2.9 พลกถา
สาวตฺถินิทานํ. “ปญฺจิมานิ, ภิกฺขเว, พลานิ. กตมานิ ปญฺจ? สทฺธาพลํ, วีริยพลํ, สติพลํ, สมาธิพลํ, ปญฺญาพลํ— อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ พลานิ.
อปิ จ อฏฺฐสฏฺฐิ พลานิ— สทฺธาพลํ, วีริยพลํ, สติพลํ, สมาธิพลํ, ปญฺญาพลํ, หิริพลํ, โอตฺตปฺปพลํ, ปฏิสงฺขานพลํ, ภาวนาพลํ, อนวชฺชพลํ, สงฺคหพลํ, ขนฺติพลํ, ปญฺญตฺติพลํ, นิชฺฌตฺติพลํ, อิสฺสริยพลํ, อธิฏฺฐานพลํ, สมถพลํ, วิปสฺสนาพลํ, ทส เสขพลานิ, ทส อเสขพลานิ, ทส ขีณาสวพลานิ, ทส อิทฺธิพลานิ, ทส ตถาคตพลานิ”.
กตมํ สทฺธาพลํ? อสฺสทฺธิเย น กมฺปตีติ— สทฺธาพลํ. สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน สทฺธาพลํ, กิเลสานํ ปริยาทานฏฺเฐน สทฺธาพลํ, ปฏิเวธาทิวิโสธนฏฺเฐน สทฺธาพลํ, จิตฺตสฺส อธิฏฺฐานฏฺเฐน สทฺธาพลํ, จิตฺตสฺส โวทานฏฺเฐน สทฺธาพลํ, วิเสสาธิคมฏฺเฐน สทฺธาพลํ, อุตฺตริปฏิเวธฏฺเฐน สทฺธาพลํ, สจฺจาภิสมยฏฺเฐน สทฺธาพลํ, นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน สทฺธาพลํ. อิทํ สทฺธาพลํ. (1)
กตมํ วีริยพลํ? โกสชฺเช น กมฺปตีติ— วีริยพลํ. สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน วีริยพลํ, กิเลสานํ ปริยาทานฏฺเฐน วีริยพลํ, ปฏิเวธาทิวิโสธนฏฺเฐน วีริยพลํ, จิตฺตสฺส อธิฏฺฐานฏฺเฐน วีริยพลํ, จิตฺตสฺส โวทานฏฺเฐน วีริยพลํ, วิเสสาธิคมฏฺเฐน วีริยพลํ, อุตฺตริปฏิเวธฏฺเฐน วีริยพลํ, สจฺจาภิสมยฏฺเฐน วีริยพลํ, นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน วีริยพลํ. อิทํ วีริยพลํ. (2)
กตมํ สติพลํ? ปมาเท น กมฺปตีติ— สติพลํ. สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน สติพลํ …เป… นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน สติพลํ. อิทํ สติพลํ. (3)
กตมํ สมาธิพลํ? อุทฺธจฺเจ น กมฺปตีติ— สมาธิพลํ. สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน สมาธิพลํ …เป… นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน สมาธิพลํ. อิทํ สมาธิพลํ. (4)
กตมํ ปญฺญาพลํ? อวิชฺชาย น กมฺปตีติ— ปญฺญาพลํ. สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน ปญฺญาพลํ …เป… นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน ปญฺญาพลํ. อิทํ ปญฺญาพลํ. (5)
กตมํ หิริพลํ? เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ หิรียตีติ— หิริพลํ. อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ หิรียตีติ— หิริพลํ. อาโลกสญฺญาย ถินมิทฺธํ หิรียตีติ— หิริพลํ. อวิกฺเขเปน อุทฺธจฺจํ หิรียตีติ— หิริพลํ. ธมฺมววตฺถาเนน วิจิกิจฺฉํ หิรียตีติ— หิริพลํ. ญาเณน อวิชฺชํ หิรียตีติ— หิริพลํ. ปาโมชฺเชน อรติํ หิรียตีติ— หิริพลํ. ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณ หิรียตีติ— หิริพลํ …เป… อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลเส หิรียตีติ— หิริพลํ. อิทํ หิริพลํ. (6)
กตมํ โอตฺตปฺปพลํ? เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ. อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ. อาโลกสญฺญาย ถินมิทฺธํ โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ. อวิกฺเขเปน อุทฺธจฺจํ โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ. ธมฺมววตฺถาเนน วิจิกิจฺฉํ โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ. ญาเณน อวิชฺชํ โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ. ปาโมชฺเชน อรติํ โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ. ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณ โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ …เป… อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลเส โอตฺตปฺปตีติ— โอตฺตปฺปพลํ. อิทํ โอตฺตปฺปพลํ. (7)
กตมํ ปฏิสงฺขานพลํ? เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. อาโลกสญฺญาย ถินมิทฺธํ ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. อวิกฺเขเปน อุทฺธจฺจํ ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. ธมฺมววตฺถาเนน วิจิกิจฺฉํ ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. ญาเณน อวิชฺชํ ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. ปาโมชฺเชน อรติํ ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณ ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ …เป… อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลเส ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. อิทํ ปฏิสงฺขานพลํ. (8)
กตมํ ภาวนาพลํ? กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ. พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ. ถินมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ. อุทฺธจฺจํ ปชหนฺโต อวิกฺเขปํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ. วิจิกิจฺฉํ ปชหนฺโต ธมฺมววตฺถานํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ. อวิชฺชํ ปชหนฺโต ญาณํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ. อรติํ ปชหนฺโต ปาโมชฺชํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ. นีวรเณ ปชหนฺโต ปฐมํ ฌานํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ …เป… สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺคํ ภาเวตีติ— ภาวนาพลํ. อิทํ ภาวนาพลํ. (9)
กตมํ อนวชฺชพลํ? กามจฺฉนฺทสฺส ปหีนตฺตา เนกฺขมฺเม นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ. พฺยาปาทสฺส ปหีนตฺตา อพฺยาปาเท นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ. ถินมิทฺธสฺส ปหีนตฺตา อาโลกสญฺญาย นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ. อุทฺธจฺจสฺส ปหีนตฺตา อวิกฺเขเป นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ. วิจิกิจฺฉาย ปหีนตฺตา ธมฺมววตฺถาเน นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ. อวิชฺชาย ปหีนตฺตา ญาเณ นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ. อรติยา ปหีนตฺตา ปาโมชฺเช นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ. นีวรณานํ ปหีนตฺตา ปฐมชฺฌาเน นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ …เป… สพฺพกิเลสานํ ปหีนตฺตา อรหตฺตมคฺเค นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ. อิทํ อนวชฺชพลํ. (10)
กตมํ สงฺคหพลํ? กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ— สงฺคหพลํ. พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ— สงฺคหพลํ. ถินมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ— สงฺคหพลํ …เป… สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ— สงฺคหพลํ. อิทํ สงฺคหพลํ. (11)
กตมํ ขนฺติพลํ? กามจฺฉนฺทสฺส ปหีนตฺตา เนกฺขมฺมํ ขมตีติ— ขนฺติพลํ. พฺยาปาทสฺส ปหีนตฺตา อพฺยาปาโท ขมตีติ— ขนฺติพลํ. ถินมิทฺธสฺส ปหีนตฺตา อาโลกสญฺญา ขมตีติ— ขนฺติพลํ. อุทฺธจฺจสฺส ปหีนตฺตา อวิกฺเขโป ขมตีติ— ขนฺติพลํ. วิจิกิจฺฉาย ปหีนตฺตา ธมฺมววตฺถานํ ขมตีติ— ขนฺติพลํ. อวิชฺชาย ปหีนตฺตา ญาณํ ขมตีติ— ขนฺติพลํ. อรติยา ปหีนตฺตา ปาโมชฺชํ ขมตีติ— ขนฺติพลํ. นีวรณานํ ปหีนตฺตา ปฐมํ ฌานํ ขมตีติ— ขนฺติพลํ …เป… สพฺพกิเลสานํ ปหีนตฺตา อรหตฺตมคฺโค ขมตีติ— ขนฺติพลํ. อิทํ ขนฺติพลํ. (12)
กตมํ ปญฺญตฺติพลํ? กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตํ ปญฺญาเปตีติ— ปญฺญตฺติพลํ. พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน จิตฺตํ ปญฺญาเปตีติ— ปญฺญตฺติพลํ. ถินมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน จิตฺตํ ปญฺญาเปตีติ— ปญฺญตฺติพลํ …เป… สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ ปญฺญาเปตีติ— ปญฺญตฺติพลํ. อิทํ ปญฺญตฺติพลํ. (13)
กตมํ นิชฺฌตฺติพลํ? กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ— นิชฺฌตฺติพลํ. พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ— นิชฺฌตฺติพลํ. ถินมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ— นิชฺฌตฺติพลํ …เป… สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ— นิชฺฌตฺติพลํ. อิทํ นิชฺฌตฺติพลํ. (14)
กตมํ อิสฺสริยพลํ? กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ— อิสฺสริยพลํ. พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ— อิสฺสริยพลํ. ถินมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ— อิสฺสริยพลํ …เป… สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ— อิสฺสริยพลํ. อิทํ อิสฺสริยพลํ. (15)
กตมํ อธิฏฺฐานพลํ? กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ— อธิฏฺฐานพลํ. พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ— อธิฏฺฐานพลํ. ถินมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ— อธิฏฺฐานพลํ …เป… สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ— อธิฏฺฐานพลํ. อิทํ อธิฏฺฐานพลํ. (16)
กตมํ สมถพลํ? เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมถพลํ, อพฺยาปาทวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมถพลํ, อาโลกสญฺญาวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมถพลํ …เป… ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมถพลํ, ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมถพลํ.
สมถพลนฺ ติ เกนฏฺเฐน สมถพลํ? ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณ น กมฺปตีติ— สมถพลํ. ทุติเยน ฌาเนน วิตกฺกวิจาเร น กมฺปตีติ— สมถพลํ. ตติเยน ฌาเนน ปีติยา น กมฺปตีติ— สมถพลํ. จตุตฺเถน ฌาเนน สุขทุกฺเข น กมฺปตีติ— สมถพลํ. อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา รูปสญฺญาย ปฏิฆสญฺญาย นานตฺตสญฺญาย น กมฺปตีติ— สมถพลํ. วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา อากาสานญฺจายตนสญฺญาย น กมฺปตีติ— สมถพลํ. อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญาย น กมฺปตีติ— สมถพลํ. เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา อากิญฺจญฺญายตนสญฺญาย น กมฺปตีติ— สมถพลํ. อุทฺธจฺเจ จ อุทฺธจฺจสหคตกิเลเส จ ขนฺเธ จ น กมฺปติ น จลติ น เวธตีติ— สมถพลํ. อิทํ สมถพลํ. (17)
กตมํ วิปสฺสนาพลํ ? อนิจฺจานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ, ทุกฺขานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ …เป… ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ, รูเป อนิจฺจานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ, รูเป ทุกฺขานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ …เป… รูเป ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ, เวทนาย …เป… สญฺญาย… สงฺขาเรสุ… วิญฺญาเณ… จกฺขุสฺมิํ …เป… ชรามรเณ อนิจฺจานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ, ชรามรเณ ทุกฺขานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ …เป… ชรามรเณ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ. วิปสฺสนาพลนฺ ติ เกนฏฺเฐน วิปสฺสนาพลํ? อนิจฺจานุปสฺสนาย นิจฺจสญฺญาย น กมฺปตีติ— วิปสฺสนาพลํ. ทุกฺขานุปสฺสนาย สุขสญฺญาย น กมฺปตีติ— วิปสฺสนาพลํ. อนตฺตานุปสฺสนาย อตฺตสญฺญาย กมฺปตีติ— วิปสฺสนาพลํ. นิพฺพิทานุปสฺสนาย นนฺทิยา น กมฺปตีติ— วิปสฺสนาพลํ. วิราคานุปสฺสนาย ราเค น กมฺปตีติ— วิปสฺสนาพลํ. นิโรธานุปสฺสนาย สมุทเย น กมฺปตีติ— วิปสฺสนาพลํ. ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนาย อาทาเน น กมฺปตีติ— วิปสฺสนาพลํ. อวิชฺชาย จ อวิชฺชาสหคตกิเลเส จ ขนฺเธ จ น กมฺปติ น จลติ น เวธตีติ— วิปสฺสนาพลํ. อิทํ วิปสฺสนาพลํ. (18:18)
กตมานิ ทส เสขพลานิ, ทส อเสขพลานิ? สมฺมาทิฏฺฐิํ สิกฺขตีติ— เสขพลํ. ตตฺถ สิกฺขิตตฺตา อเสขพลํ. สมฺมาสงฺกปฺปํ สิกฺขตีติ— เสขพลํ. ตตฺถ สิกฺขิตตฺตา— อเสขพลํ. สมฺมาวาจํ …เป… สมฺมากมฺมนฺตํ… สมฺมาอาชีวํ… สมฺมาวายามํ… สมฺมาสติํ… สมฺมาสมาธิํ… สมฺมาญาณํ …เป… สมฺมาวิมุตฺติํ สิกฺขตีติ— เสขพลํ. ตตฺถ สิกฺขิตตฺตา— อเสขพลํ. อิมานิ ทส เสขพลานิ, ทส อเสขพลานิ. (1–20:38)
กตมานิ ทส ขีณาสวพลานิ? อิธ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อนิจฺจโต สพฺเพ สงฺขารา ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติ. ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อนิจฺจโต สพฺเพ สงฺขารา ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติ, อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ— “ขีณา เม อาสวา”ติ. (1)
ปุน จปรํ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน องฺคารกาสูปมา กามา ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติ. ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน องฺคารกาสูปมา กามา ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติ, อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ— “ขีณา เม อาสวา”ติ. (2)
ปุน จปรํ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน วิเวกนินฺนํ จิตฺตํ โหติ วิเวกโปณํ วิเวกปพฺภารํ วิเวกฏฺฐํ เนกฺขมฺมาภิรตํ พฺยนฺตีภูตํ สพฺพโส อาสวฏฺฐานิเยหิ ธมฺเมหิ. ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน วิเวกนินฺนํ จิตฺตํ โหติ วิเวกโปณํ วิเวกปพฺภารํ วิเวกฏฺฐํ เนกฺขมฺมาภิรตํ พฺยนฺตีภูตํ สพฺพโส อาสวฏฺฐานิเยหิ ธมฺเมหิ, อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ— “ขีณา เม อาสวา”ติ. (3)
ปุน จปรํ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา. ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา, อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ— “ขีณา เม อาสวา”ติ. (4)
ปุน จปรํ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา …เป… จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา… ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานิ… ปญฺจ พลานิ ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานิ… สตฺต โพชฺฌงฺคา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา …เป… อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต โหติ สุภาวิโต. ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ— “ขีณา เม อาสวา”ติ. อิมานิ ทส ขีณาสวพลานิ. (5–10:48)
กตมานิ ทส อิทฺธิพลานิ? อธิฏฺฐานา อิทฺธิ, วิกุพฺพนา อิทฺธิ, มโนมยา อิทฺธิ, ญาณวิปฺผารา อิทฺธิ, สมาธิวิปฺผารา อิทฺธิ, อริยา อิทฺธิ, กมฺมวิปากชา อิทฺธิ, ปุญฺญวโต อิทฺธิ, วิชฺชามยา อิทฺธิ, ตตฺถ ตตฺถ สมฺมา ปโยคปฺปจฺจยา อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธิ— อิมานิ ทส อิทฺธิพลานิ. (1–10:58)
กตมานิ ทส ตถาคตพลานิ? อิธ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ. (1)
ปุน จปรํ ตถาคโต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส วิปากํ ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส วิปากํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ, นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ. (2)
ปุน จปรํ ตถาคโต สพฺพตฺถคามินิํ ปฏิปทํ ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต สพฺพตฺถคามินิํ ปฏิปทํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ. (3)
ปุน จปรํ ตถาคโต อเนกธาตุํ นานาธาตุํ โลกํ ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต อเนกธาตุํ นานาธาตุํ โลกํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส …เป… . (4)
ปุน จปรํ ตถาคโต สตฺตานํ นานาธิมุตฺติกตํ ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต สตฺตานํ นานาธิมุตฺติกตํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส …เป… . (5)
ปุน จปรํ ตถาคโต ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส …เป… . (6)
ปุน จปรํ ตถาคโต ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สํกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สํกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ปชานาติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส …เป… . (7)
ปุน จปรํ ตถาคโต อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ, เสยฺยถิทํ— เอกมฺปิ ชาติํ ทฺเวปิ ชาติโย …เป… อิติ สาการํ เสาทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ. ยมฺปิ ตถาคโต อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ. เสยฺยถิทํ— เอกมฺปิ ชาติํ ทฺเวปิ ชาติโย …เป… อิทมฺปิ ตถาคตสฺส …เป… . (8)
ปุน จปรํ ตถาคโต ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน …เป… ยมฺปิ ตถาคโต ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน …เป… อิทมฺปิ ตถาคตสฺส …เป… . (9)
ปุน จปรํ ตถาคโต อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ. ยมฺปิ ตถาคโต อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ. อิมานิ ทส ตถาคตพลานิ. (10:68)
เกนฏฺเฐน สทฺธาพลํ? เกนฏฺเฐน วีริยพลํ? เกนฏฺเฐน สติพลํ? เกนฏฺเฐน สมาธิพลํ? เกนฏฺเฐน ปญฺญาพลํ? เกนฏฺเฐน หิริพลํ? เกนฏฺเฐน โอตฺตปฺปพลํ? เกนฏฺเฐน ปฏิสงฺขานพลํ …เป… เกนฏฺเฐน ตถาคตพลํ?
อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยฏฺเฐน สทฺธาพลํ. โกสชฺเช อกมฺปิยฏฺเฐน วีริยพลํ. ปมาเท อกมฺปิยฏฺเฐน สติพลํ. อุทฺธจฺเจ อกมฺปิยฏฺเฐน สมาธิพลํ. อวิชฺชาย อกมฺปิยฏฺเฐน ปญฺญาพลํ. หิรียติ ปาปเก อกุสเล ธมฺเมติ— หิริพลํ. โอตฺตปฺปติ ปาปเก อกุสเล ธมฺเมติ— โอตฺตปฺปพลํ. ญาเณน กิเลเส ปฏิสงฺขาตีติ— ปฏิสงฺขานพลํ. ตตฺถ ชาตา ธมฺมา เอกรสา โหนฺตีติ— ภาวนาพลํ. ตตฺถ นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ— อนวชฺชพลํ. เตน จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ— สงฺคหพลํ. ตํ ตสฺส ขมตีติ— ขนฺติพลํ. เตน จิตฺตํ ปญฺญเปตีติ— ปญฺญตฺติพลํ. เตน จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ— นิชฺฌตฺติพลํ. เตน จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ— อิสฺสริยพลํ. เตน จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ— อธิฏฺฐานพลํ. เตน จิตฺตํ เอกคฺคนฺติ— สมถพลํ. ตตฺถ ชาเต ธมฺเม อนุปสฺสตีติ— วิปสฺสนาพลํ. ตตฺถ สิกฺขตีติ— เสขพลํ. ตตฺถ สิกฺขิตตฺตา— อเสขพลํ. เตน อาสวา ขีณาติ— ขีณาสวพลํ. ตสฺส อิชฺฌตีติ— อิทฺธิพลํ. อปฺปเมยฺยฏฺเฐน ตถาคตพลนฺติ.
พลกถา นิฏฺฐิตา.