3.11 นาลกสุตฺต
อานนฺทชาเต ติทสคเณ ปตีเต,
สกฺกญฺจ อินฺทํ สุจิวสเน จ เทเว;
ทุสฺสํ คเหตฺวา อติริว โถมยนฺเต,
อสิโต อิสิ อทฺทส ทิวาวิหาเร. (1)
ทิสฺวาน เทเว มุทิตมเน อุทคฺเค,
จิตฺติํ กริตฺวาน อิทมโวจ ตตฺถ;
“กิํ เทวสงฺโฆ อติริว กลฺยรูโป,
ทุสฺสํ คเหตฺวา รมยถ กิํ ปฏิจฺจ. (2)
ยทาปิ อาสี อสุเรหิ สงฺคโม,
ชโย สุรานํ อสุรา ปราชิตา;
ตทาปิ เนตาทิโส โลมหํสโน,
กิมพฺภุตํ ทฏฺฐุ มรู ปโมทิตา. (3)
เสเฬนฺติ คายนฺติ จ วาทยนฺติ จ,
ภุชานิ โผเฏนฺติ จ นจฺจยนฺติ จ;
ปุจฺฉามิ โวหํ เมรุมุทฺธวาสิเน,
ธุนาถ เม สํสยํ ขิปฺป มาริสา”. (4)
“โส โพธิสตฺโต รตนวโร อตุโลฺย,
มนุสฺสโลเก หิตสุขตฺถาย ชาโต;
สกฺยาน คาเม ชนปเท ลุมฺพิเนเยฺย,
เตนมฺห ตุฏฺฐา อติริว กลฺยรูปา. (5)
โส สพฺพสตฺตุตฺตโม อคฺคปุคฺคโล,
นราสโภ สพฺพปชานมุตฺตโม;
วตฺเตสฺสติ จกฺกมิสิวฺหเย วเน,
นทํว สีโห พลวา มิคาภิภู”. (6)
ตํ สทฺทํ สุตฺวา ตุริตมวสรี โส,
สุทฺโธทนสฺส ตท ภวนํ อุปาวิสิ;
นิสชฺช ตตฺถ อิทมโวจาสิ สเกฺย,
“กุหิํ กุมาโร อหมปิ ทฏฺฐุกาโม”. (7)
ตโต กุมารํ ชลิตมิว สุวณฺณํ,
อุกฺกามุเขว สุกุสลสมฺปหฏฺฐํ;_
ททฺทลฺลมานํ สิริยา อโนมวณฺณํ,
ทเสฺสสุ ปุตฺตํ อสิตวฺหยสฺส สกฺยา. (8)
ทิสฺวา กุมารํ สิขิมิว ปชฺชลนฺตํ,
ตาราสภํว นภสิคมํ วิสุทฺธํ;
สุริยํ ตปนฺตํ สรทริวพฺภมุตฺตํ,
อานนฺทชาโต วิปุลมลตฺถ ปีติํ. (9)
อเนกสาขญฺจ สหสฺสมณฺฑลํ,
ฉตฺตํ มรู ธารยุมนฺตลิกฺเข;
สุวณฺณทณฺฑา วีติปตนฺติ จามรา,
น ทิสฺสเร จามรฉตฺตคาหกา. (10)
ทิสฺวา ชฏี กณฺหสิริวฺหโย อิสิ,
สุวณฺณนิกฺขํ วิย ปณฺฑุกมฺพเล;
เสตญฺจ ฉตฺตํ ธริยนฺต มุทฺธนิ,
อุทคฺคจิตฺโต สุมโน ปฏิคฺคเห. (11)_
ปฏิคฺคเหตฺวา ปน สกฺยปุงฺควํ,
ชิคีสโก ลกฺขณมนฺตปารคู;
ปสนฺนจิตฺโต คิรมพฺภุทีรยิ,
“อนุตฺตรายํ ทฺวิปทานมุตฺตโม”. (12)
อถตฺตโน คมนมนุสฺสรนฺโต,
อกลฺยรูโป คฬยติ อสฺสุกานิ;
ทิสฺวาน สกฺยา อิสิมโวจุํ รุทนฺตํ,
“โน เจ กุมาเร ภวิสฺสติ อนฺตราโย”. (13)
ทิสฺวาน สเกฺย อิสิมโวจ อกเลฺย,
“นาหํ กุมาเร อหิตมนุสฺสรามิ;
น จาปิมสฺส ภวิสฺสติ อนฺตราโย,
น โอรกายํ อธิมานสา ภวาถ. (14)
สมฺโพธิยคฺคํ ผุสิสฺสตายํ กุมาโร,
โส ธมฺมจกฺกํ ปรมวิสุทฺธทสฺสี;
วตฺเตสฺสตายํ พหุชนหิตานุกมฺปี,
วิตฺถาริกสฺส ภวิสฺสติ พฺรหฺมจริยํ. (15)
มมญฺจ อายุ น จิรมิธาวเสโส,
อถนฺตรา เม ภวิสฺสติ กาลกิริยา;
โสหํ น โสสฺสํ อสมธุรสฺส ธมฺมํ,
เตนมฺหิ อฏฺโฏ พฺยสนงฺคโต อฆาวี”. (16)
โส สากิยานํ วิปุลํ ชเนตฺวา ปีติํ,
อนฺเตปุรมฺหา นิคฺคมา พฺรหฺมจารี;
โส ภาคิเนยฺยํ สยํ อนุกมฺปมาโน,
สมาทเปสิ อสมธุรสฺส ธมฺเม. (17)
“พุทฺโธติ โฆสํ ยท ปรโต สุณาสิ,
สมฺโพธิปตฺโต วิวรติ ธมฺมมคฺคํ;
คนฺตฺวาน ตตฺถ สมยํ ปริปุจฺฉมาโน,
จรสฺสุ ตสฺมิํ ภควติ พฺรหฺมจริยํ”. (18)
เตนานุสิฏฺโฐ หิตมเนน ตาทินา,
อนาคเต ปรมวิสุทฺธทสฺสินา;
โส นาลโก อุปจิตปุญฺญสญฺจโย,
ชินํ ปติกฺขํ ปริวสิ รกฺขิตินฺทฺริโย. (19)
สุตฺวาน โฆสํ ชินวรจกฺกวตฺตเน,
คนฺตฺวาน ทิสฺวา อิสินิสภํ ปสนฺโน;
โมเนยฺยเสฏฺฐํ มุนิปวรํ อปุจฺฉิ,
สมาคเต อสิตาวฺหยสฺส สาสเนติ. (20)
วตฺถุคาถา นิฏฺฐิตา.
“อญฺญาตเมตํ วจนํ,
อสิตสฺส ยถาตถํ;
ตํ ตํ โคตม ปุจฺฉามิ,
สพฺพธมฺมาน ปารคุํ. (21)
อนคาริยุเปตสฺส,
ภิกฺขาจริยํ ชิคีสโต;
มุนิ ปพฺรูหิ เม ปุฏฺโฐ,
โมเนยฺยํ อุตฺตมํ ปทํ”. (22)
“โมเนยฺยํ เต อุปญฺญิสฺสํ, (อิติ ภควา)
ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ;
หนฺท เต นํ ปวกฺขามิ,
สนฺถมฺภสฺสุ ทโฬฺห ภว. (23)
สมานภาคํ กุพฺเพถ,
คาเม อกฺกุฏฺฐวนฺทิตํ;
มโนปโทสํ รกฺเขยฺย,
สนฺโต อนุณฺณโต จเร. (24)
อุจฺจาวจา นิจฺฉรนฺติ,_
ทาเย อคฺคิสิขูปมา;
นาริโย มุนิํ ปโลเภนฺติ,
ตา สุ ตํ มา ปโลภยุํ. (25)
วิรโต เมถุนา ธมฺมา,
หิตฺวา กาเม ปโรปเร;
อวิรุทฺโธ อสารตฺโต,
ปาเณสุ ตสถาวเร. (26)
ยถา อหํ ตถา เอเต,
ยถา เอเต ตถา อหํ;
อตฺตานํ อุปมํ กตฺวา,
น หเนยฺย น ฆาตเย. (27)
หิตฺวา อิจฺฉญฺจ โลภญฺจ,
ยตฺถ สตฺโต ปุถุชฺชโน;
จกฺขุมา ปฏิปชฺเชยฺย,
ตเรยฺย นรกํ อิมํ. (28)
อูนูทโร มิตาหาโร,
อปฺปิจฺฉสฺส อโลลุโป;
สทา อิจฺฉาย นิจฺฉาโต,
อนิจฺโฉ โหติ นิพฺพุโต. (29)
ส ปิณฺฑจารํ จริตฺวา,
วนนฺตมภิหารเย;
อุปฏฺฐิโต รุกฺขมูลสฺมิํ,_
อาสนูปคโต มุนิ. (30)
ส ฌานปสุโต ธีโร,
วนนฺเต รมิโต สิยา;
ฌาเยถ รุกฺขมูลสฺมิํ,
อตฺตานมภิโตสยํ. (31)
ตโต รตฺยา วิวสาเน,
คามนฺตมภิหารเย;
อวฺหานํ นาภินนฺเทยฺย,
อภิหารญฺจ คามโต. (32)
น มุนี คามมาคมฺม,
กุเลสุ สหสา จเร;
ฆาเสสนํ ฉินฺนกโถ,
น วาจํ ปยุตํ ภเณ. (33)
อลตฺถํ ยทิทํ สาธุ,
นาลตฺถํ กุสลํ อิติ;
อุภเยเนว โส ตาที,_
รุกฺขํวุปนิวตฺตติ. (34)
ส ปตฺตปาณิ วิจรนฺโต,
อมูโค มูคสมฺมโต;
อปฺปํ ทานํ น หีเฬยฺย,
ทาตารํ นาวชานิยา. (35)
อุจฺจาวจา หิ ปฏิปทา,_
สมเณน ปกาสิตา;
น ปารํ ทิคุณํ ยนฺติ,
นยิทํ เอกคุณํ มุตํ. (36)
ยสฺส จ วิสตา นตฺถิ,
ฉินฺนโสตสฺส ภิกฺขุโน;
กิจฺจากิจฺจปฺปหีนสฺส,
ปริฬาโห น วิชฺชติ. (37)
โมเนยฺยํ เต อุปญฺญิสฺสํ,
ขุรธารูปโม ภเว;
ชิวฺหาย ตาลุมาหจฺจ,
อุทเร สญฺญโต สิยา. (38)_
อลีนจิตฺโต จ สิยา,
น จาปิ พหุ จินฺตเย;
นิรามคนฺโธ อสิโต,
พฺรหฺมจริยปรายโณ. (39)
เอกาสนสฺส สิกฺเขถ,
สมณูปาสนสฺส จ;
เอกตฺตํ โมนมกฺขาตํ,
เอโก เจ อภิรมิสฺสสิ;
อถ ภาหิสิ ทสทิสา. (40)
สุตฺวา ธีรานํ นิโฆสํ,
ฌายีนํ กามจาคินํ;
ตโต หิริญฺจ สทฺธญฺจ,
ภิโยฺย กุพฺเพถ มามโก. (41)
ตํ นทีหิ วิชานาถ,
โสพฺเภสุ ปทเรสุ จ;
สณนฺตา ยนฺติ กุโสพฺภา,
ตุณฺหี ยนฺติ มโหทธี. (42)
ยทูนกํ ตํ สณติ,
ยํ ปูรํ สนฺตเมว ตํ;
อฑฺฒกุมฺภูปโม พาโล,
รหโท ปูโรว ปณฺฑิโต. (43)
ยํ สมโณ พหุํ ภาสติ,
อุเปตํ อตฺถสญฺหิตํ;_
ชานํ โส ธมฺมํ เทเสติ,
ชานํ โส พหุ ภาสติ. (44)
โย จ ชานํ สํยตตฺโต,
ชานํ น พหุ ภาสติ;
ส มุนี โมนมรหติ,
ส มุนี โมนมชฺฌคา”ติ. (45)
นาลกสุตฺตํ เอกาทสมํ.