3.7 อนุรุทฺธสุตฺต
เอวํ เม สุตํ— เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. อถ โข ปญฺจกงฺโค ถปติ อญฺญตรํ ปุริสํ อามนฺเตสิ— “เอหิ ตฺวํ, อมฺโภ ปุริส, เยนายสฺมา อนุรุทฺโธ เตนุปสงฺกม; อุปสงฺกมิตฺวา มม วจเนน อายสฺมโต อนุรุทฺธสฺส ปาเท สิรสา วนฺทาหิ— ‘ปญฺจกงฺโค, ภนฺเต, ถปติ อายสฺมโต อนุรุทฺธสฺส ปาเท สิรสา วนฺทตี’ติ; เอวญฺจ วเทหิ— ‘อธิวาเสตุ กิร, ภนฺเต, อายสฺมา อนุรุทฺโธ ปญฺจกงฺคสฺส ถปติสฺส สฺวาตนาย อตฺตจตุตฺโถ ภตฺตํ; เยน จ กิร, ภนฺเต, อายสฺมา อนุรุทฺโธ ปเควตรํ อาคจฺเฉยฺย; ปญฺจกงฺโค, ภนฺเต, ถปติ พหุกิจฺโจ พหุกรณีโย ราชกรณีเยนา’”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข โส ปุริโส ปญฺจกงฺคสฺส ถปติสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยนายสฺมา อนุรุทฺโธ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ปุริโส อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ— “ปญฺจกงฺโค, ภนฺเต, ถปติ อายสฺมโต อนุรุทฺธสฺส ปาเท สิรสา วนฺทติ, เอวญฺจ วเทติ— ‘อธิวาเสตุ กิร, ภนฺเต, อายสฺมา อนุรุทฺโธ ปญฺจกงฺคสฺส ถปติสฺส สฺวาตนาย อตฺตจตุตฺโถ ภตฺตํ; เยน จ กิร, ภนฺเต, อายสฺมา อนุรุทฺโธ ปเควตรํ อาคจฺเฉยฺย; ปญฺจกงฺโค, ภนฺเต, ถปติ พหุกิจฺโจ พหุกรณีโย ราชกรณีเยนา’”ติ. อธิวาเสสิ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ ตุณฺหีภาเวน.
อถ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน ปญฺจกงฺคสฺส ถปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข ปญฺจกงฺโค ถปติ อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ. อถ โข ปญฺจกงฺโค ถปติ อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ ภุตฺตาวิํ โอนีตปตฺตปาณิํ อญฺญตรํ นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ปญฺจกงฺโค ถปติ อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ—
“อิธ มํ, ภนฺเต, เถรา ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาหํสุ— ‘อปฺปมาณํ, คหปติ, เจโตวิมุตฺติํ ภาเวหี’ติ. เอกจฺเจ เถรา เอวมาหํสุ— ‘มหคฺคตํ, คหปติ, เจโตวิมุตฺติํ ภาเวหี’ติ. ยา จายํ, ภนฺเต, อปฺปมาณา เจโตวิมุตฺติ ยา จ มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ— อิเม ธมฺมา นานตฺถา เจว นานาพฺยญฺชนา จ, อุทาหุ เอกตฺถา พฺยญฺชนเมว นานนฺ”ติ? “เตน หิ, คหปติ, ตํเยเวตฺถ ปฏิภาตุ, อปณฺณกนฺเต อิโต ภวิสฺสตี”ติ. “มยฺหํ โข, ภนฺเต, เอวํ โหติ— ‘ยา จายํ อปฺปมาณา เจโตวิมุตฺติ ยา จ มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ อิเม ธมฺมา เอกตฺถา พฺยญฺชนเมว นานนฺ’”ติ. “ยา จายํ, คหปติ, อปฺปมาณา เจโตวิมุตฺติ ยา จ มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ อิเม ธมฺมา นานตฺถา เจว นานาพฺยญฺชนา จ. ตทมินาเปตํ, คหปติ, ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา อิเม ธมฺมา นานตฺถา เจว นานาพฺยญฺชนา จ.
กตมา จ, คหปติ, อปฺปมาณา เจโตวิมุตฺติ? อิธ, คหปติ, ภิกฺขุ เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ, ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ; อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาพชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ. กรุณาสหคเตน เจตสา… มุทิตาสหคเตน เจตสา… อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ, ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ; อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาพชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ. อยํ วุจฺจติ, คหปติ, อปฺปมาณา เจโตวิมุตฺติ.
กตมา จ, คหปติ, มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ? อิธ, คหปติ, ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ รุกฺขมูลํ มหคฺคตนฺติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. อยํ วุจฺจติ, คหปติ, มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ. อิธ ปน, คหปติ, ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา รุกฺขมูลานิ มหคฺคตนฺติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. อยมฺปิ วุจฺจติ, คหปติ, มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ. อิธ ปน, คหปติ, ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ คามกฺเขตฺตํ มหคฺคตนฺติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. อยมฺปิ วุจฺจติ, คหปติ, มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ. อิธ ปน, คหปติ, ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา คามกฺเขตฺตานิ มหคฺคตนฺติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. อยมฺปิ วุจฺจติ, คหปติ, มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ. อิธ ปน, คหปติ, ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ มหารชฺชํ มหคฺคตนฺติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. อยมฺปิ วุจฺจติ, คหปติ, มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ. อิธ ปน, คหปติ, ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา มหารชฺชานิ มหคฺคตนฺติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. อยมฺปิ วุจฺจติ, คหปติ, มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ. อิธ ปน, คหปติ, ภิกฺขุ ยาวตา สมุทฺทปริยนฺตํ ปถวิํ มหคฺคตนฺติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. อยมฺปิ วุจฺจติ, คหปติ, มหคฺคตา เจโตวิมุตฺติ. อิมินา โข เอตํ, คหปติ, ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา อิเม ธมฺมา นานตฺถา เจว นานาพฺยญฺชนา จ.
จตโสฺส โข อิมา คหปติ, ภวูปปตฺติโย. กตมา จตโสฺส? อิธ, คหปติ, เอกจฺโจ ‘ปริตฺตาภา’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ปริตฺตาภานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. อิธ ปน, คหปติ, เอกจฺโจ ‘อปฺปมาณาภา’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปฺปมาณาภานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. อิธ ปน, คหปติ, เอกจฺโจ ‘สํกิลิฏฺฐาภา’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สํกิลิฏฺฐาภานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. อิธ ปน, คหปติ, เอกจฺโจ ‘ปริสุทฺธาภา’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ปริสุทฺธาภานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. อิมา โข, คหปติ, จตโสฺส ภวูปปตฺติโย.
โหติ โข โส, คหปติ, สมโย, ยา ตา เทวตา เอกชฺฌํ สนฺนิปตนฺติ, ตาสํ เอกชฺฌํ สนฺนิปติตานํ วณฺณนานตฺตญฺหิ โข ปญฺญายติ โน จ อาภานานตฺตํ. เสยฺยถาปิ, คหปติ, ปุริโส สมฺพหุลานิ เตลปฺปทีปานิ เอกํ ฆรํ ปเวเสยฺย. เตสํ เอกํ ฆรํ ปเวสิตานํ อจฺจินานตฺตญฺหิ โข ปญฺญาเยถ, โน จ อาภานานตฺตํ; เอวเมว โข, คหปติ, โหติ โข โส สมโย, ยา ตา เทวตา เอกชฺฌํ สนฺนิปตนฺติ ตาสํ เอกชฺฌํ สนฺนิปติตานํ วณฺณนานตฺตญฺหิ โข ปญฺญายติ, โน จ อาภานานตฺตํ.
โหติ โข โส, คหปติ, สมโย, ยา ตา เทวตา ตโต วิปกฺกมนฺติ, ตาสํ ตโต วิปกฺกมนฺตีนํ วณฺณนานตฺตญฺเจว ปญฺญายติ อาภานานตฺตญฺจ. เสยฺยถาปิ, คหปติ, ปุริโส ตานิ สมฺพหุลานิ เตลปฺปทีปานิ ตมฺหา ฆรา นีหเรยฺย. เตสํ ตโต นีหตานํ อจฺจินานตฺตญฺเจว ปญฺญาเยถ อาภานานตฺตญฺจ; เอวเมว โข, คหปติ, โหติ โข โส สมโย, ยา ตา เทวตา ตโต วิปกฺกมนฺติ, ตาสํ ตโต วิปกฺกมนฺตีนํ วณฺณนานตฺตญฺเจว ปญฺญายติ อาภานานตฺตญฺจ.
น โข, คหปติ, ตาสํ เทวตานํ เอวํ โหติ— ‘อิทํ อมฺหากํ นิจฺจนฺติ วา ธุวนฺติ วา สสฺสตนฺติ วา’, อปิ จ ยตฺถ ยตฺเถว ตา เทวตา อภินิวิสนฺติ ตตฺถ ตตฺเถว ตา เทวตา อภิรมนฺติ. เสยฺยถาปิ, คหปติ, มกฺขิกานํ กาเชน วา ปิฏเกน วา หรียมานานํ น เอวํ โหติ— ‘อิทํ อมฺหากํ นิจฺจนฺติ วา ธุวนฺติ วา สสฺสตนฺติ วา’, อปิ จ ยตฺถ ยตฺเถว ตา มกฺขิกา อภินิวิสนฺติ ตตฺถ ตตฺเถว ตา มกฺขิกา อภิรมนฺติ; เอวเมว โข, คหปติ, ตาสํ เทวตานํ น เอวํ โหติ— ‘อิทํ อมฺหากํ นิจฺจนฺติ วา ธุวนฺติ วา สสฺสตนฺติ วา’, อปิ จ ยตฺถ ยตฺเถว ตา เทวตา อภินิวิสนฺติ ตตฺถ ตตฺเถว ตา เทวตา อภิรมนฺตี”ติ.
เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา สภิโย กจฺจาโน อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ— “สาธุ, ภนฺเต อนุรุทฺธ. อตฺถิ จ เม เอตฺถ อุตฺตริํ ปฏิปุจฺฉิตพฺพํ. ยา ตา, ภนฺเต, เทวตา อาภา สพฺพา ตา ปริตฺตาภา อุทาหุ สนฺเตตฺถ เอกจฺจา เทวตา อปฺปมาณาภา”ติ? “ตทงฺเคน โข, อาวุโส กจฺจาน, สนฺเตตฺถ เอกจฺจา เทวตา ปริตฺตาภา, สนฺติ ปเนตฺถ เอกจฺจา เทวตา อปฺปมาณาภา”ติ. “โก นุ โข, ภนฺเต อนุรุทฺธ, เหตุ โก ปจฺจโย เยน ตาสํ เทวตานํ เอกํ เทวนิกายํ อุปปนฺนานํ สนฺเตตฺถ เอกจฺจา เทวตา ปริตฺตาภา, สนฺติ ปเนตฺถ เอกจฺจา เทวตา อปฺปมาณาภา”ติ?
“เตน หาวุโส กจฺจาน, ตํเยเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ. ยถา เต ขเมยฺย ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิ. ตํ กิํ มญฺญสิ, อาวุโส กจฺจาน, ยฺวายํ ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ รุกฺขมูลํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ, โย จายํ ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา รุกฺขมูลานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ กตมา จิตฺตภาวนา มหคฺคตตรา”ติ? “ยฺวายํ, ภนฺเต, ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา รุกฺขมูลานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อยํ อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ มหคฺคตตรา”ติ.
“ตํ กิํ มญฺญสิ, อาวุโส กจฺจาน, ยฺวายํ ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา รุกฺขมูลานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ, โย จายํ ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ คามกฺเขตฺตํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ กตมา จิตฺตภาวนา มหคฺคตตรา”ติ? “ยฺวายํ, ภนฺเต, ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ คามกฺเขตฺตํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อยํ อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ มหคฺคตตรา”ติ.
“ตํ กิํ มญฺญสิ, อาวุโส กจฺจาน, ยฺวายํ ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ คามกฺเขตฺตํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ, โย จายํ ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา คามกฺเขตฺตานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ กตมา จิตฺตภาวนา มหคฺคตตรา”ติ? “ยฺวายํ, ภนฺเต, ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา คามกฺเขตฺตานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อยํ อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ มหคฺคตตรา”ติ.
“ตํ กิํ มญฺญสิ, อาวุโส กจฺจาน, ยฺวายํ ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา คามกฺเขตฺตานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ, โย จายํ ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ มหารชฺชํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ กตมา จิตฺตภาวนา มหคฺคตตรา”ติ? “ยฺวายํ, ภนฺเต, ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ มหารชฺชํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อยํ อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ มหคฺคตตรา”ติ.
“ตํ กิํ มญฺญสิ, อาวุโส กจฺจาน, ยฺวายํ ภิกฺขุ ยาวตา เอกํ มหารชฺชํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ, โย จายํ ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา มหารชฺชานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ กตมา จิตฺตภาวนา มหคฺคตตรา”ติ? “ยฺวายํ, ภนฺเต, ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา มหารชฺชานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อยํ อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ มหคฺคตตรา”ติ.
“ตํ กิํ มญฺญสิ, อาวุโส กจฺจาน, ยฺวายํ ภิกฺขุ ยาวตา ทฺเว วา ตีณิ วา มหารชฺชานิ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ, โย จายํ ภิกฺขุ ยาวตา สมุทฺทปริยนฺตํ ปถวิํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ กตมา จิตฺตภาวนา มหคฺคตตรา”ติ? “ยฺวายํ, ภนฺเต, ภิกฺขุ ยาวตา สมุทฺทปริยนฺตํ ปถวิํ ‘มหคฺคตนฺ’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ— อยํ อิมาสํ อุภินฺนํ จิตฺตภาวนานํ มหคฺคตตรา”ติ? “อยํ โข, อาวุโส กจฺจาน, เหตุ อยํ ปจฺจโย, เยน ตาสํ เทวตานํ เอกํ เทวนิกายํ อุปปนฺนานํ สนฺเตตฺถ เอกจฺจา เทวตา ปริตฺตาภา, สนฺติ ปเนตฺถ เอกจฺจา เทวตา อปฺปมาณาภา”ติ.
“สาธุ, ภนฺเต อนุรุทฺธ. อตฺถิ จ เม เอตฺถ อุตฺตริํ ปฏิปุจฺฉิตพฺพํ. ยาวตา, ภนฺเต, เทวตา อาภา สพฺพา ตา สํกิลิฏฺฐาภา อุทาหุ สนฺเตตฺถ เอกจฺจา เทวตา ปริสุทฺธาภา”ติ? “ตทงฺเคน โข, อาวุโส กจฺจาน, สนฺเตตฺถ เอกจฺจา เทวตา สํกิลิฏฺฐาภา, สนฺติ ปเนตฺถ เอกจฺจา เทวตา ปริสุทฺธาภา”ติ. “โก นุ โข, ภนฺเต, อนุรุทฺธ, เหตุ โก ปจฺจโย, เยน ตาสํ เทวตานํ เอกํ เทวนิกายํ อุปปนฺนานํ สนฺเตตฺถ เอกจฺจา เทวตา สํกิลิฏฺฐาภา, สนฺติ ปเนตฺถ เอกจฺจา เทวตา ปริสุทฺธาภา”ติ?
“เตน หาวุโส กจฺจาน, อุปมํ เต กริสฺสามิ. อุปมายปิเธกจฺเจ วิญฺญู ปุริสา ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานนฺติ. เสยฺยถาปิ, อาวุโส กจฺจาน, เตลปฺปทีปสฺส ฌายโต เตลมฺปิ อปริสุทฺธํ วฏฺฏิปิ อปริสุทฺธา. โส เตลสฺสปิ อปริสุทฺธตฺตา วฏฺฏิยาปิ อปริสุทฺธตฺตา อนฺธนฺธํ วิย ฌายติ; เอวเมว โข, อาวุโส กจฺจาน, อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ ‘สํกิลิฏฺฐาภา’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ, ตสฺส กายทุฏฺฐุลฺลมฺปิ น สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธํ โหติ, ถินมิทฺธมฺปิ น สุสมูหตํ โหติ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจมฺปิ น สุปฺปฏิวินีตํ โหติ. โส กายทุฏฺฐุลฺลสฺสปิ น สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา ถินมิทฺธสฺสปิ น สุสมูหตตฺตา อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺสปิ น สุปฺปฏิวินีตตฺตา อนฺธนฺธํ วิย ฌายติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สํกิลิฏฺฐาภานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. เสยฺยถาปิ, อาวุโส กจฺจาน, เตลปฺปทีปสฺส ฌายโต เตลมฺปิ ปริสุทฺธํ วฏฺฏิปิ ปริสุทฺธา. โส เตลสฺสปิ ปริสุทฺธตฺตา วฏฺฏิยาปิ ปริสุทฺธตฺตา น อนฺธนฺธํ วิย ฌายติ; เอวเมว โข, อาวุโส กจฺจาน, อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ ‘ปริสุทฺธาภา’ติ ผริตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหรติ. ตสฺส กายทุฏฺฐุลฺลมฺปิ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธํ โหติ, ถินมิทฺธมฺปิ สุสมูหตํ โหติ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจมฺปิ สุปฺปฏิวินีตํ โหติ. โส กายทุฏฺฐุลฺลสฺสปิ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา ถินมิทฺธสฺสปิ สุสมูหตตฺตา อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺสปิ สุปฺปฏิวินีตตฺตา น อนฺธนฺธํ วิย ฌายติ. โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ปริสุทฺธาภานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. อยํ โข, อาวุโส กจฺจาน, เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน ตาสํ เทวตานํ เอกํ เทวนิกายํ อุปปนฺนานํ สนฺเตตฺถ เอกจฺจา เทวตา สํกิลิฏฺฐาภา, สนฺติ ปเนตฺถ เอกจฺจา เทวตา ปริสุทฺธาภา”ติ.
เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา สภิโย กจฺจาโน อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ— “สาธุ, ภนฺเต อนุรุทฺธ. น, ภนฺเต, อายสฺมา อนุรุทฺโธ เอวมาห— ‘เอวํ เม สุตนฺ’ติ วา ‘เอวํ อรหติ ภวิตุนฺ’ติ วา; อถ จ ปน, ภนฺเต, อายสฺมา อนุรุทฺโธ ‘เอวมฺปิ ตา เทวตา, อิติปิ ตา เทวตา’เตฺวว ภาสติ. ตสฺส มยฺหํ, ภนฺเต, เอวํ โหติ— ‘อทฺธา อายสฺมตา อนุรุทฺเธน ตาหิ เทวตาหิ สทฺธิํ สนฺนิวุตฺถปุพฺพญฺเจว สลฺลปิตปุพฺพญฺจ สากจฺฉา จ สมาปชฺชิตปุพฺพา’”ติ. “อทฺธา โข อยํ, อาวุโส กจฺจาน, อาสชฺช อุปนีย วาจา ภาสิตา, อปิ จ เต อหํ พฺยากริสฺสามิ— ‘ทีฆรตฺตํ โข เม, อาวุโส กจฺจาน, ตาหิ เทวตาหิ สทฺธิํ สนฺนิวุตฺถปุพฺพญฺเจว สลฺลปิตปุพฺพญฺจ สากจฺฉา จ สมาปชฺชิตปุพฺพา’”ติ.
เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา สภิโย กจฺจาโน ปญฺจกงฺคํ ถปติํ เอตทโวจ— “ลาภา เต, คหปติ, สุลทฺธํ เต, คหปติ, ยํ ตฺวญฺเจว ตํ กงฺขาธมฺมํ ปหาสิ, มยญฺจิมํ ธมฺมปริยายํ อลตฺถมฺหา สวนายา”ติ.
อนุรุทฺธสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ สตฺตมํ.