5.6 มหาธมฺมสมาทานสุตฺต
เอวํ เม สุตํ— เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “ภิกฺขโว”ติ. “ภทนฺเต”ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํ. ภควา เอตทโวจ— “เยภุเยฺยน, ภิกฺขเว, สตฺตา เอวํกามา เอวํฉนฺทา เอวํอธิปฺปายา— ‘อโห วต อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา ปริหาเยยฺยุํ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา อภิวฑฺเฒยฺยุนฺ’ติ. เตสํ, ภิกฺขเว, สตฺตานํ เอวํกามานํ เอวํฉนฺทานํ เอวํอธิปฺปายานํ อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ. ตตฺร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, กํ เหตุํ ปจฺเจถา”ติ? “ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา, ภควํเนตฺติกา, ภควํปฏิสรณา. สาธุ วต, ภนฺเต, ภควนฺตญฺเญว ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ; ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตี”ติ. “เตน หิ, ภิกฺขเว, สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ, ภาสิสฺสามี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํ. ภควา เอตทโวจ—
“อิธ, ภิกฺขเว, อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน, อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท อริยธมฺเม อวินีโต, สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท สปฺปุริสธมฺเม อวินีโต, เสวิตพฺเพ ธมฺเม น ชานาติ อเสวิตพฺเพ ธมฺเม น ชานาติ, ภชิตพฺเพ ธมฺเม น ชานาติ อภชิตพฺเพ ธมฺเม น ชานาติ. โส เสวิตพฺเพ ธมฺเม อชานนฺโต อเสวิตพฺเพ ธมฺเม อชานนฺโต, ภชิตพฺเพ ธมฺเม อชานนฺโต อภชิตพฺเพ ธมฺเม อชานนฺโต, อเสวิตพฺเพ ธมฺเม เสวติ เสวิตพฺเพ ธมฺเม น เสวติ, อภชิตพฺเพ ธมฺเม ภชติ ภชิตพฺเพ ธมฺเม น ภชติ. ตสฺส อเสวิตพฺเพ ธมฺเม เสวโต เสวิตพฺเพ ธมฺเม อเสวโต, อภชิตพฺเพ ธมฺเม ภชโต ภชิตพฺเพ ธมฺเม อภชโต อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ อวิทฺทสุโน.
สุตวา จ โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก, อริยานํ ทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส โกวิโท อริยธมฺเม สุวินีโต, สปฺปุริสานํ ทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส โกวิโท สปฺปุริสธมฺเม สุวินีโต, เสวิตพฺเพ ธมฺเม ชานาติ อเสวิตพฺเพ ธมฺเม ชานาติ, ภชิตพฺเพ ธมฺเม ชานาติ อภชิตพฺเพ ธมฺเม ชานาติ. โส เสวิตพฺเพ ธมฺเม ชานนฺโต อเสวิตพฺเพ ธมฺเม ชานนฺโต, ภชิตพฺเพ ธมฺเม ชานนฺโต อภชิตพฺเพ ธมฺเม ชานนฺโต, อเสวิตพฺเพ ธมฺเม น เสวติ เสวิตพฺเพ ธมฺเม เสวติ, อภชิตพฺเพ ธมฺเม น ภชติ ภชิตพฺเพ ธมฺเม ภชติ. ตสฺส อเสวิตพฺเพ ธมฺเม อเสวโต เสวิตพฺเพ ธมฺเม เสวโต, อภชิตพฺเพ ธมฺเม อภชโต ภชิตพฺเพ ธมฺเม ภชโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ วิทฺทสุโน.
จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานานิ. กตมานิ จตฺตาริ? อตฺถิ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากํ; อตฺถิ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขํ อายติํ ทุกฺขวิปากํ; อตฺถิ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขํ อายติํ สุขวิปากํ; อตฺถิ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ.
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากํ, ตํ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต ยถาภูตํ นปฺปชานาติ— ‘อิทํ โข ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากนฺ’ติ. ตํ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต ยถาภูตํ อปฺปชานนฺโต ตํ เสวติ, ตํ น ปริวชฺเชติ. ตสฺส ตํ เสวโต, ตํ อปริวชฺชยโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ อวิทฺทสุโน. (1)
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขํ อายติํ ทุกฺขวิปากํ ตํ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต ยถาภูตํ นปฺปชานาติ— ‘อิทํ โข ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขํ อายติํ ทุกฺขวิปากนฺ’ติ. ตํ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต ยถาภูตํ อปฺปชานนฺโต ตํ เสวติ, ตํ น ปริวชฺเชติ. ตสฺส ตํ เสวโต, ตํ อปริวชฺชยโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ อวิทฺทสุโน. (2)
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขํ อายติํ สุขวิปากํ, ตํ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต ยถาภูตํ นปฺปชานาติ— ‘อิทํ โข ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขํ อายติํ สุขวิปากนฺ’ติ. ตํ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต ยถาภูตํ อปฺปชานนฺโต ตํ น เสวติ, ตํ ปริวชฺเชติ. ตสฺส ตํ อเสวโต, ตํ ปริวชฺชยโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ อวิทฺทสุโน. (3)
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ, ตํ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต ยถาภูตํ นปฺปชานาติ— ‘อิทํ โข ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากนฺ’ติ. ตํ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต ยถาภูตํ อปฺปชานนฺโต ตํ น เสวติ, ตํ ปริวชฺเชติ. ตสฺส ตํ อเสวโต, ตํ ปริวชฺชยโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ อวิทฺทสุโน. (4)
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากํ ตํ วิทฺวา วิชฺชาคโต ยถาภูตํ ปชานาติ— ‘อิทํ โข ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากนฺ’ติ. ตํ วิทฺวา วิชฺชาคโต ยถาภูตํ ปชานนฺโต ตํ น เสวติ, ตํ ปริวชฺเชติ. ตสฺส ตํ อเสวโต, ตํ ปริวชฺชยโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ วิทฺทสุโน. (1)
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขํ อายติํ ทุกฺขวิปากํ ตํ วิทฺวา วิชฺชาคโต ยถาภูตํ ปชานาติ— ‘อิทํ โข ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขํ อายติํ ทุกฺขวิปากนฺ’ติ. ตํ วิทฺวา วิชฺชาคโต ยถาภูตํ ปชานนฺโต ตํ น เสวติ, ตํ ปริวชฺเชติ. ตสฺส ตํ อเสวโต, ตํ ปริวชฺชยโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ วิทฺทสุโน. (2)
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขํ อายติํ สุขวิปากํ ตํ วิทฺวา วิชฺชาคโต ยถาภูตํ ปชานาติ— ‘อิทํ โข ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขํ อายติํ สุขวิปากนฺ’ติ. ตํ วิทฺวา วิชฺชาคโต ยถาภูตํ ปชานนฺโต ตํ เสวติ, ตํ น ปริวชฺเชติ. ตสฺส ตํ เสวโต, ตํ อปริวชฺชยโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ วิทฺทสุโน. (3)
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ ตํ วิทฺวา วิชฺชาคโต ยถาภูตํ ปชานาติ— ‘อิทํ โข ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากนฺ’ติ. ตํ วิทฺวา วิชฺชาคโต ยถาภูตํ ปชานนฺโต ตํ เสวติ, ตํ น ปริวชฺเชติ. ตสฺส ตํ เสวโต, ตํ อปริวชฺชยโต, อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา ธมฺมา ปริหายนฺติ, อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เอวเญฺหตํ, ภิกฺขเว, โหติ ยถา ตํ วิทฺทสุโน. (4)
กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน ปาณาติปาตี โหติ, ปาณาติปาตปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน อทินฺนาทายี โหติ, อทินฺนาทานปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ, กาเมสุ มิจฺฉาจารปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน มุสาวาที โหติ, มุสาวาทปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน ปิสุณวาโจ โหติ, ปิสุณวาจาปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน ผรุสวาโจ โหติ, ผรุสวาจาปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน สมฺผปฺปลาปี โหติ, สมฺผปฺปลาปปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน อภิชฺฌาลุ โหติ, อภิชฺฌาปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, พฺยาปาทปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ, มิจฺฉาทิฏฺฐิปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากํ. (1)
กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขํ อายติํ ทุกฺขวิปากํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน ปาณาติปาตี โหติ, ปาณาติปาตปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน อทินฺนาทายี โหติ, อทินฺนาทานปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน กาเมสุมิจฺฉาจารี โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน มุสาวาที โหติ, มุสาวาทปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน ปิสุณวาโจ โหติ, ปิสุณวาจาปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน ผรุสวาโจ โหติ, ผรุสวาจาปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน สมฺผปฺปลาปี โหติ, สมฺผปฺปลาปปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน อภิชฺฌาลุ โหติ, อภิชฺฌาปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, พฺยาปาทปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ, มิจฺฉาทิฏฺฐิปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขํ อายติํ ทุกฺขวิปากํ. (2)
กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขํ อายติํ สุขวิปากํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, ปาณาติปาตา เวรมณีปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา เวรมณีปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา เวรมณีปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา เวรมณีปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย เวรมณีปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย เวรมณีปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา เวรมณีปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน อนภิชฺฌาลุ โหติ, อนภิชฺฌาปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, อพฺยาปาทปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนเสฺสน สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, สมฺมาทิฏฺฐิปจฺจยา จ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขํ อายติํ สุขวิปากํ. (3)
กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, ปาณาติปาตา เวรมณีปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา เวรมณีปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา เวรมณีปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา เวรมณีปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย เวรมณีปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย เวรมณีปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา เวรมณีปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน อนภิชฺฌาลุ โหติ, อนภิชฺฌาปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, อพฺยาปาทปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ; สหาปิ สุเขน สหาปิ โสมนเสฺสน สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ, สมฺมาทิฏฺฐิปจฺจยา จ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ. อิทํ, วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ. อิมานิ โข, ภิกฺขเว, จตฺตาริ ธมฺมสมาทานานิ. (4)
เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ติตฺตกาลาพุ วิเสน สํสฏฺโฐ. อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ชีวิตุกาโม อมริตุกาโม สุขกาโม ทุกฺขปฺปฏิกูโล. ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ— ‘อมฺโภ ปุริส, อยํ ติตฺตกาลาพุ วิเสน สํสฏฺโฐ, สเจ อากงฺขสิ ปิว. ตสฺส เต ปิวโต เจว นจฺฉาเทสฺสติ วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ, ปิวิตฺวา จ ปน มรณํ วา นิคจฺฉสิ มรณมตฺตํ วา ทุกฺขนฺ’ติ. โส ตํ อปฺปฏิสงฺขาย ปิเวยฺย, นปฺปฏินิสฺสชฺเชยฺย. ตสฺส ตํ ปิวโต เจว นจฺฉาเทยฺย วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ, ปิวิตฺวา จ ปน มรณํ วา นิคจฺเฉยฺย มรณมตฺตํ วา ทุกฺขํ. ตถูปมาหํ, ภิกฺขเว, อิมํ ธมฺมสมาทานํ วทามิ, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากํ. (1)
เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อาปานียกํโส วณฺณสมฺปนฺโน คนฺธสมฺปนฺโน รสสมฺปนฺโน. โส จ โข วิเสน สํสฏฺโฐ. อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ชีวิตุกาโม อมริตุกาโม สุขกาโม ทุกฺขปฺปฏิกูโล. ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ— ‘อมฺโภ ปุริส, อยํ อาปานียกํโส วณฺณสมฺปนฺโน คนฺธสมฺปนฺโน รสสมฺปนฺโน. โส จ โข วิเสน สํสฏฺโฐ, สเจ อากงฺขสิ ปิว. ตสฺส เต ปิวโตหิ โข ฉาเทสฺสติ วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ, ปิวิตฺวา จ ปน มรณํ วา นิคจฺฉสิ มรณมตฺตํ วา ทุกฺขนฺ’ติ. โส ตํ อปฺปฏิสงฺขาย ปิเวยฺย, นปฺปฏินิสฺสชฺเชยฺย. ตสฺส ตํ ปิวโตหิ โข ฉาเทยฺย วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ, ปิวิตฺวา จ ปน มรณํ วา นิคจฺเฉยฺย มรณมตฺตํ วา ทุกฺขํ. ตถูปมาหํ, ภิกฺขเว, อิมํ ธมฺมสมาทานํ วทามิ, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขํ อายติํ ทุกฺขวิปากํ. (2)
เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ปูติมุตฺตํ นานาเภสชฺเชหิ สํสฏฺฐํ. อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ปณฺฑุกโรคี. ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ— ‘อมฺโภ ปุริส, อิทํ ปูติมุตฺตํ นานาเภสชฺเชหิ สํสฏฺฐํ, สเจ อากงฺขสิ ปิว. ตสฺส เต ปิวโตหิ โข นจฺฉาเทสฺสติ วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ, ปิวิตฺวา จ ปน สุขี ภวิสฺสสี’ติ. โส ตํ ปฏิสงฺขาย ปิเวยฺย, นปฺปฏินิสฺสชฺเชยฺย. ตสฺส ตํ ปิวโตหิ โข นจฺฉาเทยฺย วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ, ปิวิตฺวา จ ปน สุขี อสฺส. ตถูปมาหํ, ภิกฺขเว, อิมํ ธมฺมสมาทานํ วทามิ, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนทุกฺขํ อายติํ สุขวิปากํ. (3)
เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ทธิ จ มธุ จ สปฺปิ จ ผาณิตญฺจ เอกชฺฌํ สํสฏฺฐํ. อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย โลหิตปกฺขนฺทิโก. ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ— ‘อมฺโภ ปุริส, อิทํ ทธิ จ มธุ จ สปฺปิ จ ผาณิตญฺจ เอกชฺฌํ สํสฏฺฐํ, สเจ อากงฺขสิ ปิว. ตสฺส เต ปิวโต เจว ฉาเทสฺสติ วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ, ปิวิตฺวา จ ปน สุขี ภวิสฺสสี’ติ. โส ตํ ปฏิสงฺขาย ปิเวยฺย, นปฺปฏินิสฺสชฺเชยฺย. ตสฺส ตํ ปิวโต เจว ฉาเทยฺย วณฺเณนปิ คนฺเธนปิ รเสนปิ, ปิวิตฺวา จ ปน สุขี อสฺส. ตถูปมาหํ, ภิกฺขเว, อิมํ ธมฺมสมาทานํ วทามิ, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ. (4)
เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, วสฺสานํ ปจฺฉิเม มาเส สรทสมเย วิทฺเธ วิคตวลาหเก เทเว อาทิจฺโจ นภํ อพฺภุสฺสกฺกมาโน สพฺพํ อากาสคตํ ตมคตํ อภิวิหจฺจ ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจเต จ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ยมิทํ ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนสุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ ตทญฺเญ ปุถุสมณพฺราหฺมณปรปฺปวาเท อภิวิหจฺจ ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจเต จา”ติ.
อิทมโวจ ภควา. อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ.
มหาธมฺมสมาทานสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ.