2.1.10 กปฺปมาณวปุจฺฉานิทฺเทส
มชฺเฌ สรสฺมิํ ติฏฺฐตํ, (อิจฺจายสฺมา กปฺโป)
โอเฆ ชาเต มหพฺภเย;
ชรามจฺจุปเรตานํ,
ทีปํ ปพฺรูหิ มาริส;
ตฺวญฺจ เม ทีปมกฺขาหิ,
ยถายิทํ นาปรํ สิยา. (1)
มชฺเฌ สรสฺมิํ ติฏฺฐตนฺ ติ สโร วุจฺจติ สํสาโร อาคมนํ คมนํ คมนาคมนํ กาลํ คติ ภวาภโว จุติ จ อุปปตฺติ จ นิพฺพตฺติ จ เภโท จ ชาติ จ ชรา จ มรณญฺจ. สํสารสฺส ปุริมาปิ โกฏิ น ปญฺญายติ, ปจฺฉิมาปิ โกฏิ น ปญฺญายติ; มชฺเฌว สํสาเร สตฺตา ฐิตา ปติฏฺฐิตา อลฺลีนา อุปคตา อชฺโฌสิตา อธิมุตฺตา.
กถํ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ? เอตฺตกา ชาติโย วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ ชาติสตานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ ชาติสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ ชาติสตสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกา ชาติโกฏิโย วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ ชาติโกฏิสตานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ ชาติโกฏิสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ, เหวํ นตฺถิ. เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ ชาติโกฏิสตสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ.
เอตฺตกานิ วสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ วสฺสสตานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ วสฺสสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ วสฺสสตสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกา วสฺสโกฏิโย วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ วสฺสโกฏิสตานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ วสฺสโกฏิสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ วสฺสโกฏิสตสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ.
เอตฺตกานิ กปฺปานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ กปฺปสตานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ กปฺปสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ กปฺปสตสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกา กปฺปโกฏิโย วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ กปฺปโกฏิสตานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ กปฺปโกฏิสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ กปฺปโกฏิสตสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติ, ตโต ปรํ น วตฺตตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ.
วุตฺตเญฺหตํ ภควตา— “อนมตคฺโคยํ, ภิกฺขเว, สํสาโร, ปุพฺพา โกฏิ น ปญฺญายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ. เอวํ ทีฆรตฺตํ โข, ภิกฺขเว, ทุกฺขํ ปจฺจนุภูตํ ติพฺพํ ปจฺจนุภูตํ พฺยสนํ ปจฺจนุภูตํ, กฏสี วฑฺฒิตา. ยาวญฺจิทํ, ภิกฺขเว, อลเมว สพฺพสงฺขาเรสุ นิพฺพินฺทิตุํ อลํ วิรชฺชิตุํ อลํ วิมุจฺจิตุนฺ”ติ. เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ.
กถํ สํสารสฺส ปจฺฉิมา โกฏิ น ปญฺญายติ? เอตฺตกา ชาติโย วฏฺฏํ วตฺติสฺสติ, ตโต ปรํ น วตฺติสฺสตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปจฺฉิมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอตฺตกานิ ชาติสตานิ, เอตฺตกานิ ชาติสหสฺสานิ, เอตฺตกานิ ชาติสตสหสฺสานิ …เป… เอตฺตกา ชาติโกฏิโย, เอตฺตกานิ ชาติโกฏิสตานิ, เอตฺตกานิ ชาติโกฏิสหสฺสานิ, เอตฺตกานิ ชาติโกฏิสตสหสฺสานิ, เอตฺตกานิ วสฺสานิ, เอตฺตกานิ วสฺสสตานิ, เอตฺตกานิ วสฺสสหสฺสานิ, เอตฺตกานิ วสฺสสตสหสฺสานิ, เอตฺตกา วสฺสโกฏิโย, เอตฺตกานิ วสฺสโกฏิสตานิ, เอตฺตกานิ วสฺสโกฏิสหสฺสานิ, เอตฺตกานิ วสฺสโกฏิสตสหสฺสานิ, เอตฺตกานิ กปฺปานิ, เอตฺตกานิ กปฺปสตานิ, เอตฺตกานิ กปฺปสหสฺสานิ, เอตฺตกานิ กปฺปสตสหสฺสานิ, เอตฺตกา กปฺปโกฏิโย, เอตฺตกานิ กปฺปโกฏิสตานิ, เอตฺตกานิ กปฺปโกฏิสหสฺสานิ, เอตฺตกานิ กปฺปโกฏิสตสหสฺสานิ วฏฺฏํ วตฺติสฺสติ, ตโต ปรํ น วตฺติสฺสตีติ เหวํ นตฺถิ, เอวมฺปิ สํสารสฺส ปจฺฉิมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอวมฺปิ สํสารสฺส ปุริมาปิ โกฏิ น ปญฺญายติ, ปจฺฉิมาปิ โกฏิ น ปญฺญายติ, มชฺเฌว สํสาเร สตฺตา ฐิตา ปติฏฺฐิตา อลฺลีนา อุปคตา อชฺโฌสิตา อธิมุตฺตาติ— มชฺเฌ สรสฺมิํ ติฏฺฐตํ. อิจฺจายสฺมา กปฺโป ติ. อิจฺจา ติ ปทสนฺธิ …เป… . อายสฺมา ติ ปิยวจนํ …เป… . กปฺโป ติ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส นามํ …เป… อภิลาโปติ— อิจฺจายสฺมา กปฺโป.
โอเฆ ชาเต มหพฺภเย ติ กาโมเฆ ภโวเฆ ทิฏฺโฐเฆ อวิชฺโชเฆ ชาเต สญฺชาเต นิพฺพตฺเต อภินิพฺพตฺเต ปาตุภูเต. มหพฺภเย ติ ชาติภเย ชราภเย พฺยาธิภเย มรณภเยติ— โอเฆ ชาเต มหพฺภเย.
ชรามจฺจุปเรตานนฺ ติ ชราย ผุฏฺฐานํ ปเรตานํ สโมหิตานํ สมนฺนาคตานํ. มจฺจุนา ผุฏฺฐานํ ปเรตานํ สโมหิตานํ สมนฺนาคตานํ, ชาติยา อนุคตานํ ชราย อนุสฏานํ พฺยาธินา อภิภูตานํ มรเณน อพฺภาหตานํ อตาณานํ อเลณานํ อสรณานํ อสรณีภูตานนฺติ— ชรามจฺจุปเรตานํ.
ทีปํ ปพฺรูหิ มาริสา ติ ทีปํ ตาณํ เลณํ สรณํ คติํ ปรายนํ พฺรูหิ อาจิกฺขาหิ เทเสหิ ปญฺญเปหิ ปฏฺฐเปหิ วิวราหิ วิภชาหิ อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหิ. มาริสา ติ ปิยวจนํ ครุวจนํ สคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ มาริสาติ— ทีปํ ปพฺรูหิ มาริส.
ตฺวญฺจ เม ทีปมกฺขาหี ติ. ตฺวนฺ ติ ภควนฺตํ ภณติ. ทีปมกฺขาหี ติ ทีปํ ตาณํ เลณํ สรณํ คติํ ปรายนํ อกฺขาหิ อาจิกฺขาหิ เทเสหิ ปญฺญเปหิ ปฏฺฐเปหิ วิวราหิ วิภชาหิ อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหีติ— ตฺวญฺจ เม ทีปมกฺขาหิ.
ยถายิทํ นาปรํ สิยา ติ ยถยิทํ ทุกฺขํ อิเธว นิรุชฺเฌยฺย วูปสเมยฺย อตฺถํ คจฺเฉยฺย ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย ปุนปฏิสนฺธิกํ ทุกฺขํ น นิพฺพตฺเตยฺย, กามธาตุยา วา รูปธาตุยา วา อรูปธาตุยา วา กามภเว วา รูปภเว วา อรูปภเว วา สญฺญาภเว วา อสญฺญาภเว วา เนวสญฺญานาสญฺญาภเว วา เอกโวการภเว วา จตุโวการภเว วา ปญฺจโวการภเว วา ปุนคติยา วา อุปปตฺติยา วา ปฏิสนฺธิยา วา ภเว วา สํสาเร วา วฏฺเฏ วา น ชเนยฺย น สญฺชเนยฺย น นิพฺพตฺเตยฺย นาภินิพฺพตฺเตยฺย. อิเธว นิรุชฺเฌยฺย วูปสเมยฺย อตฺถํ คจฺเฉยฺย ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺยาติ— ยถายิทํ นาปรํ สิยา. เตนาห โส พฺราหฺมโณ—
“มชฺเฌ สรสฺมิํ ติฏฺฐตํ, (อิจฺจายสฺมา กปฺโป)
โอเฆ ชาเต มหพฺภเย;
ชรามจฺจุปเรตานํ,
ทีปํ ปพฺรูหิ มาริส;
ตฺวญฺจ เม ทีปมกฺขาหิ,
ยถายิทํ นาปรํ สิยา”ติ.
มชฺเฌ สรสฺมิํ ติฏฺฐตํ, (กปฺปาติ ภควา)
โอเฆ ชาเต มหพฺภเย;
ชรามจฺจุปเรตานํ,
ทีปํ ปพฺรูมิ กปฺป เต. (2)
มชฺเฌ สรสฺมิํ ติฏฺฐตนฺ ติ สโร วุจฺจติ สํสาโร อาคมนํ คมนํ คมนาคมนํ กาลํ คติ ภวาภโว, จุติ จ อุปปตฺติ จ นิพฺพตฺติ จ เภโท จ ชาติ จ ชรา จ มรณญฺจ. สํสารสฺส ปุริมาปิ โกฏิ น ปญฺญายติ, ปจฺฉิมาปิ โกฏิ น ปญฺญายติ. มชฺเฌว สํสาเร สตฺตา ฐิตา ปติฏฺฐิตา อลฺลีนา อุปคตา อชฺโฌสิตา อธิมุตฺตา.
กถํ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ …เป… เอวํ สํสารสฺส ปุริมา โกฏิ น ปญฺญายติ. กถํ สํสารสฺส ปจฺฉิมา โกฏิ น ปญฺญายติ …เป… เอวํ สํสารสฺส ปจฺฉิมา โกฏิ น ปญฺญายติ. เอวํ สํสารสฺส ปุริมาปิ โกฏิ น ปญฺญายติ, ปจฺฉิมาปิ โกฏิ น ปญฺญายติ. มชฺเฌว สํสาเร สตฺตา ฐิตา ปติฏฺฐิตา อลฺลีนา อุปคตา อชฺโฌสิตา อธิมุตฺตาติ— มชฺเฌ สรสฺมิํ ติฏฺฐตํ. กปฺปาติ ภควา ติ. กปฺปา ติ ภควา ตํ พฺราหฺมณํ นาเมน อาลปติ. ภควา ติ คารวาธิวจนเมตํ …เป… สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ, ยทิทํ ภควาติ— กปฺปาติ ภควา.
โอเฆ ชาเต มหพฺภเย ติ กาโมเฆ ภโวเฆ ทิฏฺโฐเฆ อวิชฺโชเฆ ชาเต สญฺชาเต นิพฺพตฺเต อภินิพฺพตฺเต ปาตุภูเต. มหพฺภเย ติ ชาติภเย ชราภเย พฺยาธิภเย มรณภเยติ— โอเฆ ชาเต มหพฺภเย.
ชรามจฺจุปเรตานนฺ ติ ชราย ผุฏฺฐานํ ปเรตานํ สโมหิตานํ สมนฺนาคตานํ, มจฺจุนา ผุฏฺฐานํ ปเรตานํ สโมหิตานํ สมนฺนาคตานํ ชาติยา อนุคตานํ ชราย อนุสฏานํ พฺยาธินา อภิภูตานํ มรเณน อพฺภาหตานํ อตาณานํ อเลณานํ อสรณานํ อสรณีภูตานนฺติ— ชรามจฺจุปเรตานํ.
ทีปํ ปพฺรูมิ กปฺป เต ติ ทีปํ ตาณํ เลณํ สรณํ คติํ ปรายนํ พฺรูมิ อาจิกฺขามิ เทเสมิ ปญฺญเปมิ ปฏฺฐเปมิ วิวรามิ วิภชามิ อุตฺตานีกโรมิ ปกาเสมีติ— ทีปํ ปพฺรูมิ กปฺป เต. เตนาห ภควา—
“มชฺเฌ สรสฺมิํ ติฏฺฐตํ, (กปฺปาติ ภควา)
โอเฆ ชาเต มหพฺภเย;
ชรามจฺจุปเรตานํ,
ทีปํ ปพฺรูมิ กปฺป เต”ติ.
อกิญฺจนํ อนาทานํ,
เอตํ ทีปํ อนาปรํ;
นิพฺพานํ อิติ นํ พฺรูมิ,
ชรามจฺจุปริกฺขยํ. (3)
อกิญฺจนํ อนาทานนฺ ติ. กิญฺจนนฺ ติ— ราคกิญฺจนํ โทสกิญฺจนํ โมหกิญฺจนํ มานกิญฺจนํ ทิฏฺฐิกิญฺจนํ กิเลสกิญฺจนํ ทุจฺจริตกิญฺจนํ; กิญฺจนปฺปหานํ กิญฺจนวูปสมํ กิญฺจนปฏินิสฺสคฺคํ กิญฺจนปฏิปฺปสฺสทฺธิํ อมตํ นิพฺพานนฺติ— อกิญฺจนํ. อนาทานนฺ ติ อาทานํ วุจฺจติ ตณฺหา. โย ราโค สาราโค …เป… อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ. อาทานปฺปหานํ อาทานวูปสมํ อาทานปฏินิสฺสคฺคํ อาทานปฏิปฺปสฺสทฺธิํ อมตํ นิพฺพานนฺติ— อกิญฺจนํ อนาทานํ.
เอตํ ทีปํ อนาปรนฺ ติ เอตํ ทีปํ ตาณํ เลณํ สรณํ คติ ปรายนํ. อนาปรนฺ ติ ตมฺหา ปโร อญฺโญ ทีโป นตฺถิ. อถ โข โส เอวํ ทีโป อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ วิเสฏฺโฐ จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จาติ— เอตํ ทีปํ อนาปรํ.
นิพฺพานํ อิติ นํ พฺรูมี ติ วานํ วุจฺจติ ตณฺหา. โย ราโค สาราโค …เป… อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ. วานปฺปหานํ วานวูปสมํ วานปฏินิสฺสคฺคํ วานปฏิปฺปสฺสทฺธิํ อมตํ นิพฺพานํ. อิตี ติ ปทสนฺธิ ปทสํสคฺโค ปทปาริปูรี อกฺขรสมวาโย พฺยญฺชนสิลิฏฺฐตา ปทานุปุพฺพตาเปตํ— อิตีติ. พฺรูมี ติ พฺรูมิ อาจิกฺขามิ เทเสมิ ปญฺญเปมิ ปฏฺฐเปมิ วิวรามิ วิภชามิ อุตฺตานีกโรมิ ปกาเสมีติ— นิพฺพานํ อิติ นํ พฺรูมิ.
ชรามจฺจุปริกฺขยนฺ ติ ชรามรณสฺส ปหานํ วูปสมํ ปฏินิสฺสคฺคํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิํ อมตํ นิพฺพานนฺติ— ชรามจฺจุปริกฺขยํ. เตนาห ภควา—
“อกิญฺจนํ อนาทานํ,
เอตํ ทีปํ อนาปรํ;
นิพฺพานํ อิติ นํ พฺรูมิ,
ชรามจฺจุปริกฺขยนฺ”ติ.
เอตทญฺญาย เย สตา,
ทิฏฺฐธมฺมาภินิพฺพุตา;
น เต มารวสานุคา,
น เต มารสฺส ปทฺธคู. (4)
เอตทญฺญาย เย สตา ติ. เอตนฺ ติ อมตํ นิพฺพานํ. โย โส สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานํ. อญฺญายา ติ อญฺญาย ชานิตฺวา ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา, “สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา”ติ …เป… “ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ, สพฺพํ ตํ นิโรธธมฺมนฺ”ติ อญฺญาย ชานิตฺวา ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา. เย ติ อรหนฺโต ขีณาสวา. สตา ติ จตูหิ การเณหิ สตา— กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ ภาเวนฺตา สตา …เป… เต วุจฺจนฺติ สตาติ— เอตทญฺญาย เย สตา.
ทิฏฺฐธมฺมาภินิพฺพุตา ติ. ทิฏฺฐธมฺมา ติ ทิฏฺฐธมฺมา ญาตธมฺมา ตุลิตธมฺมา ตีริตธมฺมา วิภูตธมฺมา วิภาวิตธมฺมา. อภินิพฺพุตา ติ ราคสฺส นิพฺพาปิตตฺตา นิพฺพุตา, โทสสฺส …เป… สพฺพากุสลาภิสงฺขารานํ สนฺตตฺตา สมิตตฺตา วูปสมิตตฺตา นิชฺฌาตตฺตา นิพฺพุตตฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา สนฺตา อุปสนฺตา วูปสนฺตา นิพฺพุตา ปฏิปฺปสฺสทฺธาติ— ทิฏฺฐธมฺมาภินิพฺพุตา.
น เต มารวสานุคา ติ. มาโร ติ โย โส มาโร กโณฺห อธิปติ อนฺตคู นมุจิ ปมตฺตพนฺธุ. น เต มารวสานุคา ติ น เต มารสฺส วเส วตฺตนฺติ, นาปิ มาโร เตสุ วสํ วตฺเตติ. เต มารญฺจ มารปกฺขญฺจ มารปาสญฺจ มารพฬิสญฺจ มารามิสญฺจ มารวิสยญฺจ มารนิวาสญฺจ มารโคจรญฺจ มารพนฺธนญฺจ อภิภุยฺย อภิภวิตฺวา อชฺโฌตฺถริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา มทฺทิตฺวา จรนฺติ วิหรนฺติ อิริยนฺติ วตฺเตนฺติ ปาเลนฺติ ยเปนฺติ ยาเปนฺตีติ— น เต มารวสานุคา.
น เต มารสฺส ปทฺธคู ติ น เต มารสฺส ปทฺธา ปทฺธจรา ปริจาริกา สิยา; พุทฺธสฺส เต ภควโต ปทฺธา ปทฺธจรา ปริจาริกา สิยาติ— น เต มารสฺส ปทฺธคู. เตนาห ภควา—
“เอตทญฺญาย เย สตา,
ทิฏฺฐธมฺมาภินิพฺพุตา;
น เต มารวสานุคา,
น เต มารสฺส ปทฺธคู”ติ.
สห คาถาปริโยสานา …เป… สตฺถา เม ภนฺเต ภควา, สาวโกหมสฺมีติ.
กปฺปมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส ทสโม.