4.2 เสรีสกเปตวตฺถุ
“สุโณถ ยกฺขสฺส วาณิชาน จ,
สมาคโม ยตฺถ ตทา อโหสิ;
ยถา กถํ อิตริตเรน จาปิ,
สุภาสิตํ ตญฺจ สุณาถ สพฺเพ.
โย โส อหุ ราชา ปายาสิ นาม,
ภุมฺมานํ สหพฺยคโต ยสสฺสี;
โส โมทมาโนว สเก วิมาเน,
อมานุโส มานุเส อชฺฌภาสี”ติ.
“วงฺเก อรญฺเญ อมนุสฺสฏฺฐาเน,
กนฺตาเร อปฺโปทเก อปฺปภกฺเข;
สุทุคฺคเม วณฺณุปถสฺส มชฺเฌ,
วงฺกมฺภยา นฏฺฐมนา มนุสฺสา.
นยิธ ผลา มูลมยา จ สนฺติ,
อุปาทานํ นตฺถิ กุโตธ ภกฺโข;_
อญฺญตฺร ปํสูหิ จ วาลุกาหิ จ,
ตตาหิ อุณฺหาหิ จ ทารุณาหิ จ.
อุชฺชงฺคลํ ตตฺตมิวํ กปาลํ,_
อนายสํ ปรโลเกน ตุลฺยํ;
ลุทฺทานมาวาสมิทํ ปุราณํ,
ภูมิปฺปเทโส อภิสตฺตรูโป.
อถ ตุมฺเห เกน วณฺเณน,
กิมาสมานา อิมํ ปเทสํ หิ;
อนุปวิฏฺฐา สหสา สมจฺจ,
โลภา ภยา อถ วา สมฺปมูฬฺหา”ติ.
“มคเธสุ องฺเคสุ จ สตฺถวาหา,
อาโรปยิตฺวา ปณิยํ ปุถุตฺตํ;
เต ยามเส สินฺธุโสวีรภูมิํ,
ธนตฺถิกา อุทฺทยํ ปตฺถยานา.
ทิวา ปิปาสํ นธิวาสยนฺตา,
โยคฺคานุกมฺปญฺจ สเมกฺขมานา;
เอเตน เวเคน อายาม สพฺเพ,
รตฺติํ มคฺคํ ปฏิปนฺนา วิกาเล.
เต ทุปฺปยาตา อปรทฺธมคฺคา,
อนฺธากุลา วิปฺปนฏฺฐา อรญฺเญ;
สุทุคฺคเม วณฺณุปถสฺส มชฺเฌ,
ทิสํ น ชานาม ปมูฬฺหจิตฺตา.
อิทญฺจ ทิสฺวาน อทิฏฺฐปุพฺพํ,_
วิมานเสฏฺฐญฺจ ตวญฺจ ยกฺข;
ตตุตฺตริํ ชีวิตมาสมานา,
ทิสฺวา ปตีตา สุมนา อุทคฺคา”ติ.
“ปารํ สมุทฺทสฺส อิมญฺจ วณฺณุํ,
เวตฺตาจรํ สงฺกุปถญฺจ มคฺคํ;
นทิโย ปน ปพฺพตานญฺจ ทุคฺคา,
ปุถุทฺทิสา คจฺฉถ โภคเหตุ.
ปกฺขนฺทิยาน วิชิตํ ปเรสํ,
เวรชฺชเก มานุเส เปกฺขมานา;
ยํ โว สุตํ วา อถ วาปิ ทิฏฺฐํ,
อจฺเฉรกํ ตํ โว สุโณม ตาตา”ติ.
“อิโตปิ อจฺเฉรตรํ กุมาร,
น โน สุตํ วา อถ วาปิ ทิฏฺฐํ;
อตีตมานุสฺสกเมว สพฺพํ,
ทิสฺวา น ตปฺปาม อโนมวณฺณํ.
เวหายสํ โปกฺขรญฺโญ สวนฺติ,
ปหูตมลฺยา พหุปุณฺฑรีกา;
ทุมา จิเม นิจฺจผลูปปนฺนา,
อตีว คนฺธา สุรภิํ ปวายนฺติ.
เวฬูริยถมฺภา สตมุสฺสิตาเส,
สิลาปวาฬสฺส จ อายตํสา;
มสารคลฺลา สหโลหิตงฺคา,
ถมฺภา อิเม โชติรสามยาเส.
สหสฺสถมฺภํ อตุลานุภาวํ,
เตสูปริ สาธุมิทํ วิมานํ;
รตนนฺตรํ กญฺจนเวทิมิสฺสํ,
ตปนียปฏฺเฏหิ จ สาธุฉนฺนํ.
ชมฺโพนทุตฺตตฺตมิทํ สุมฏฺโฐ,
ปาสาทโสปานผลูปปนฺโน;
ทโฬฺห จ วคฺคุ จ สุสงฺคโต จ,
อตีว นิชฺฌานขโม มนุญฺโญ.
รตนนฺตรสฺมิํ พหุอนฺนปานํ,
ปริวาริโต อจฺฉราสงฺคเณน;
มุรชอาลมฺพรตูริยฆุฏฺโฐ,
อภิวนฺทิโตสิ ถุติวนฺทนาย.
โส โมทสิ นาริคณปฺปโพธโน,
วิมานปาสาทวเร มโนรเม;
อจินฺติโย สพฺพคุณูปปนฺโน,
ราชา ยถา เวสฺสวโณ นฬินฺยา.
เทโว นุ อาสิ อุทวาสิ ยกฺโข,
อุทาหุ เทวินฺโท มนุสฺสภูโต;_
ปุจฺฉนฺติ ตํ วาณิชา สตฺถวาหา,
อาจิกฺข โก นาม ตุวํสิ ยกฺโข”ติ.
“เสรีสโก นาม อหมฺหิ ยกฺโข,
กนฺตาริโย วณฺณุปถมฺหิ คุตฺโต;
อิมํ ปเทสํ อภิปาลยามิ,_
วจนกโร เวสฺสวณสฺส รญฺโญ”ติ.
“อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชํ เต,
สยํกตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ;
ปุจฺฉนฺติ ตํ วาณิชา สตฺถวาหา,
กถํ ตยา ลทฺธมิทํ มนุญฺญนฺ”ติ.
“นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชํ เม,
น สยํกตํ น หิ เทเวหิ ทินฺนํ;
สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ,
ปุญฺเญหิ เม ลทฺธมิทํ มนุญฺญนฺ”ติ.
“กิํ เต วตํ กิํ ปน พฺรหฺมจริยํ,
กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;
ปุจฺฉนฺติ ตํ วาณิชา สตฺถวาหา,
กถํ ตยา ลทฺธมิทํ วิมานนฺ”ติ.
“มมํ ปายาสีติ อหุ สมญฺญา,
รชฺชํ ยทา การยิํ โกสลานํ;
นตฺถิกทิฏฺฐิ กทริโย ปาปธมฺโม,
อุจฺเฉทวาที จ ตทา อโหสิํ._
สมโณ จ โข อาสิ กุมารกสฺสโป,
พหุสฺสุโต จิตฺตกถี อุฬาโร;
โส เม ตทา ธมฺมกถํ อภาสิ,
ทิฏฺฐิวิสูกานิ วิโนทยี เม.
ตาหํ ตสฺส ธมฺมกถํ สุณิตฺวา,
อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยิสฺสํ;_
ปาณาติปาตา วิรโต อโหสิํ,
โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิสฺสํ;
อมชฺชโป โน จ มุสา อภาณิํ,
สเกน ทาเรน จ อโหสิ ตุฏฺโฐ.
ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ,
ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;
เตเหว กมฺเมหิ อปาปเกหิ,
ปุญฺเญหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานนฺ”ติ.
“สจฺจํ กิราหํสุ นรา สปญฺญา,
อนญฺญถา วจนํ ปณฺฑิตานํ;
ยหิํ ยหิํ คจฺฉติ ปุญฺญกมฺโม,
ตหิํ ตหิํ โมทติ กามกามี.
ยหิํ ยหิํ โสกปริทฺทโว จ,
วโธ จ พนฺโธ จ ปริกฺกิเลโส;
ตหิํ ตหิํ คจฺฉติ ปาปกมฺโม,
น มุจฺจติ ทุคฺคติยา กทาจี”ติ.
“สมฺมูฬฺหรูโปว ชโน อโหสิ,
อสฺมิํ มุหุตฺเต กลลีกโตว;
ชนสฺสิมสฺส ตุยฺหญฺจ กุมาร,
อปฺปจฺจโย เกน นุ โข อโหสี”ติ.
“อิเม จ สิรีสวนา ตาตา,
ทิพฺพา คนฺธา สุรภี สมฺปวนฺติ;
เต สมฺปวายนฺติ อิมํ วิมานํ,
ทิวา จ รตฺโต จ ตมํ นิหนฺตฺวา.
อิเมสญฺจ โข วสฺสสตจฺจเยน,_
สิปาฏิกา ผลติ เอกเมกา;
มานุสฺสกํ วสฺสสตํ อตีตํ,
ยทคฺเค กายมฺหิ อิธูปปนฺโน.
ทิสฺวานหํ วสฺสสตานิ ปญฺจ,
อสฺมิํ วิมาเน ฐตฺวาน ตาตา;
อายุกฺขยา ปุญฺญกฺขยา จวิสฺสํ,
เตเนว โสเกน ปมุจฺฉิโตสฺมี”ติ.
“กถํ นุ โสเจยฺย ตถาวิโธ โส,
ลทฺธา วิมานํ อตุลํ จิราย;
เย จาปิ โข อิตฺตรมุปปนฺนา,
เต นูน โสเจยฺยุํ ปริตฺตปุญฺญา”ติ.
“อนุจฺฉวิํ โอวทิยญฺจ เม ตํ,
ยํ มํ ตุมฺเห เปยฺยวาจํ วเทถ;
ตุมฺเห จ โข ตาตา มยานุคุตฺตา,
เยนิจฺฉกํ เตน ปเลถ โสตฺถินฺ”ติ.
“คนฺตฺวา มยํ สินฺธุโสวีรภูมิํ,
ธนตฺถิกา อุทฺทยํ ปตฺถยานา;
ยถาปโยคา ปริปุณฺณจาคา,
กาหาม เสรีสมหํ อุฬารนฺ”ติ.
“มา เจว เสรีสมหํ อกตฺถ,
สพฺพญฺจ โว ภวิสฺสติ ยํ วเทถ;
ปาปานิ กมฺมานิ วิวชฺชยาถ,
ธมฺมานุโยคญฺจ อธิฏฺฐหาถ.
อุปาสโก อตฺถิ อิมมฺหิ สํเฆ,_
พหุสฺสุโต สีลวตูปปนฺโน;
สทฺโธ จ จาคี จ สุเปสโล จ,
วิจกฺขโณ สนฺตุสิโต มุตีมา.
สญฺชานมาโน น มุสา ภเณยฺย,
ปรูปฆาตาย น เจตเยยฺย;
เวภูติกํ เปสุณํ โน กเรยฺย,
สณฺหญฺจ วาจํ สขิลํ ภเณยฺย.
สคารโว สปฺปติโสฺส วินีโต,
อปาปโก อธิสีเล วิสุทฺโธ;
โส มาตรํ ปิตรญฺจาปิ ชนฺตุ,
ธมฺเมน โปเสติ อริยวุตฺติ.
มญฺเญ โส มาตาปิตูนํ การณา,
โภคานิ ปริเยสติ น อตฺตเหตุ;
มาตาปิตูนญฺจ โย อจฺจเยน,
เนกฺขมฺมโปโณ จริสฺสติ พฺรหฺมจริยํ.
อุชู อวงฺโก อสโฐ อมาโย,_
น เลสกปฺเปน จ โวหเรยฺย;
โส ตาทิโส สุกตกมฺมการี,
ธมฺเม ฐิโต กินฺติ ลเภถ ทุกฺขํ.
ตํ การณา ปาตุกโตมฺหิ อตฺตนา,
ตสฺมา ธมฺมํ ปสฺสถ วาณิชาเส;
อญฺญตฺร เตนิห ภสฺมี ภเวถ,
อนฺธากุลา วิปฺปนฏฺฐา อรญฺเญ;
ตํ ขิปฺปมาเนน ลหุํ ปเรน,
สุโข หเว สปฺปุริเสน สงฺคโม”ติ.
“กิํ นาม โส กิญฺจ กโรติ กมฺมํ,
กิํ นามเธยฺยํ กิํ ปน ตสฺส โคตฺตํ;
มยมฺปิ นํ ทฏฺฐุกามมฺห ยกฺข,
ยสฺสานุกมฺปาย อิธาคโตสิ;
ลาภา หิ ตสฺส ยสฺส ตุวํ ปิเหสี”ติ.
“โย กปฺปโก สมฺภวนามเธโยฺย,
อุปาสโก โกจฺฉผลูปชีวี;_
ชานาถ นํ ตุมฺหากํ เปสิโย โส,
มา โข นํ หีฬิตฺถ สุเปสโล โส”ติ.
“ชานามเส ยํ ตฺวํ ปวเทสิ ยกฺข,
น โข นํ ชานาม ส เอทิโสติ;
มยมฺปิ นํ ปูชยิสฺสาม ยกฺข,
สุตฺวาน ตุยฺหํ วจนํ อุฬารนฺ”ติ.
“เย เกจิ อิมสฺมิํ สตฺเถ มนุสฺสา,
ทหรา มหนฺตา อถวาปิ มชฺฌิมา;
สพฺเพว เต อาลมฺพนฺตุ วิมานํ,
ปสฺสนฺตุ ปุญฺญานํ ผลํ กทริยา”ติ.
เต ตตฺถ สพฺเพว “อหํ ปุเร”ติ,
ตํ กปฺปกํ ตตฺถ ปุรกฺขตฺวา;
สพฺเพว เต อาลมฺพิํสุ วิมานํ,
มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺส.
เต ตตฺถ สพฺเพว “อหํ ปุเร”ติ,
อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยิํสุ;_
ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา อเหสุํ,
โลเก อทินฺนํ ปริวชฺชยิํสุ;
อมชฺชปา โน จ มุสา ภณิํสุ,
สเกน ทาเรน จ อเหสุํ ตุฏฺฐา.
เต ตตฺถ สพฺเพว “อหํ ปุเร”ติ,
อุปาสกตฺตํ ปฏิเวทยิตฺวา;_
ปกฺกามิ สตฺโถ อนุโมทมาโน,
ยกฺขิทฺธิยา อนุมโต ปุนปฺปุนํ.
คนฺตฺวาน เต สินฺธุโสวีรภูมิํ,
ธนตฺถิกา อุทฺทยํ ปตฺถยานา;
ยถาปโยคา ปริปุณฺณลาภา,
ปจฺจาคมุํ ปาฏลิปุตฺตมกฺขตํ.
คนฺตฺวาน เต สํฆรํ โสตฺถิวนฺโต,
ปุตฺเตหิ ทาเรหิ สมงฺคิภูตา;
อานนฺที วิตฺตา สุมนา ปตีตา,
อกํสุ เสรีสมหํ อุฬารํ;
เสรีสกํ เต ปริเวณํ มาปยิํสุ.
เอตาทิสา สปฺปุริสาน เสวนา,
มหตฺถิกา ธมฺมคุณาน เสวนา;
เอกสฺส อตฺถาย อุปาสกสฺส,
สพฺเพว สตฺตา สุขิตา อเหสุนฺติ.
เสรีสกเปตวตฺถุ ทุติยํ.
ภาณวารํ ตติยํ.