3.3 ยโสชสุตฺต
เอวํ เม สุตํ— เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ยโสชปฺปมุขานิ ปญฺจมตฺตานิ ภิกฺขุสตานิ สาวตฺถิํ อนุปฺปตฺตานิ โหนฺติ ภควนฺตํ ทสฺสนาย. เตธ โข อาคนฺตุกา ภิกฺขู เนวาสิเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ปฏิสมฺโมทมานา เสนาสนานิ ปญฺญาปยมานา ปตฺตจีวรานิ ปฏิสามยมานา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา อเหสุํ.
อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ— “เก ปเนเต, อานนฺท, อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา เกวฏฺฏา มญฺเญ มจฺฉวิโลเป”ติ? “เอตานิ, ภนฺเต, ยโสชปฺปมุขานิ ปญฺจมตฺตานิ ภิกฺขุสตานิ สาวตฺถิํ อนุปฺปตฺตานิ ภควนฺตํ ทสฺสนาย. เตเต อาคนฺตุกา ภิกฺขู เนวาสิเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ปฏิสมฺโมทมานา เสนาสนานิ ปญฺญาปยมานา ปตฺตจีวรานิ ปฏิสามยมานา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา”ติ. “เตนหานนฺท, มม วจเนน เต ภิกฺขู อามนฺเตหิ— ‘สตฺถา อายสฺมนฺเต อามนฺเตตี’”ติ.
“เอวํ, ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เต ภิกฺขู เอตทโวจ— “สตฺถา อายสฺมนฺเต อามนฺเตตี”ติ. “เอวมาวุโส”ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข เต ภิกฺขู ภควา เอตทโวจ—
“กิํ นุ ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา, เกวฏฺฏา มญฺเญ มจฺฉวิโลเป”ติ? เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา ยโสโช ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อิมานิ, ภนฺเต, ปญฺจมตฺตานิ ภิกฺขุสตานิ สาวตฺถิํ อนุปฺปตฺตานิ ภควนฺตํ ทสฺสนาย. เตเม อาคนฺตุกา ภิกฺขู เนวาสิเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ปฏิสมฺโมทมานา เสนาสนานิ ปญฺญาปยมานา ปตฺตจีวรานิ ปฏิสามยมานา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา”ติ. “คจฺฉถ, ภิกฺขเว, ปณาเมมิ โว; น โว มม สนฺติเก วตฺถพฺพนฺ”ติ.
“เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน วชฺชี เตน จาริกํ ปกฺกมิํสุ. วชฺชีสุ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมานา เยน วคฺคุมุทา นที เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา วคฺคุมุทาย นทิยา ตีเร ปณฺณกุฏิโย กริตฺวา วสฺสํ อุปคจฺฉิํสุ.
อถ โข อายสฺมา ยโสโช วสฺสูปคโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “ภควตา มยํ, อาวุโส, ปณามิตา อตฺถกาเมน หิเตสินา, อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย. หนฺท มยํ, อาวุโส, ตถา วิหารํ กปฺเปม ยถา โน วิหรตํ ภควา อตฺตมโน อสฺสา”ติ. “เอวมาวุโส”ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต ยโสชสฺส ปจฺจโสฺสสุํ. อถ โข เต ภิกฺขู วูปกฏฺฐา อปฺปมตฺตา อาตาปิโน ปหิตตฺตา วิหรนฺตา เตเนวนฺตรวเสฺสน สพฺเพว ติโสฺส วิชฺชา สจฺฉากํสุ.
อถ โข ภควา สาวตฺถิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน เวสาลี เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน เวสาลี ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ.
อถ โข ภควา วคฺคุมุทาตีริยานํ ภิกฺขูนํ เจตสา เจโต ปริจฺจ มนสิ กริตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ— “อาโลกชาตา วิย เม, อานนฺท, เอสา ทิสา, โอภาสชาตา วิย เม, อานนฺท, เอสา ทิสา; ยสฺสํ ทิสายํ วคฺคุมุทาตีริยา ภิกฺขู วิหรนฺติ. คนฺตุํ อปฺปฏิกูลาสิ เม มนสิ กาตุํ. ปหิเณยฺยาสิ ตฺวํ, อานนฺท, วคฺคุมุทาตีริยานํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ทูตํ— ‘สตฺถา อายสฺมนฺเต อามนฺเตติ, สตฺถา อายสฺมนฺตานํ ทสฺสนกาโม’”ติ.
“เอวํ, ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา เยน อญฺญตโร ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ— “เอหิ ตฺวํ, อาวุโส, เยน วคฺคุมุทาตีริยา ภิกฺขู เตนุปสงฺกม; อุปสงฺกมิตฺวา วคฺคุมุทาตีริเย ภิกฺขู เอวํ วเทหิ— ‘สตฺถา อายสฺมนฺเต อามนฺเตติ, สตฺถา อายสฺมนฺตานํ ทสฺสนกาโม’”ติ.
“เอวมาวุโส”ติ โข โส ภิกฺขุ อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปฏิสฺสุตฺวา— เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย, ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย; เอวเมวํ— มหาวเน กูฏาคารสาลายํ อนฺตรหิโต วคฺคุมุทาย นทิยา ตีเร เตสํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปาตุรโหสิ. อถ โข โส ภิกฺขุ วคฺคุมุทาตีริเย ภิกฺขู เอตทโวจ— “สตฺถา อายสฺมนฺเต อามนฺเตติ, สตฺถา อายสฺมนฺตานํ ทสฺสนกาโม”ติ.
“เอวมาวุโส”ติ โข เต ภิกฺขู ตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสฺสุตฺวา เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย— เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย, ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย; เอวเมวํ— วคฺคุมุทาย นทิยา ตีเร อนฺตรหิตา มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ภควโต สมฺมุเข ปาตุรเหสุํ. เตน โข ปน สมเยน ภควา อาเนญฺเชน สมาธินา นิสินฺโน โหติ. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ— “กตเมน นุ โข ภควา วิหาเรน เอตรหิ วิหรตี”ติ? อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ— “อาเนญฺเชน โข ภควา วิหาเรน เอตรหิ วิหรตี”ติ. สพฺเพว อาเนญฺชสมาธินา นิสีทิํสุ.
อถ โข อายสฺมา อานนฺโท อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา, นิกฺขนฺเต ปฐเม ยาเม, อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อภิกฺกนฺตา, ภนฺเต, รตฺติ; นิกฺขนฺโต ปฐโม ยาโม; จิรนิสินฺนา อาคนฺตุกา ภิกฺขู; ปฏิสมฺโมทตุ, ภนฺเต, ภควา อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหี”ติ. เอวํ วุตฺเต, ภควา ตุณฺหี อโหสิ.
ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา อานนฺโท อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา, นิกฺขนฺเต มชฺฌิเม ยาเม, อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อภิกฺกนฺตา, ภนฺเต, รตฺติ; นิกฺขนฺโต มชฺฌิโม ยาโม; จิรนิสินฺนา อาคนฺตุกา ภิกฺขู; ปฏิสมฺโมทตุ, ภนฺเต, ภควา อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหี”ติ. ทุติยมฺปิ โข ภควา ตุณฺหี อโหสิ.
ตติยมฺปิ โข อายสฺมา อานนฺโท อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา, นิกฺขนฺเต ปจฺฉิเม ยาเม, อุทฺธเสฺต อรุเณ, นนฺทิมุขิยา รตฺติยา อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อภิกฺกนฺตา, ภนฺเต, รตฺติ; นิกฺขนฺโต ปจฺฉิโม ยาโม; อุทฺธโสฺต อรุโณ; นนฺทิมุขี รตฺติ; จิรนิสินฺนา อาคนฺตุกา ภิกฺขู; ปฏิสมฺโมทตุ, ภนฺเต, ภควา, อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหี”ติ.
อถ โข ภควา ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐหิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ— “สเจ โข ตฺวํ, อานนฺท, ชาเนยฺยาสิ เอตฺตกมฺปิ เต นปฺปฏิภาเสยฺย. อหญฺจ, อานนฺท, อิมานิ จ ปญฺจ ภิกฺขุสตานิ สพฺเพว อาเนญฺชสมาธินา นิสีทิมฺหา”ติ.
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ—
“ยสฺส ชิโต กามกณฺฑโก,
อกฺโกโส จ วโธ จ พนฺธนญฺจ;
ปพฺพโตว โส ฐิโต อเนโช,
สุขทุกฺเขสุ น เวธตี ส ภิกฺขู”ติ. (27)
ตติยํ.