3.4 ปูรฬาส (สุนฺทริกภารทฺวาช) สุตฺต
- ปูรฬาส (สุนฺทริกภารทฺวาช) สุตฺต
เอวํ เม สุตํ— เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ วิหรติ สุนฺทริกาย นทิยา ตีเร. เตน โข ปน สมเยน สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ สุนฺทริกาย นทิยา ตีเร อคฺคิํ ชุหติ, อคฺคิหุตฺตํ ปริจรติ. อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ อคฺคิํ ชุหิตฺวา อคฺคิหุตฺตํ ปริจริตฺวา อุฏฺฐายาสนา สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกสิ— “โก นุ โข อิมํ หพฺยเสสํ ภุญฺเชยฺยา”ติ? อทฺทสา โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ อวิทูเร อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล สสีสํ ปารุตํ นิสินฺนํ; ทิสฺวาน วาเมน หตฺเถน หพฺยเสสํ คเหตฺวา ทกฺขิเณน หตฺเถน กมณฺฑลุํ คเหตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ.
อถ โข ภควา สุนฺทริกภารทฺวาชสฺส พฺราหฺมณสฺส ปทสทฺเทน สีสํ วิวริ. อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ— “มุณฺโฑ อยํ ภวํ, มุณฺฑโก อยํ ภวนฺ”ติ ตโตว ปุน นิวตฺติตุกาโม อโหสิ. อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาชสฺส พฺราหฺมณสฺส เอตทโหสิ— “มุณฺฑาปิ หิ อิเธกจฺเจ พฺราหฺมณา ภวนฺติ, ยนฺนูนาหํ อุปสงฺกมิตฺวา ชาติํ ปุจฺเฉยฺยนฺ”ติ. อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “กิํชจฺโจ ภวนฺ”ติ?
อถ โข ภควา สุนฺทริกภารทฺวาชํ พฺราหฺมณํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ—
“น พฺราหฺมโณ โนมฺหิ น ราชปุตฺโต,
น เวสฺสายโน อุท โกจิ โนมฺหิ;
โคตฺตํ ปริญฺญาย ปุถุชฺชนานํ,
อกิญฺจโน มนฺต จรามิ โลเก. (1)
สงฺฆาฏิวาสี อคโห จรามิ,
นิวุตฺตเกโส อภินิพฺพุตตฺโต;
อลิปฺปมาโน อิธ มาณเวหิ,
อกลฺลํ มํ พฺราหฺมณ ปุจฺฉสิ โคตฺตปญฺหํ”. (2)
“ปุจฺฉนฺติ เว โภ พฺราหฺมณา พฺราหฺมเณภิ,
สห พฺราหฺมโณ โน ภวนฺ”ติ. (3)
“พฺราหฺมโณ หิ เจ ตฺวํ พฺรูสิ,
มญฺจ พฺรูสิ อพฺราหฺมณํ;
ตํ ตํ สาวิตฺติํ ปุจฺฉามิ,
ติปทํ จตุวีสตกฺขรํ”. (4)
“กิํ นิสฺสิตา อิสโย มนุชา,
ขตฺติยา พฺราหฺมณา เทวตานํ;
ยญฺญมกปฺปยิํสุ ปุถู อิธ โลเก”. (5)
“ยทนฺตคู เวทคู ยญฺญกาเล,
ยสฺสาหุติํ ลเภ ตสฺสิชฺเฌติ พฺรูมิ”. (6)
“อทฺธา หิ ตสฺส หุตมิชฺเฌ, (อิติ พฺราหฺมโณ)
ยํ ตาทิสํ เวทคุมทฺทสาม;
ตุมฺหาทิสานญฺหิ อทสฺสเนน,
อญฺโญ ชโน ภุญฺชติ ปูรฬาสํ”. (7)
“ตสฺมาติห ตฺวํ พฺราหฺมณ อตฺเถน,
อตฺถิโก อุปสงฺกมฺม ปุจฺฉ;
สนฺตํ วิธูมํ อนีฆํ นิราสํ,
อปฺเปวิธ อภิวินฺเท สุเมธํ”. (8)
“ยญฺเญ รโตหํ โภ โคตม,
ยญฺญํ ยิฏฺฐุกาโม นาหํ ปชานามิ;
อนุสาสตุ มํ ภวํ,
ยตฺถ หุตํ อิชฺฌเต พฺรูหิ เม ตํ”. (9)
“เตน หิ ตฺวํ, พฺราหฺมณ, โอทหสฺสุ โสตํ; ธมฺมํ เต เทเสสฺสามิ—
มา ชาติํ ปุจฺฉี จรณญฺจ ปุจฺฉ,
กฏฺฐา หเว ชายติ ชาตเวโท;
นีจากุลีโนปิ มุนี ธิตีมา,
อาชานิโย โหติ หิรีนิเสโธ. (10)
สจฺเจน ทนฺโต ทมสา อุเปโต,
เวทนฺตคู วูสิตพฺรหฺมจริโย;
กาเลน ตมฺหิ หพฺยํ ปเวจฺเฉ,
โย พฺราหฺมโณ ปุญฺญเปกฺโข ยเชถ. (11)
เย กาเม หิตฺวา อคหา จรนฺติ,
สุสญฺญตตฺตา ตสรํว อุชฺชุํ;
กาเลน เตสุ หพฺยํ ปเวจฺเฉ,
โย พฺราหฺมโณ ปุญฺญเปกฺโข ยเชถ. (12)
เย วีตราคา สุสมาหิตินฺทฺริยา,
จนฺโทว ราหุคฺคหณา ปมุตฺตา;
กาเลน เตสุ หพฺยํ ปเวจฺเฉ,
โย พฺราหฺมโณ ปุญฺญเปกฺโข ยเชถ. (13)
อสชฺชมานา วิจรนฺติ โลเก,
สทา สตา หิตฺวา มมายิตานิ;
กาเลน เตสุ หพฺยํ ปเวจฺเฉ,
โย พฺราหฺมโณ ปุญฺญเปกฺโข ยเชถ. (14)
โย กาเม หิตฺวา อภิภุยฺยจารี,
โย เวทิ ชาตีมรณสฺส อนฺตํ;
ปรินิพฺพุโต อุทกรหโทว สีโต,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (15)
สโม สเมหิ วิสเมหิ ทูเร,
ตถาคโต โหติ อนนฺตปญฺโญ;
อนูปลิตฺโต อิธ วา หุรํ วา,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (16)
ยมฺหิ น มายา วสติ น มาโน,
โย วีตโลโภ อมโม นิราโส;
ปณุนฺนโกโธ อภินิพฺพุตตฺโต,
โย พฺราหฺมโณ โสกมลํ อหาสิ;
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (17)
นิเวสนํ โย มนโส อหาสิ,
ปริคฺคหา ยสฺส น สนฺติ เกจิ;
อนุปาทิยาโน อิธ วา หุรํ วา,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (18)
สมาหิโต โย อุทตาริ โอฆํ,
ธมฺมํ จญฺญาสิ ปรมาย ทิฏฺฐิยา;
ขีณาสโว อนฺติมเทหธารี,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (19)
ภวาสวา ยสฺส วจี ขรา จ,
วิธูปิตา อตฺถคตา น สนฺติ;
ส เวทคู สพฺพธิ วิปฺปมุตฺโต,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (20)
สงฺคาติโค ยสฺส น สนฺติ สงฺคา,
โย มานสตฺเตสุ อมานสตฺโต;
ทุกฺขํ ปริญฺญาย สเขตฺตวตฺถุํ,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (21)
อาสํ อนิสฺสาย วิเวกทสฺสี,
ปรเวทิยํ ทิฏฺฐิมุปาติวตฺโต;
อารมฺมณา ยสฺส น สนฺติ เกจิ,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (22)
ปโรปรา ยสฺส สเมจฺจ ธมฺมา,
วิธูปิตา อตฺถคตา น สนฺติ;
สนฺโต อุปาทานขเย วิมุตฺโต,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (23)
สํโยชนํ ชาติขยนฺตทสฺสี,
โยปานุทิ ราคปถํ อเสสํ;
สุทฺโธ นิโทโส วิมโล อกาโจ,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (24)
โย อตฺตโน อตฺตานํ นานุปสฺสติ,
สมาหิโต อุชฺชุคโต ฐิตตฺโต;
ส เว อเนโช อขิโล อกงฺโข,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ. (25)
โมหนฺตรา ยสฺส น สนฺติ เกจิ,
สพฺเพสุ ธมฺเมสุ จ ญาณทสฺสี;
สรีรญฺจ อนฺติมํ ธาเรติ,
ปตฺโต จ สมฺโพธิมนุตฺตรํ สิวํ;
เอตฺตาวตา ยกฺขสฺส สุทฺธิ,
ตถาคโต อรหติ ปูรฬาสํ”. (26)
“หุตญฺจ มยฺหํ หุตมตฺถุ สจฺจํ,
ยํ ตาทิสํ เวทคุนํ อลตฺถํ;
พฺรหฺมา หิ สกฺขิ ปฏิคณฺหาตุ เม ภควา,
ภุญฺชตุ เม ภควา ปูรฬาสํ”. (27)
“คาถาภิคีตํ เม อโภชเนยฺยํ,
สมฺปสฺสตํ พฺราหฺมณ เนส ธมฺโม;
คาถาภิคีตํ ปนุทนฺติ พุทฺธา,
ธมฺเม สตี พฺราหฺมณ วุตฺติเรสา. (28)
อญฺเญน จ เกวลินํ มเหสิํ,
ขีณาสวํ กุกฺกุจฺจวูปสนฺตํ;
อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐหสฺสุ,
เขตฺตญฺหิ ตํ ปุญฺญเปกฺขสฺส โหติ”. (29)
“สาธาหํ ภควา ตถา วิชญฺญํ,
โย ทกฺขิณํ ภุญฺเชยฺย มาทิสสฺส;
ยํ ยญฺญกาเล ปริเยสมาโน,
ปปฺปุยฺย ตว สาสนํ”. (30)
“สารมฺภา ยสฺส วิคตา,
จิตฺตํ ยสฺส อนาวิลํ;
วิปฺปมุตฺโต จ กาเมหิ,
ถินํ ยสฺส ปนูทิตํ. (31)
สีมนฺตานํ วิเนตารํ,
ชาติมรณโกวิทํ;
มุนิํ โมเนยฺยสมฺปนฺนํ,
ตาทิสํ ยญฺญมาคตํ. (32)
ภกุฏิํ วินยิตฺวาน,
ปญฺชลิกา นมสฺสถ;
ปูเชถ อนฺนปาเนน,
เอวํ อิชฺฌนฺติ ทกฺขิณา”. (33)
“พุทฺโธ ภวํ อรหติ ปูรฬาสํ,
ปุญฺญเขตฺตมนุตฺตรํ;
อายาโค สพฺพโลกสฺส,
โภโต ทินฺนํ มหปฺผลนฺ”ติ. (34)
อถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม, อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม. เสยฺยถาปิ, โภ โคตม, นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย, ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย, มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย, อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย— ‘จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตี’ติ; เอวเมวํ โภตา โคตเมน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต. เอสาหํ ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจ. ลเภยฺยาหํ โภโต โคตมสฺส สนฺติเก ปพฺพชฺชํ, ลเภยฺยํ อุปสมฺปทนฺ”ติ. อลตฺถ โข สุนฺทริกภารทฺวาโช พฺราหฺมโณ …เป… อรหตํ อโหสีติ.
สุนฺทริกภารทฺวาชสุตฺตํ จตุตฺถํ.