4.1.8 วิภตฺติหารวิภงฺค
ตตฺถ กตโม วิภตฺติหาโร? “ธมฺมญฺจ ปทฏฺฐานํ ภูมิญฺจา”ติ.
ทฺเว สุตฺตานิ วาสนาภาคิยญฺจ นิพฺเพธภาคิยญฺจ. ทฺเว ปฏิปทา ปุญฺญภาคิยา จ ผลภาคิยา จ. ทฺเว สีลานิ สํวรสีลญฺจ ปหานสีลญฺจ, ตตฺถ ภควา วาสนาภาคิยํ สุตฺตํ ปุญฺญภาคิยาย ปฏิปทาย เทสยติ, โส สํวรสีเล ฐิโต เตน พฺรหฺมจริเยน พฺรหฺมจารี ภวติ, ตตฺถ ภควา นิพฺเพธภาคิยํ สุตฺตํ ผลภาคิยาย ปฏิปทาย เทสยติ, โส ปหานสีเล ฐิโต เตน พฺรหฺมจริเยน พฺรหฺมจารี ภวติ.
ตตฺถ กตมํ วาสนาภาคิยํ สุตฺตํ? วาสนาภาคิยํ นาม สุตฺตํ ทานกถา สีลกถา สคฺคกถา กามานํ อาทีนโว เนกฺขมฺเม อานิสํโสติ.
ตตฺถ กตมํ นิพฺเพธภาคิยํ สุตฺตํ? นิพฺเพธภาคิยํ นาม สุตฺตํ ยา จตุสจฺจปฺปกาสนา, วาสนาภาคิเย สุตฺเต นตฺถิ ปชานนา, นตฺถิ มคฺโค, นตฺถิ ผลํ. นิพฺเพธภาคิเย สุตฺเต อตฺถิ ปชานนา, อตฺถิ มคฺโค, อตฺถิ ผลํ. อิมานิ จตฺตาริ สุตฺตานิ. อิเมสํ จตุนฺนํ สุตฺตานํ เทสนาย ผเลน สีเลน พฺรหฺมจริเยน สพฺพโต วิจเยน หาเรน วิจินิตฺวา ยุตฺติหาเรน โยชยิตพฺพา ยาวติกา ญาณสฺส ภูมิ.
ตตฺถ กตเม ธมฺมา สาธารณา? ทฺเว ธมฺมา สาธารณา นามสาธารณา วตฺถุสาธารณา จ. ยํ วา ปน กิญฺจิ อญฺญมฺปิ เอวํ ชาติยํ, มิจฺฉตฺตนิยตานํ สตฺตานํ อนิยตานญฺจ สตฺตานํ ทสฺสนปฺปหาตพฺพา กิเลสา สาธารณา, ปุถุชฺชนสฺส โสตาปนฺนสฺส จ กามราคพฺยาปาทา สาธารณา, ปุถุชฺชนสฺส อนาคามิสฺส จ อุทฺธมฺภาคิยา สํโยชนา สาธารณา, ยํ กิญฺจิ อริยสาวโก โลกิยํ สมาปตฺติํ สมาปชฺชติ, สพฺพา สา อวีตราเคหิ สาธารณา, สาธารณา หิ ธมฺมา เอวํ อญฺญมญฺญํ ปรํ ปรํ สกํ สกํ วิสยํ นาติวตฺตนฺติ. โยปิ อิเมหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต น โส ตํ ธมฺมํ อุปาติวตฺตติ. อิเม ธมฺมา สาธารณา.
ตตฺถ กตเม ธมฺมา อสาธารณา? ยาว เทสนํ อุปาทาย คเวสิตพฺพา เสกฺขาเสกฺขา ภพฺพาภพฺพาติ, อฏฺฐมกสฺส โสตาปนฺนสฺส จ กามราคพฺยาปาทา สาธารณา ธมฺมตา อสาธารณา, อฏฺฐมกสฺส อนาคามิสฺส จ อุทฺธมฺภาคิยา สํโยชนา สาธารณา ธมฺมตา อสาธารณา. สพฺเพสํ เสกฺขานํ นามํ สาธารณํ ธมฺมตา อสาธารณา. สพฺเพสํ ปฏิปนฺนกานํ นามํ สาธารณํ ธมฺมตา อสาธารณา. สพฺเพสํ เสกฺขานํ เสกฺขสีลํ สาธารณํ ธมฺมตา อสาธารณา. เอวํ วิเสสานุปสฺสินา หีนุกฺกฏฺฐมชฺฌิมํ อุปาทาย คเวสิตพฺพํ.
ทสฺสนภูมิ นิยามาวกฺกนฺติยา ปทฏฺฐานํ, ภาวนาภูมิ อุตฺตริกานํ ผลานํ ปตฺติยา ปทฏฺฐานํ, ทุกฺขา ปฏิปทา ทนฺธาภิญฺญา สมถสฺส ปทฏฺฐานํ, สุขา ปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺญา วิปสฺสนาย ปทฏฺฐานํ, ทานมยํ ปุญฺญกิริยวตฺถุ ปรโต โฆสสฺส สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, สีลมยํ ปุญฺญกิริยวตฺถุ จินฺตามยิยา ปญฺญาย สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, ภาวนามยํ ปุญฺญกิริยวตฺถุ ภาวนามยิยา ปญฺญาย สาธารณํ ปทฏฺฐานํ. ทานมยํ ปุญฺญกิริยวตฺถุ ปรโต จ โฆสสฺส สุตมยิยา จ ปญฺญาย สาธารณํ ปทฏฺฐานํ สีลมยํ ปุญฺญกิริยวตฺถุ จินฺตามยิยา จ ปญฺญาย โยนิโส จ มนสิการสฺส สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, ภาวนามยํ ปุญฺญกิริยวตฺถุ ภาวนามยิยา จ ปญฺญาย สมฺมาทิฏฺฐิยา จ สาธารณํ ปทฏฺฐานํ. ปติรูปเทสวาโส วิเวกสฺส จ สมาธิสฺส จ สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, สปฺปุริสูปนิสฺสโย ติณฺณญฺจ อเวจฺจปฺปสาทานํ สมถสฺส จ สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, อตฺตสมฺมาปณิธานํ หิริยา จ วิปสฺสนาย จ สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, อกุสลปริจฺจาโค กุสลวีมํสาย จ สมาธินฺทฺริยสฺส จ สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, ธมฺมสฺวากฺขาตตา กุสลมูลโรปนาย จ ผลสมาปตฺติยา จ สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, สํฆสุปฺปฏิปนฺนตา สํฆสุฏฺฐุตาย สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, สตฺถุสมฺปทา อปฺปสนฺนานญฺจ ปสาทาย ปสนฺนานญฺจ ภิโยฺยภาวาย สาธารณํ ปทฏฺฐานํ, อปฺปฏิหตปาติโมกฺขตา ทุมฺมงฺกูนญฺจ ปุคฺคลานํ นิคฺคหาย เปสลานญฺจ ปุคฺคลานํ ผาสุวิหาราย สาธารณํ ปทฏฺฐานํ. เตนาห อายสฺมา มหากจฺจายโน “ธมฺมญฺจ ปทฏฺฐานนฺ”ติ.
นิยุตฺโต วิภตฺติ หาโร.