วตฺถุคาถา
โกสลานํ ปุรา รมฺมา,
อคมา ทกฺขิณาปถํ;
อากิญฺจญฺญํ ปตฺถยาโน,
พฺราหฺมโณ มนฺตปารคู. (1)
โส อสฺสกสฺส วิสเย,
อฬกสฺส สมาสเน;
วสิ โคธาวรีกูเล,
อุญฺเฉน จ ผเลน จ. (2)_
ตเสฺสว อุปนิสฺสาย,
คาโม จ วิปุโล อหุ;
ตโต ชาเตน อาเยน,
มหายญฺญมกปฺปยิ. (3)
มหายญฺญํ ยชิตฺวาน,
ปุน ปาวิสิ อสฺสมํ;
ตสฺมิํ ปฏิปวิฏฺฐมฺหิ,
อญฺโญ อาคญฺฉิ พฺราหฺมโณ. (4)
อุคฺฆฏฺฏปาโท ตสิโต,_
ปงฺกทนฺโต รชสฺสิโร;
โส จ นํ อุปสงฺกมฺม,
สตานิ ปญฺจ ยาจติ. (5)
ตเมนํ พาวรี ทิสฺวา,
อาสเนน นิมนฺตยิ;
สุขญฺจ กุสลํ ปุจฺฉิ,
อิทํ วจนมพฺรวิ. (6)_
“ยํ โข มม เทยฺยธมฺมํ,
สพฺพํ วิสชฺชิตํ มยา;
อนุชานาหิ เม พฺรเหฺม,
นตฺถิ ปญฺจสตานิ เม”. (7)
“สเจ เม ยาจมานสฺส,
ภวํ นานุปทสฺสติ;
สตฺตเม ทิวเส ตุยฺหํ,
มุทฺธา ผลตุ สตฺตธา”. (8)
อภิสงฺขริตฺวา กุหโก,
เภรวํ โส อกิตฺตยิ;
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา,
พาวรี ทุกฺขิโต อหุ. (9)
อุสฺสุสฺสติ อนาหาโร,_
โสกสลฺลสมปฺปิโต;
อโถปิ เอวํ จิตฺตสฺส,
ฌาเน น รมตี มโน. (10)
อุตฺรสฺตํ ทุกฺขิตํ ทิสฺวา,_
เทวตา อตฺถกามินี;
พาวริํ อุปสงฺกมฺม,
อิทํ วจนมพฺรวิ. (11)_
“น โส มุทฺธํ ปชานาติ,
กุหโก โส ธนตฺถิโก;
มุทฺธนิ มุทฺธปาเต วา,
ญาณํ ตสฺส น วิชฺชติ”. (12)
“โภตี จรหิ ชานาสิ,
ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิตา;
มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจ,
ตํ สุโณม วโจ ตว”. (13)
“อหมฺเปตํ น ชานามิ,
ญาณเมตฺถ น วิชฺชติ;
มุทฺธนิ มุทฺธาธิปาเต จ,
ชินานํ เหตฺถ ทสฺสนํ”. (14)
“อถ โก จรหิ ชานาติ,
อสฺมิํ ปถวิมณฺฑเล;
มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจ,
ตํ เม อกฺขาหิ เทวเต”. (15)
“ปุรา กปิลวตฺถุมฺหา,
นิกฺขนฺโต โลกนายโก;
อปจฺโจ โอกฺกากราชสฺส,
สกฺยปุตฺโต ปภงฺกโร. (16)
โส หิ พฺราหฺมณ สมฺพุทฺโธ,
สพฺพธมฺมาน ปารคู;
สพฺพาภิญฺญาพลปฺปตฺโต,
สพฺพธมฺเมสุ จกฺขุมา;
สพฺพกมฺมกฺขยํ ปตฺโต,
วิมุตฺโต อุปธิกฺขเย. (17)
พุทฺโธ โส ภควา โลเก,
ธมฺมํ เทเสติ จกฺขุมา;
ตํ ตฺวํ คนฺตฺวาน ปุจฺฉสฺสุ,
โส เต ตํ พฺยากริสฺสติ”. (18)
สมฺพุทฺโธติ วโจ สุตฺวา,
อุทคฺโค พาวรี อหุ;_
โสกสฺส ตนุโก อาสิ,
ปีติญฺจ วิปุลํ ลภิ. (19)
โส พาวรี อตฺตมโน อุทคฺโค,
ตํ เทวตํ ปุจฺฉติ เวทชาโต;
“กตมมฺหิ คาเม นิคมมฺหิ วา ปน,
กตมมฺหิ วา ชนปเท โลกนาโถ;
ยตฺถ คนฺตฺวาน ปเสฺสมุ,
สมฺพุทฺธํ ทฺวิปทุตฺตมํ”. (20)
“สาวตฺถิยํ โกสลมนฺทิเร ชิโน,
ปหูตปญฺโญ วรภูริเมธโส;
โส สกฺยปุตฺโต วิธุโร อนาสโว,
มุทฺธาธิปาตสฺส วิทู นราสโภ”. (21)
ตโต อามนฺตยี สิเสฺส,
พฺราหฺมเณ มนฺตปารเค;
“เอถ มาณวา อกฺขิสฺสํ,
สุณาถ วจนํ มม. (22)
ยเสฺสโส ทุลฺลโภ โลเก,
ปาตุภาโว อภิณฺหโส;
สฺวาชฺช โลกมฺหิ อุปฺปนฺโน,
สมฺพุทฺโธ อิติ วิสฺสุโต;
ขิปฺปํ คนฺตฺวาน สาวตฺถิํ,
ปสฺสโวฺห ทฺวิปทุตฺตมํ”. (23)
“กถํ จรหิ ชาเนมุ,
ทิสฺวา พุทฺโธติ พฺราหฺมณ;
อชานตํ โน ปพฺรูหิ,
ยถา ชาเนมุ ตํ มยํ”. (24)
“อาคตานิ หิ มนฺเตสุ,
มหาปุริสลกฺขณา;
ทฺวตฺติํสานิ จ พฺยากฺขาตา,
สมตฺตา อนุปุพฺพโส. (25)
ยเสฺสเต โหนฺติ คตฺเตสุ,
มหาปุริสลกฺขณา;
ทฺเวเยว ตสฺส คติโย,
ตติยา หิ น วิชฺชติ. (26)
สเจ อคารํ อาวสติ,
วิเชยฺย ปถวิํ อิมํ;
อทณฺเฑน อสตฺเถน,
ธมฺเมน มนุสาสติ. (27)
สเจ จ โส ปพฺพชติ,
อคารา อนคาริยํ;
วิวฏฺฏจฺฉโท สมฺพุทฺโธ,
อรหา ภวติ อนุตฺตโร. (28)
ชาติํ โคตฺตญฺจ ลกฺขณํ,
มนฺเต สิเสฺส ปุนาปเร;
มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจ,
มนสาเยว ปุจฺฉถ. (29)
อนาวรณทสฺสาวี,
ยทิ พุทฺโธ ภวิสฺสติ;
มนสา ปุจฺฉิเต ปเญฺห,
วาจาย วิสฺสเชสฺสติ”. (30)
พาวริสฺส วโจ สุตฺวา,
สิสฺสา โสฬส พฺราหฺมณา;
อชิโต ติสฺสเมตฺเตโยฺย,
ปุณฺณโก อถ เมตฺตคู. (31)
โธตโก อุปสีโว จ,
นนฺโท จ อถ เหมโก;
โตเทยฺย-กปฺปา ทุภโย,
ชตุกณฺณี จ ปณฺฑิโต. (32)
ภทฺราวุโธ อุทโย จ,
โปสาโล จาปิ พฺราหฺมโณ;
โมฆราชา จ เมธาวี,
ปิงฺคิโย จ มหาอิสิ. (33)
ปจฺเจกคณิโน สพฺเพ,
สพฺพโลกสฺส วิสฺสุตา;
ฌายี ฌานรตา ธีรา,
ปุพฺพวาสนวาสิตา. (34)
พาวริํ อภิวาเทตฺวา,
กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ;
ชฏาชินธรา สพฺเพ,
ปกฺกามุํ อุตฺตรามุขา. (35)
อฬกสฺส ปติฏฺฐานํ,
ปุริมาหิสฺสติํ ตทา;
อุชฺเชนิญฺจาปิ โคนทฺธํ,_
เวทิสํ วนสวฺหยํ. (36)
โกสมฺพิญฺจาปิ สาเกตํ,
สาวตฺถิญฺจ ปุรุตฺตมํ;
เสตพฺยํ กปิลวตฺถุํ,
กุสินารญฺจ มนฺทิรํ. (37)
ปาวญฺจ โภคนครํ,
เวสาลิํ มาคธํ ปุรํ;
ปาสาณกํ เจติยญฺจ,
รมณียํ มโนรมํ. (38)
ตสิโตวุทกํ สีตํ,
มหาลาภํว วาณิโช;
ฉายํ ฆมฺมาภิตตฺโตว,
ตุริตา ปพฺพตมารุหุํ. (39)
ภควา ตมฺหิ สมเย,
ภิกฺขุสํฆปุรกฺขโต;
ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสติ,
สีโหว นทตี วเน. (40)
อชิโต อทฺทส พุทฺธํ,
สตรํสิํว ภาณุมํ;
จนฺทํ ยถา ปนฺนรเส,
ปาริปูริํ อุปาคตํ. (41)
อถสฺส คตฺเต ทิสฺวาน,
ปริปูรญฺจ พฺยญฺชนํ;
เอกมนฺตํ ฐิโต หฏฺโฐ,
มโนปเญฺห อปุจฺฉถ. (42)
“อาทิสฺส ชมฺมนํ พฺรูหิ,
โคตฺตํ พฺรูหิ สลกฺขณํ;
มนฺเตสุ ปารมิํ พฺรูหิ,
กติ วาเจติ พฺราหฺมโณ”. (43)
“วีสํ วสฺสสตํ อายุ,
โส จ โคตฺเตน พาวรี;
ตีณิสฺส ลกฺขณา คตฺเต,
ติณฺณํ เวทาน ปารคู. (44)
ลกฺขเณ อิติหาเส จ,
สนิฆณฺฑุสเกฏุเภ;
ปญฺจสตานิ วาเจติ,
สธมฺเม ปารมิํ คโต”. (45)
“ลกฺขณานํ ปวิจยํ,
พาวริสฺส นรุตฺตม;
กงฺขจฺฉิท ปกาเสหิ,
มา โน กงฺขายิตํ อหุ”. (46)
“มุขํ ชิวฺหาย ฉาเทติ,
อุณฺณสฺส ภมุกนฺตเร;_
โกโสหิตํ วตฺถคุยฺหํ,
เอวํ ชานาหิ มาณว”. (47)
ปุจฺฉญฺหิ กิญฺจิ อสุณนฺโต,
สุตฺวา ปเญฺห วิยากเต;
วิจินฺเตติ ชโน สพฺโพ,
เวทชาโต กตญฺชลี. (48)
“โก นุ เทโว วา พฺรหฺมา วา,
อินฺโท วาปิ สุชมฺปติ;_
มนสา ปุจฺฉิเต ปเญฺห,
กเมตํ ปฏิภาสติ”. (49)
“มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจ,
พาวรี ปริปุจฺฉติ;
ตํ พฺยากโรหิ ภควา,
กงฺขํ วินย โน อิเส”. (50)
“อวิชฺชา มุทฺธาติ ชานาหิ,
วิชฺชา มุทฺธาธิปาตินี;
สทฺธาสติสมาธีหิ,
ฉนฺทวิริเยน สํยุตา”. (51)
ตโต เวเทน มหตา,
สนฺถมฺภิตฺวาน มาณโว;
เอกํสํ อชินํ กตฺวา,
ปาเทสุ สิรสา ปติ. (52)
“พาวรี พฺราหฺมโณ โภโต,
สห สิเสฺสหิ มาริส;
อุทคฺคจิตฺโต สุมโน,_
ปาเท วนฺทติ จกฺขุม”. (53)
“สุขิโต พาวรี โหตุ,
สห สิเสฺสหิ พฺราหฺมโณ;
ตฺวญฺจาปิ สุขิโต โหหิ,
จิรํ ชีวาหิ มาณว. (54)
พาวริสฺส จ ตุยฺหํ วา,
สพฺเพสํ สพฺพสํสยํ;
กตาวกาสา ปุจฺฉโวฺห,
ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉถ”. (55)
สมฺพุทฺเธน กโตกาโส,
นิสีทิตฺวาน ปญฺชลี;
อชิโต ปฐมํ ปญฺหํ,
ตตฺถ ปุจฺฉิ ตถาคตํ. (56)
วตฺถุคาถา นิฏฺฐิตา.