4.8 พาหิติกสุตฺต
เอวํ เม สุตํ— เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เยน ปุพฺพาราโม มิคารมาตุปาสาโท เตนุปสงฺกมิ ทิวาวิหาราย. เตน โข ปน สมเยน ราชา ปเสนทิ โกสโล เอกปุณฺฑรีกํ นาคํ อภิรุหิตฺวา สาวตฺถิยา นิยฺยาติ ทิวา ทิวสฺส. อทฺทสา โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ. ทิสฺวาน สิริวฑฺฒํ มหามตฺตํ อามนฺเตสิ— “อายสฺมา โน เอโส, สมฺม สิริวฑฺฒ, อานนฺโท”ติ. “เอวํ, มหาราช, อายสฺมา เอโส อานนฺโท”ติ.
อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อญฺญตรํ ปุริสํ อามนฺเตสิ— “เอหิ ตฺวํ, อมฺโภ ปุริส, เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกม; อุปสงฺกมิตฺวา มม วจเนน อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปาเท สิรสา วนฺทาหิ— ‘ราชา, ภนฺเต, ปเสนทิ โกสโล อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปาเท สิรสา วนฺทตี’ติ; เอวญฺจ วเทหิ— ‘สเจ กิร, ภนฺเต, อายสฺมโต อานนฺทสฺส น กิญฺจิ อจฺจายิกํ กรณียํ, อาคเมตุ กิร, ภนฺเต, อายสฺมา อานนฺโท มุหุตฺตํ อนุกมฺปํ อุปาทายา’”ติ. “เอวํ, เทวา”ติ โข โส ปุริโส รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิโต โข โส ปุริโส อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ— “ราชา, ภนฺเต, ปเสนทิ โกสโล อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปาเท สิรสา วนฺทติ; เอวญฺจ วเทติ— ‘สเจ กิร, ภนฺเต, อายสฺมโต อานนฺทสฺส น กิญฺจิ อจฺจายิกํ กรณียํ, อาคเมตุ กิร, ภนฺเต, อายสฺมา อานนฺโท มุหุตฺตํ อนุกมฺปํ อุปาทายา’”ติ. อธิวาเสสิ โข อายสฺมา อานนฺโท ตุณฺหีภาเวน.
อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล ยาวติกา นาคสฺส ภูมิ นาเคน คนฺตฺวา นาคา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติโกว เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิโต โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ— “สเจ, ภนฺเต, อายสฺมโต อานนฺทสฺส น กิญฺจิ อจฺจายิกํ กรณียํ, สาธุ, ภนฺเต, อายสฺมา อานนฺโท เยน อจิรวติยา นทิยา ตีรํ เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายา”ติ. อธิวาเสสิ โข อายสฺมา อานนฺโท ตุณฺหีภาเวน.
อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน อจิรวติยา นทิยา ตีรํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล ยาวติกา นาคสฺส ภูมิ นาเคน คนฺตฺวา นาคา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติโกว เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิโต โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ— “อิธ, ภนฺเต, อายสฺมา อานนฺโท หตฺถตฺถเร นิสีทตู”ติ. “อลํ, มหาราช. นิสีท ตฺวํ; นิสินฺโน อหํ สเก อาสเน”ติ. นิสีทิ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล ปญฺญตฺเต อาสเน. นิสชฺช โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ— “กิํ นุ โข, ภนฺเต อานนฺท, โส ภควา ตถารูปํ กายสมาจารํ สมาจเรยฺย, ยฺวาสฺส กายสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหี”ติ? “น โข, มหาราช, โส ภควา ตถารูปํ กายสมาจารํ สมาจเรยฺย, ยฺวาสฺส กายสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ.
“กิํ ปน, ภนฺเต อานนฺท, โส ภควา ตถารูปํ วจีสมาจารํ …เป… มโนสมาจารํ สมาจเรยฺย, ยฺวาสฺส มโนสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหี”ติ? “น โข, มหาราช, โส ภควา ตถารูปํ มโนสมาจารํ สมาจเรยฺย, ยฺวาสฺส มโนสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ.
“อจฺฉริยํ, ภนฺเต, อพฺภุตํ, ภนฺเต. ยญฺหิ มยํ, ภนฺเต, นาสกฺขิมฺหา ปเญฺหน ปริปูเรตุํ ตํ, ภนฺเต, อายสฺมตา อานนฺเทน ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณน ปริปูริตํ. เย เต, ภนฺเต, พาลา อพฺยตฺตา อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา ปเรสํ วณฺณํ วา อวณฺณํ วา ภาสนฺติ, น มยํ ตํ สารโต ปจฺจาคจฺฉาม; เย ปน เต, ภนฺเต, ปณฺฑิตา วิยตฺตา เมธาวิโน อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา ปเรสํ วณฺณํ วา อวณฺณํ วา ภาสนฺติ, มยํ ตํ สารโต ปจฺจาคจฺฉาม.
กตโม ปน, ภนฺเต อานนฺท, กายสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร อกุสโล”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, กายสมาจาโร อกุสโล”? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร สาวชฺโช”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, กายสมาจาโร สาวชฺโช”? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร สพฺยาพชฺโฌ”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, กายสมาจาโร สพฺยาพชฺโฌ”? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร ทุกฺขวิปาโก”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, กายสมาจาโร ทุกฺขวิปาโก”? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร อตฺตพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ, ปรพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ, อุภยพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ. ตสฺส อกุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, กุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ; เอวรูโป โข, มหาราช, กายสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ.
“กตโม ปน, ภนฺเต อานนฺท, วจีสมาจาโร …เป… มโนสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร อกุสโล”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, มโนสมาจาโร อกุสโล”? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร สาวชฺโช”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, มโนสมาจาโร สาวชฺโช”? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร สพฺยาพชฺโฌ”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, มโนสมาจาโร สพฺยาพชฺโฌ”? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร ทุกฺขวิปาโก”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, มโนสมาจาโร ทุกฺขวิปาโก”? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร อตฺตพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ, ปรพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ, อุภยพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ. ตสฺส อกุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, กุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ; เอวรูโป โข, มหาราช, มโนสมาจาโร โอปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ.
“กิํ นุ โข, ภนฺเต อานนฺท, โส ภควา สพฺเพสํเยว อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานํ วณฺเณตี”ติ? “สพฺพากุสลธมฺมปหีโน โข, มหาราช, ตถาคโต กุสลธมฺมสมนฺนาคโต”ติ.
“กตโม ปน, ภนฺเต อานนฺท, กายสมาจาโร อโนปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร กุสโล”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, กายสมาจาโร กุสโล”? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร อนวชฺโช”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, กายสมาจาโร อนวชฺโช”? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร อพฺยาพชฺโฌ”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, กายสมาจาโร อพฺยาพชฺโฌ”? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร สุขวิปาโก”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, กายสมาจาโร สุขวิปาโก”? “โย โข, มหาราช, กายสมาจาโร เนวตฺตพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ, น ปรพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ, น อุภยพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ. ตสฺส อกุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ, กุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ. เอวรูโป โข, มหาราช, กายสมาจาโร อโนปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ.
“กตโม ปน, ภนฺเต อานนฺท, วจีสมาจาโร …เป… มโนสมาจาโร อโนปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร กุสโล”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, มโนสมาจาโร กุสโล”? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร อนวชฺโช”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, มโนสมาจาโร อนวชฺโช”? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร อพฺยาพชฺโฌ”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, มโนสมาจาโร อพฺยาพชฺโฌ”? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร สุขวิปาโก”.
“กตโม ปน, ภนฺเต, มโนสมาจาโร สุขวิปาโก”? “โย โข, มหาราช, มโนสมาจาโร เนวตฺตพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ, น ปรพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ, น อุภยพฺยาพาธายปิ สํวตฺตติ. ตสฺส อกุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ, กุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ. เอวรูโป โข, มหาราช, มโนสมาจาโร อโนปารมฺโภ สมเณหิ พฺราหฺมเณหิ วิญฺญูหี”ติ.
“กิํ ปน, ภนฺเต อานนฺท, โส ภควา สพฺเพสํเยว กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทํ วณฺเณตี”ติ? “สพฺพากุสลธมฺมปหีโน โข, มหาราช, ตถาคโต กุสลธมฺมสมนฺนาคโต”ติ.
“อจฺฉริยํ, ภนฺเต, อพฺภุตํ, ภนฺเต. ยาว สุภาสิตญฺจิทํ, ภนฺเต, อายสฺมตา อานนฺเทน. อิมินา จ มยํ, ภนฺเต, อายสฺมโต อานนฺทสฺส สุภาสิเตน อตฺตมนาภิรทฺธา. เอวํ อตฺตมนาภิรทฺธา จ มยํ, ภนฺเต, อายสฺมโต อานนฺทสฺส สุภาสิเตน. สเจ, ภนฺเต, อายสฺมโต อานนฺทสฺส หตฺถิรตนํ กปฺเปยฺย, หตฺถิรตนมฺปิ มยํ อายสฺมโต อานนฺทสฺส ทเทยฺยาม. สเจ, ภนฺเต, อายสฺมโต อานนฺทสฺส อสฺสรตนํ กปฺเปยฺย, อสฺสรตนมฺปิ มยํ อายสฺมโต อานนฺทสฺส ทเทยฺยาม. สเจ, ภนฺเต, อายสฺมโต อานนฺทสฺส คามวรํ กปฺเปยฺย, คามวรมฺปิ มยํ อายสฺมโต อานนฺทสฺส ทเทยฺยาม. อปิ จ, ภนฺเต, มยมฺเปตํ ชานาม— ‘เนตํ อายสฺมโต อานนฺทสฺส กปฺปตี’ติ. อยํ เม, ภนฺเต, พาหิติกา รญฺญา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน วตฺถนาฬิยา ปกฺขิปิตฺวา ปหิตา โสฬสสมา อายาเมน, อฏฺฐสมา วิตฺถาเรน. ตํ, ภนฺเต, อายสฺมา อานนฺโท ปฏิคฺคณฺหาตุ อนุกมฺปํ อุปาทายา”ติ. “อลํ, มหาราช, ปริปุณฺณํ เม ติจีวรนฺ”ติ.
“อยํ, ภนฺเต, อจิรวตี นที ทิฏฺฐา อายสฺมตา เจว อานนฺเทน อเมฺหหิ จ. ยทา อุปริปพฺพเต มหาเมโฆ อภิปฺปวุฏฺโฐ โหติ, อถายํ อจิรวตี นที อุภโต กูลานิ สํวิสฺสนฺทนฺตี คจฺฉติ; เอวเมว โข, ภนฺเต, อายสฺมา อานนฺโท อิมาย พาหิติกาย อตฺตโน ติจีวรํ กริสฺสติ. ยํ ปนายสฺมโต อานนฺทสฺส ปุราณํ ติจีวรํ ตํ สพฺรหฺมจารีหิ สํวิภชิสฺสติ. เอวายํ อมฺหากํ ทกฺขิณา สํวิสฺสนฺทนฺตี มญฺเญ คมิสฺสติ. ปฏิคฺคณฺหาตุ, ภนฺเต, อายสฺมา อานนฺโท พาหิติกนฺ”ติ. ปฏิคฺคเหสิ โข อายสฺมา อานนฺโท พาหิติกํ.
อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ— “หนฺท จ ทานิ มยํ, ภนฺเต อานนฺท, คจฺฉาม; พหุกิจฺจา มยํ พหุกรณียา”ติ. “ยสฺสทานิ ตฺวํ, มหาราช, กาลํ มญฺญสี”ติ. อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อายสฺมโต อานนฺทสฺส ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.
อถ โข อายสฺมา อานนฺโท อจิรปกฺกนฺตสฺส รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ยาวตโก อโหสิ รญฺญา ปเสนทินา โกสเลน สทฺธิํ กถาสลฺลาโป ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิ. ตญฺจ พาหิติกํ ภควโต ปาทาสิ. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “ลาภา, ภิกฺขเว, รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส, สุลทฺธลาภา, ภิกฺขเว, รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส; ยํ ราชา ปเสนทิ โกสโล ลภติ อานนฺทํ ทสฺสนาย, ลภติ ปยิรุปาสนายา”ติ.
อิทมโวจ ภควา. อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ.
พาหิติกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ อฏฺฐมํ.