1.3 ขคฺควิสาณสุตฺต
“สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ,
อวิเหฐยํ อญฺญตรมฺปิ เตสํ;
น ปุตฺตมิจฺเฉยฺย กุโต สหายํ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (1)
“สํสคฺคชาตสฺส ภวนฺติ เสฺนหา,
เสฺนหนฺวยํ ทุกฺขมิทํ ปโหติ;
อาทีนวํ เสฺนหชํ เปกฺขมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (2)
“มิตฺเต สุหชฺเช อนุกมฺปมาโน,
หาเปติ อตฺถํ ปฏิพทฺธจิตฺโต;
เอตํ ภยํ สนฺถเว เปกฺขมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (3)
“วํโส วิสาโลว ยถา วิสตฺโต,
ปุตฺเตสุ ทาเรสุ จ ยา อเปกฺขา;
วํสกฺกฬีโรว อสชฺชมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (4)
“มิโค อรญฺญมฺหิ ยถา อพทฺโธ,
เยนิจฺฉกํ คจฺฉติ โคจราย;
วิญฺญู นโร เสริตํ เปกฺขมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (5)
“อามนฺตนา โหติ สหายมชฺเฌ,
วาเส ฐาเน คมเน จาริกาย;
อนภิชฺฌิตํ เสริตํ เปกฺขมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (6)
“ขิฑฺฑา รตี โหติ สหายมชฺเฌ,
ปุตฺเตสุ จ วิปุลํ โหติ เปมํ;
ปิยวิปฺปโยคํ วิชิคุจฺฉมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (7)
“จาตุทฺทิโส อปฺปฏิโฆ จ โหติ,
สนฺตุสฺสมาโน อิตรีตเรน;
ปริสฺสยานํ สหิตา อฉมฺภี,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (8)
“ทุสฺสงฺคหา ปพฺพชิตาปิ เอเก,
อโถ คหฏฺฐา ฆรมาวสนฺตา;
อปฺโปสฺสุกฺโก ปรปุตฺเตสุ หุตฺวา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (9)
“โอโรปยิตฺวา คิหิพฺยญฺชนานิ,
สญฺฉินฺนปตฺโต ยถา โกวิฬาโร;
เฉตฺวาน วีโร คิหิพนฺธนานิ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (10)
“สเจ ลเภถ นิปกํ สหายํ,
สทฺธิํ จรํ สาธุวิหาริธีรํ;
อภิภุยฺย สพฺพานิ ปริสฺสยานิ,
จเรยฺย เตนตฺตมโน สตีมา”. (11)
“โน เจ ลเภถ นิปกํ สหายํ,
สทฺธิํ จรํ สาธุวิหาริธีรํ;
ราชาว รฏฺฐํ วิชิตํ ปหาย,
เอโก จเร มาตงฺครญฺเญว นาโค”. (12)
“อทฺธา ปสํสาม สหายสมฺปทํ,
เสฏฺฐา สมา เสวิตพฺพา สหายา;
เอเต อลทฺธา อนวชฺชโภชี,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (13)
“ทิสฺวา สุวณฺณสฺส ปภสฺสรานิ,
กมฺมารปุตฺเตน สุนิฏฺฐิตานิ;
สงฺฆฏฺฏมานานิ ทุเว ภุชสฺมิํ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (14)
“เอวํ ทุตีเยน สหา มมสฺส,
วาจาภิลาโป อภิสชฺชนา วา;
เอตํ ภยํ อายติํ เปกฺขมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (15)
“กามา หิ จิตฺรา มธุรา มโนรมา,
วิรูปรูเปน มเถนฺติ จิตฺตํ;
อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (16)
“อีตี จ คณฺโฑ จ อุปทฺทโว จ,
โรโค จ สลฺลญฺจ ภยญฺจ เมตํ;
เอตํ ภยํ กามคุเณสุ ทิสฺวา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (17)
“สีตญฺจ อุณฺหญฺจ ขุทํ ปิปาสํ,
วาตาตเป ฑํสสรีสเป จ;
สพฺพานิเปตานิ อภิสมฺภวิตฺวา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (18)
“นาโคว ยูถานิ วิวชฺชยิตฺวา,
สญฺชาตขนฺโธ ปทุมี อุฬาโร;
ยถาภิรนฺตํ วิหรํ อรญฺเญ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (19)
“อฏฺฐานตํ สงฺคณิการตสฺส,
ยํ ผสฺสเย สามยิกํ วิมุตฺติํ;
อาทิจฺจพนฺธุสฺส วโจ นิสมฺม,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (20)
“ทิฏฺฐีวิสูกานิ อุปาติวตฺโต,
ปตฺโต นิยามํ ปฏิลทฺธมคฺโค;
อุปฺปนฺนญาโณมฺหิ อนญฺญเนโยฺย,_
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (21)
“นิโลฺลลุโป นิกฺกุโห นิปฺปิปาโส,
นิมฺมกฺโข นิทฺธนฺตกสาวโมโห;
นิราสโย สพฺพโลเก ภวิตฺวา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (22)
“ปาปํ สหายํ ปริวชฺชเยถ,
อนตฺถทสฺสิํ วิสเม นิวิฏฺฐํ;
สยํ น เสเว ปสุตํ ปมตฺตํ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (23)
“พหุสฺสุตํ ธมฺมธรํ ภเชถ,
มิตฺตํ อุฬารํ ปฏิภานวนฺตํ;
อญฺญาย อตฺถานิ วิเนยฺย กงฺขํ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (24)
“ขิฑฺฑํ รติํ กามสุขญฺจ โลเก,
อนลงฺกริตฺวา อนเปกฺขมาโน;
วิภูสนฏฺฐานา วิรโต สจฺจวาที,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (25)
“ปุตฺตญฺจ ทารํ ปิตรญฺจ มาตรํ,
ธนานิ ธญฺญานิ จ พนฺธวานิ;
หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานิ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (26)
“สงฺโค เอโส ปริตฺตเมตฺถ โสขฺยํ,
อปฺปสฺสาโท ทุกฺขเมตฺถ ภิโยฺย;
คโฬ เอโส อิติ ญตฺวา มตีมา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (27)
“สนฺทาลยิตฺวาน สํโยชนานิ,
ชาลํว เภตฺวา สลิลมฺพุจารี;
อคฺคีว ทฑฺฒํ อนิวตฺตมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (28)
“โอกฺขิตฺตจกฺขุ น จ ปาทโลโล,
คุตฺตินฺทฺริโย รกฺขิตมานสาโน;
อนวสฺสุโต อปริฑยฺหมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (29)
“โอหารยิตฺวา คิหิพฺยญฺชนานิ,
สญฺฉนฺนปตฺโต ยถา ปาริฉตฺโต;
กาสายวตฺโถ อภินิกฺขมิตฺวา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (30)
“รเสสุ เคธํ อกรํ อโลโล,
อนญฺญโปสี สปทานจารี;
กุเล กุเล อปฺปฏิพทฺธจิตฺโต,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (31)
“ปหาย ปญฺจาวรณานิ เจตโส,
อุปกฺกิเลเส พฺยปนุชฺช สพฺเพ;_
อนิสฺสิโต เฉตฺว สิเนหโทสํ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (32)
“วิปิฏฺฐิกตฺวาน สุขํ ทุขญฺจ,
ปุพฺเพว จ โสมนสฺสโทมนสฺสํ;
ลทฺธานุเปกฺขํ สมถํ วิสุทฺธํ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (33)
“อารทฺธวิริโย ปรมตฺถปตฺติยา,
อลีนจิตฺโต อกุสีตวุตฺติ;
ทฬฺหนิกฺกโม ถามพลูปปนฺโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (34)
“ปฏิสลฺลานํ ฌานมริญฺจมาโน,
ธมฺเมสุ นิจฺจํ อนุธมฺมจารี;
อาทีนวํ สมฺมสิตา ภเวสุ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (35)
“ตณฺหกฺขยํ ปตฺถยมปฺปมตฺโต,
อเนฬมูโค สุตวา สตีมา;
สงฺขาตธมฺโม นิยโต ปธานวา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (36)
“สีโหว สทฺเทสุ อสนฺตสนฺโต,
วาโตว ชาลมฺหิ อสชฺชมาโน;
ปทุมํว โตเยน อลิปฺปมาโน”,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป. (37)
“สีโห ยถา ทาฐพลี ปสยฺห,
ราชา มิคานํ อภิภุยฺย จารี;
เสเวถ ปนฺตานิ เสนาสนานิ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (38)
“เมตฺตํ อุเปกฺขํ กรุณํ วิมุตฺติํ,
อาเสวมาโน มุทิตญฺจ กาเล;
สพฺเพน โลเกน อวิรุชฺฌมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (39)
“ราคญฺจ โทสญฺจ ปหาย โมหํ,
สนฺทาลยิตฺวาน สํโยชนานิ;
อสนฺตสํ ชีวิตสงฺขยมฺหิ,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (40)
“ภชนฺติ เสวนฺติ จ การณตฺถา,
นิกฺการณา ทุลฺลภา อชฺช มิตฺตา;
อตฺตฏฺฐปญฺญา อสุจี มนุสฺสา,
เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโป”. (41)
ขคฺควิสาณสุตฺตํ ตติยํ.