1.1 วตฺถุคาถา
โกสลานํ ปุรา รมฺมา,
อคมา ทกฺขิณาปถํ;
อากิญฺจญฺญํ ปตฺถยาโน,
พฺราหฺมโณ มนฺตปารคู.
โส อสฺสกสฺส วิสเย,
มฬกสฺส สมาสเน;
วสิ โคธาวรีกูเล,
อุญฺเฉน จ ผเลน จ._
ตเสฺสว อุปนิสฺสาย,
คาโม จ วิปุโล อหุ;
ตโต ชาเตน อาเยน,
มหายญฺญมกปฺปยิ.
มหายญฺญํ ยชิตฺวาน,
ปุน ปาวิสิ อสฺสมํ;
ตสฺมิํ ปฏิปวิฏฺฐมฺหิ,
อญฺโญ อาคญฺฉิ พฺราหฺมโณ.
อุคฺฆฏฺฏปาโท ตสิโต,_
ปงฺกทนฺโต รชสฺสิโร;
โส จ นํ อุปสงฺกมฺม,
สตานิ ปญฺจ ยาจติ.
ตเมนํ พาวรี ทิสฺวา,
อาสเนน นิมนฺตยิ;
สุขญฺจ กุสลํ ปุจฺฉิ,
อิทํ วจนมพฺรวิ._
“ยํ โข มม เทยฺยธมฺมํ,
สพฺพํ วิสชฺชิตํ มยา;
อนุชานาหิ เม พฺรเหฺม,
นตฺถิ ปญฺจสตานิ เม”.
“สเจ เม ยาจมานสฺส,
ภวํ นานุปทสฺสติ;
สตฺตเม ทิวเส ตุยฺหํ,
มุทฺธา ผลตุ สตฺตธา”.
อภิสงฺขริตฺวา กุหโก,
เภรวํ โส อกิตฺตยิ;
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา,
พาวรี ทุกฺขิโต อหุ.
อุสฺสุสฺสติ อนาหาโร,_
โสกสลฺลสมปฺปิโต;
อโถปิ เอวํ จิตฺตสฺส,
ฌาเน น รมตี มโน.
อุตฺรสฺตํ ทุกฺขิตํ ทิสฺวา,_
เทวตา อตฺถกามินี;
พาวริํ อุปสงฺกมฺม,
อิทํ วจนมพฺรวิ._
“น โส มุทฺธํ ปชานาติ,
กุหโก โส ธนตฺถิโก;
มุทฺธนิ มุทฺธปาเต วา,
ญาณํ ตสฺส น วิชฺชติ”.
“โภตี จรหิ ชานาติ,
ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิตา;
มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจ,
ตํ สุโณม วโจ ตว”.
“อหมฺเปตํ น ชานามิ,
ญาณํ เมตฺถ น วิชฺชติ;
มุทฺธนิ มุทฺธาธิปาเต จ,
ชินานํ เหตฺถ ทสฺสนํ”.
“อถ โก จรหิ ชานาติ,
อสฺมิํ ปถวิมณฺฑเล;
มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจ,
ตํ เม อกฺขาหิ เทวเต”.
“ปุรา กปิลวตฺถุมฺหา,
นิกฺขนฺโต โลกนายโก;
อปจฺโจ โอกฺกากราชสฺส,
สกฺยปุตฺโต ปภงฺกโร.
โส หิ พฺราหฺมณ สมฺพุทฺโธ,
สพฺพธมฺมาน ปารคู;
สพฺพาภิญฺญาพลปฺปตฺโต,
สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา;
สพฺพกมฺมกฺขยํ ปตฺโต,
วิมุตฺโต อุปธิกฺขเย.
พุทฺโธ โส ภควา โลเก,
ธมฺมํ เทเสติ จกฺขุมา;
ตํ ตฺวํ คนฺตฺวาน ปุจฺฉสฺสุ,
โส เต ตํ พฺยากริสฺสติ”.
สมฺพุทฺโธติ วโจ สุตฺวา,
อุทคฺโค พาวรี อหุ;_
โสกสฺส ตนุโก อาสิ,
ปีติญฺจ วิปุลํ ลภิ.
โส พาวรี อตฺตมโน อุทคฺโค,
ตํ เทวตํ ปุจฺฉติ เวทชาโต;
“กตมมฺหิ คาเม นิคมมฺหิ วา ปน,
กตมมฺหิ วา ชนปเท โลกนาโถ;
ยตฺถ คนฺตฺวาน ปเสฺสมุ,
สมฺพุทฺธํ ทฺวิปทุตฺตมํ”.
“สาวตฺถิยํ โกสลมนฺทิเร ชิโน,
ปหูตปญฺโญ วรภูริเมธโส;
โส สกฺยปุตฺโต วิธุโร อนาสโว,
มุทฺธาธิปาตสฺส วิทู นราสโภ”.
ตโต อามนฺตยี สิเสฺส,
พฺราหฺมเณ มนฺตปารคู;
“เอถ มาณวา อกฺขิสฺสํ,
สุณาถ วจนํ มม.
ยเสฺสโส ทุลฺลโภ โลเก,
ปาตุภาโว อภิณฺหโส;
สฺวาชฺช โลกมฺหิ อุปฺปนฺโน,
สมฺพุทฺโธ อิติ วิสฺสุโต;
ขิปฺปํ คนฺตฺวาน สาวตฺถิํ,
ปสฺสโวฺห ทฺวิปทุตฺตมํ”.
“กถํ จรหิ ชาเนมุ,
ทิสฺวา พุทฺโธติ พฺราหฺมณ;
อชานตํ โน ปพฺรูหิ,
ยถา ชาเนมุ ตํ มยํ”.
“อาคตานิ หิ มนฺเตสุ,
มหาปุริสลกฺขณา;
ทฺวตฺติํสานิ จ พฺยากฺขาตา,
สมตฺตา อนุปุพฺพโส.
ยเสฺสเต โหนฺติ คตฺเตสุ,
มหาปุริสลกฺขณา;
ทฺเวเยว ตสฺส คติโย,
ตติยา หิ น วิชฺชติ.
สเจ อคารํ อาวสติ,
วิเชยฺย ปถวิํ อิมํ;
อทณฺเฑน อสตฺเถน,
ธมฺเมน อนุสาสติ.
สเจ จ โส ปพฺพชติ,
อคารา อนคาริยํ;
วิวฏฺฏจฺฉโท สมฺพุทฺโธ,
อรหา ภวติ อนุตฺตโร.
ชาติํ โคตฺตญฺจ ลกฺขณํ,
มนฺเต สิเสฺส ปุนาปเร;
มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจ,
มนสาเยว ปุจฺฉถ.
อนาวรณทสฺสาวี,
ยทิ พุทฺโธ ภวิสฺสติ;
มนสา ปุจฺฉิเต ปเญฺห,
วาจาย วิสชฺเชสฺสติ”.
พาวริสฺส วโจ สุตฺวา,
สิสฺสา โสฬส พฺราหฺมณา;
อชิโต ติสฺสเมตฺเตโยฺย,
ปุณฺณโก อถ เมตฺตคู.
โธตโก อุปสีโว จ,
นนฺโท จ อถ เหมโก;
โตเทยฺยกปฺปา ทุภโย,
ชตุกณฺณี จ ปณฺฑิโต.
ภทฺราวุโธ อุทโย จ,
โปสาโล จาปิ พฺราหฺมโณ;
โมฆราชา จ เมธาวี,
ปิงฺคิโย จ มหาอิสิ.
ปจฺเจกคณิโน สพฺเพ,
สพฺพโลกสฺส วิสฺสุตา;
ฌายี ฌานรตา ธีรา,
ปุพฺพวาสนวาสิตา.
พาวริํ อภิวาเทตฺวา,
กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ;
ชฏาชินธรา สพฺเพ,
ปกฺกามุํ อุตฺตรามุขา.
มฬกสฺส ปติฏฺฐานํ,
ปุรมาหิสฺสติํ ตทา;
อุชฺเชนิญฺจาปิ โคนทฺธํ,_
เวทิสํ วนสวฺหยํ.
โกสมฺพิญฺจาปิ สาเกตํ,
สาวตฺถิญฺจ ปุรุตฺตมํ;
เสตพฺยํ กปิลวตฺถุํ,
กุสินารญฺจ มนฺทิรํ.
ปาวญฺจ โภคนครํ,
เวสาลิํ มาคธํ ปุรํ;
ปาสาณกํ เจติยญฺจ,
รมณียํ มโนรมํ.
ตสิโตวุทกํ สีตํ,
มหาลาภํว วาณิโช;
ฉายํ ฆมฺมาภิตตฺโตว,
ตุริตา ปพฺพตมารุหุํ.
ภควา ตมฺหิ สมเย,
ภิกฺขุสํฆปุรกฺขโต;
ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสติ,
สีโหว นทตี วเน.
อชิโต อทฺทส พุทฺธํ,
ปีตรํสิํว ภาณุมํ;
จนฺทํ ยถา ปนฺนรเส,
ปริปูรํ อุปาคตํ.
อถสฺส คตฺเต ทิสฺวาน,
ปริปูรญฺจ พฺยญฺชนํ;
เอกมนฺตํ ฐิโต หฏฺโฐ,
มโนปเญฺห อปุจฺฉถ.
“อาทิสฺส ชมฺมนํ พฺรูหิ,
โคตฺตํ พฺรูหิ สลกฺขณํ;
มนฺเตสุ ปารมิํ พฺรูหิ,
กติ วาเจติ พฺราหฺมโณ”.
“วีสํ วสฺสสตํ อายุ,
โส จ โคตฺเตน พาวรี;
ตีณิสฺส ลกฺขณา คตฺเต,
ติณฺณํ เวทาน ปารคู.
ลกฺขเณ อิติหาเส จ,
สนิฆณฺฑุสเกฏุเภ;
ปญฺจสตานิ วาเจติ,
สธมฺเม ปารมิํ คโต”.
“ลกฺขณานํ ปวิจยํ,
พาวริสฺส นรุตฺตม;
ตณฺหจฺฉิท ปกาเสหิ,
มา โน กงฺขายิตํ อหุ”.
“มุขํ ชิวฺหาย ฉาเทติ,
อุณฺณสฺส ภมุกนฺตเร;_
โกโสหิตํ วตฺถคุยฺหํ,
เอวํ ชานาหิ มาณว”.
ปุจฺฉญฺหิ กิญฺจิ อสุณนฺโต,
สุตฺวา ปเญฺห วิยากเต;
วิจินฺเตติ ชโน สพฺโพ,
เวทชาโต กตญฺชลี.
“โก นุ เทโว วา พฺรหฺมา วา,
อินฺโท วาปิ สุชมฺปติ;_
มนสา ปุจฺฉิเต ปเญฺห,
กเมตํ ปฏิภาสติ”.
“มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจ,
พาวรี ปริปุจฺฉติ;
ตํ พฺยากโรหิ ภควา,
กงฺขํ วินย โน อิเส”.
“อวิชฺชา มุทฺธาติ ชานาหิ,
วิชฺชา มุทฺธาธิปาตินี;
สทฺธาสติสมาธีหิ,
ฉนฺทวีริเยน สํยุตา”.
ตโต เวเทน มหตา,
สนฺถมฺเภตฺวาน มาณโว;
เอกํสํ อชินํ กตฺวา,
ปาเทสุ สิรสา ปติ.
“พาวรี พฺราหฺมโณ โภโต,
สห สิเสฺสหิ มาริส;
อุทคฺคจิตฺโต สุมโน,_
ปาเท วนฺทติ จกฺขุม”.
“สุขิโต พาวรี โหตุ,
สห สิเสฺสหิ พฺราหฺมโณ;
ตฺวญฺจาปิ สุขิโต โหหิ,
จิรํ ชีวาหิ มาณว.
พาวริสฺส จ ตุยฺหํ วา,
สพฺเพสํ สพฺพสํสยํ;
กตาวกาสา ปุจฺฉโวฺห,
ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉถ”.
สมฺพุทฺเธน กโตกาโส,
นิสีทิตฺวาน ปญฺชลี;
อชิโต ปฐมํ ปญฺหํ,
ตตฺถ ปุจฺฉิ ตถาคตํ.
วตฺถุคาถา นิฏฺฐิตา.