;
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม.
วีสโกฏิสตา พุทฺธา,
ติํสโกฏิสตานิ จ;
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ.
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม;
จตฺตาลีสโกฏิสตา,
ปญฺญาส โกฏิสตานิ จ.
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ;
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม.
สฏฺฐิโกฏิสตา พุทฺธา,
สตฺตติโกฏิสตานิ จ;
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ.
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม;
อสีติโกฏิสตา พุทฺธา,
นวุติโกฏิสตานิ จ.
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ;
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม.
โกฏิสตสหสฺสานิ,
โหนฺติ โลกคฺคนายกา;
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ.
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม;
นวโกฏิสหสฺสานิ,
อปเร โลกนายกา.
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ;
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม.
โกฏิสตสหสฺสานิ,
ปญฺจาสีติมเหสินํ;
ปญฺจาสีติโกฏิสตา,
สตฺตติํสา จ โกฏิโย.
เอเตสํ เทวเทวานํ,
มหาทานํ ปวตฺตยิํ;
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม.
ปจฺเจกพุทฺธา วีตราคา,
อฏฺฐฏฺฐมกโกฏิโย;
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม.
ขีณาสวา วีตมลา,
อสงฺขิยา พุทฺธสาวกา;
อธิการํ มหา มยฺหํ,
ธมฺมราช สุโณหิ เม.
เอวํ ธมฺเม สุจิณฺณานํ,
สทา ธมฺมสฺส จารินํ;
ธมฺมจารี สุขํ เสติ,
อสฺมิํ โลเก ปรมฺหิ จ.
ธมฺมํ จเร สุจริตํ,
น นํ ทุจฺจริตํ จเร;
ธมฺมจารี สุขํ เสติ,
อสฺมิํ โลเก ปรมฺหิ จ.
นิพฺพินฺทิตฺวาน สํสาเร,
ปพฺพชิํ อนคาริยํ;
สหสฺสปริวาเรน,
ปพฺพชิตฺวา อกิญฺจนา.
อคารํ วิชหิตฺวาน,
ปพฺพชิํ อนคาริยํ;
อฑฺฒมาเส อสมฺปตฺเต,
จตุสจฺจมปาปุณิํ.
จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ,
ปจฺจยํ สยนาสนํ;
อุปเนนฺติ พหู ชนา,_
สาคเรเยว อูมิโย.
กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ,
_ …เป… _
วิหรามิ อนาสวา.
สฺวาคตํ วต เม อาสิ,
_ …เป… _
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
ปฏิสมฺภิทา จตโสฺส,
_ …เป… _
กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
เอวํ พหุวิธํ ทุกฺขํ,
สมฺปตฺตี จ พหุพฺพิธา;
วิสุทฺธิภาวํ สมฺปตฺตา,
ลภามิ สพฺพสมฺปทา.
ยา ททาติ สกตฺตานํ,
ปุญฺญตฺถาย มเหสิโน;
สหายสมฺปทา โหนฺติ,
นิพฺพานปทมสงฺขตํ.
ปริกฺขีณํ อตีตญฺจ,
ปจฺจุปฺปนฺนํ อนาคตํ;
สพฺพกมฺมํ มมํ ขีณํ,
ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม”.
อิตฺถํ สุทํ ยโสธรา ภิกฺขุนี ภควโต สมฺมุขา อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ยโสธราเถริยาปทานํ อฏฺฐมํ.