21 วิปสฺสีพุทฺธวํส
“ผุสฺสสฺส จ อปเรน,
สมฺพุทฺโธ ทฺวิปทุตฺตโม;
วิปสฺสี นาม นาเมน,
โลเก อุปฺปชฺชิ จกฺขุมา.
อวิชฺชํ สพฺพํ ปทาเลตฺวา,
ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ;
ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตุํ,
ปกฺกามิ พนฺธุมตีปุรํ.
ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตฺวา,
อุโภ โพเธสิ นายโก;_
คณนาย น วตฺตพฺโพ,
ปฐมาภิสมโย อหุ.
ปุนาปรํ อมิตยโส,
ตตฺถ สจฺจํ ปกาสยิ;
จตุราสีติสหสฺสานํ,
ทุติยาภิสมโย อหุ.
จตุราสีติสหสฺสานิ,
สมฺพุทฺธํ อนุปพฺพชุํ;
เตสมารามปตฺตานํ,
ธมฺมํ เทเสสิ จกฺขุมา.
สพฺพากาเรน ภาสโต,
สุตฺวา อุปนิสาทิโน;
เตปิ ธมฺมวรํ คนฺตฺวา,
ตติยาภิสมโย อหุ.
สนฺนิปาตา ตโย อาสุํ,
วิปสฺสิสฺส มเหสิโน;
ขีณาสวานํ วิมลานํ,
สนฺตจิตฺตาน ตาทินํ.
อฏฺฐสฏฺฐิสตสหสฺสานํ,
ปฐโม อาสิ สมาคโม;
ภิกฺขุสตสหสฺสานํ,
ทุติโย อาสิ สมาคโม.
อสีติภิกฺขุสหสฺสานํ,
ตติโย อาสิ สมาคโม;
ตตฺถ ภิกฺขุคณมชฺเฌ,
สมฺพุทฺโธ อติโรจติ.
อหํ เตน สมเยน,
นาคราชา มหิทฺธิโก;
อตุโล นาม นาเมน,
ปุญฺญวนฺโต ชุตินฺธโร.
เนกานํ นาคโกฏีนํ,
ปริวาเรตฺวานหํ ตทา;
วชฺชนฺโต ทิพฺพตุริเยหิ,
โลกเชฏฺฐํ อุปาคมิํ.
อุปสงฺกมิตฺวา สมฺพุทฺธํ,_
วิปสฺสิํ โลกนายกํ;
มณิมุตฺตรตนขจิตํ,
สพฺพาภรณวิภูสิตํ;
นิมนฺเตตฺวา ธมฺมราชสฺส,
สุวณฺณปีฐมทาสหํ.
โสปิ มํ พุทฺโธ พฺยากาสิ,
สํฆมชฺเฌ นิสีทิย;
‘เอกนวุติโต กปฺเป,
อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติ.
อหุ กปิลวฺหยา รมฺมา,
นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต;
ปธานํ ปทหิตฺวาน,
กตฺวา ทุกฺกรการิกํ.
อชปาลรุกฺขมูลสฺมิํ,
นิสีทิตฺวา ตถาคโต;
ตตฺถ ปายาสํ ปคฺคยฺห,
เนรญฺชรมุเปหิติ.
เนรญฺชราย ตีรมฺหิ,
ปายาสํ อท โส ชิโน;
ปฏิยตฺตวรมคฺเคน,
โพธิมูลมุเปหิติ.
ตโต ปทกฺขิณํ กตฺวา,
โพธิมณฺฑํ อนุตฺตโร;
อสฺสตฺถมูเล สมฺโพธิํ,
พุชฺฌิสฺสติ มหายโส.
อิมสฺส ชนิกา มาตา,_
มายา นาม ภวิสฺสติ;
ปิตา สุทฺโธทโน นาม,
อยํ เหสฺสติ โคตโม.
อนาสวา วีตราคา,
สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;
โกลิโต อุปติโสฺส จ,
อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวกา;
อานนฺโท นามุปฏฺฐาโก,
อุปฏฺฐิสฺสติมํ ชินํ._
เขมา อุปฺปลวณฺณา จ,
อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวิกา;
อนาสวา วีตราคา,
สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;
โพธิ ตสฺส ภควโต,
อสฺสตฺโถติ ปวุจฺจติ.
จิตฺโต จ หตฺถาฬวโก,
อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺฐกา;
นนฺทมาตา จ อุตฺตรา,
อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺฐิกา;
อายุ วสฺสสตํ ตสฺส,
โคตมสฺส ยสสฺสิโน.
อิทํ สุตฺวาน วจนํ,_
_ …เป… _
เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ’.
ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา,
ภิโยฺย จิตฺตํ ปสาทยิํ;
อุตฺตริํ วตมธิฏฺฐาสิํ,_
ทสปารมิปูริยา.
นครํ พนฺธุมตี นาม,
พนฺธุมา นาม ขตฺติโย;
มาตา พนฺธุมตี นาม,
วิปสฺสิสฺส มเหสิโน.
อฏฺฐวสฺสสหสฺสานิ,
อคารํ อชฺฌ โส วสิ;
นนฺโท สุนนฺโท สิริมา,
ตโย ปาสาทมุตฺตมา.
ติจตฺตารีสสหสฺสานิ,
นาริโย สมลงฺกตา;
สุทสฺสนา นาม สา นารี,
สมวตฺตกฺขนฺโธ นาม อตฺรโช.
นิมิตฺเต จตุโร ทิสฺวา,
รถยาเนน นิกฺขมิ;
อนูนอฏฺฐมาสานิ,
ปธานํ ปทหี ชิโน.
พฺรหฺมุนา ยาจิโต สนฺโต,
วิปสฺสี โลกนายโก;
วตฺติ จกฺกํ มหาวีโร,
มิคทาเย นรุตฺตโม.
ขณฺโฑ จ ติสฺสนาโม จ,
อเหสุํ อคฺคสาวกา;
อโสโก นามุปฏฺฐาโก,
วิปสฺสิสฺส มเหสิโน.
จนฺทา จ จนฺทมิตฺตา จ,
อเหสุํ อคฺคสาวิกา;
โพธิ ตสฺส ภควโต,
ปาฏลีติ ปวุจฺจติ.
ปุนพฺพสุมิตฺโต นาโค จ,
อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐกา;
สิริมา อุตฺตรา เจว,
อเหสุํ อคฺคุปฏฺฐิกา.
อสีติหตฺถมุพฺเพโธ,
วิปสฺสี โลกนายโก;
ปภา นิทฺธาวติ ตสฺส,
สมนฺตา สตฺตโยชเน.
อสีติวสฺสสหสฺสานิ,
อายุ พุทฺธสฺส ตาวเท;
ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส,
ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
พหุเทวมนุสฺสานํ,
พนฺธนา ปริโมจยิ;
มคฺคามคฺคญฺจ อาจิกฺขิ,
อวเสสปุถุชฺชเน.
อาโลกํ ทสฺสยิตฺวาน,
เทเสตฺวา อมตํ ปทํ;
ชลิตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธว,
นิพฺพุโต โส สสาวโก.
อิทฺธิวรํ ปุญฺญวรํ,_
ลกฺขณญฺจ กุสุมิตํ;
สพฺพํ ตมนฺตรหิตํ,
นนุ ริตฺตา สพฺพสงฺขารา.
วิปสฺสี ชินวโร พุทฺโธ,
สุมิตฺตารามมฺหิ นิพฺพุโต;
ตตฺเถวสฺส ถูปวโร,
สตฺตโยชนมุสฺสิโต”ติ. (843)
วิปสฺสิสฺส ภควโต วํโส เอกูนวีสติโม.