4.12 ทกฺขิณาวิภงฺคสุตฺต
เอวํ เม สุตํ— เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมิํ นิโคฺรธาราเม. อถ โข มหาปชาปติ โคตมี นวํ ทุสฺสยุคํ อาทาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข มหาปชาปติ โคตมี ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อิทํ เม, ภนฺเต, นวํ ทุสฺสยุคํ ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส สามํ กนฺตํ สามํ วายิตํ. ตํ เม, ภนฺเต, ภควา ปฏิคฺคณฺหาตุ อนุกมฺปํ อุปาทายา”ติ. เอวํ วุตฺเต, ภควา มหาปชาปติํ โคตมิํ เอตทโวจ— “สํเฆ, โคตมิ, เทหิ. สํเฆ เต ทินฺเน อหญฺเจว ปูชิโต ภวิสฺสามิ สํโฆ จา”ติ.
ทุติยมฺปิ โข มหาปชาปติ โคตมี ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อิทํ เม, ภนฺเต, นวํ ทุสฺสยุคํ ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส สามํ กนฺตํ สามํ วายิตํ. ตํ เม, ภนฺเต, ภควา ปฏิคฺคณฺหาตุ อนุกมฺปํ อุปาทายา”ติ. ทุติยมฺปิ โข ภควา มหาปชาปติํ โคตมิํ เอตทโวจ— “สํเฆ, โคตมิ, เทหิ. สํเฆ เต ทินฺเน อหญฺเจว ปูชิโต ภวิสฺสามิ สํโฆ จา”ติ.
ตติยมฺปิ โข มหาปชาปติ โคตมี ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อิทํ เม, ภนฺเต, นวํ ทุสฺสยุคํ ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส สามํ กนฺตํ สามํ วายิตํ. ตํ เม, ภนฺเต, ภควา ปฏิคฺคณฺหาตุ อนุกมฺปํ อุปาทายา”ติ. ตติยมฺปิ โข ภควา มหาปชาปติํ โคตมิํ เอตทโวจ— “สํเฆ, โคตมิ, เทหิ. สํเฆ เต ทินฺเน อหญฺเจว ปูชิโต ภวิสฺสามิ สํโฆ จา”ติ.
เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ— “ปฏิคฺคณฺหาตุ, ภนฺเต, ภควา มหาปชาปติยา โคตมิยา นวํ ทุสฺสยุคํ. พหูปการา, ภนฺเต, มหาปชาปติ โคตมี ภควโต มาตุจฺฉา อาปาทิกา โปสิกา ขีรสฺส ทายิกา; ภควนฺตํ ชเนตฺติยา กาลงฺกตาย ถญฺญํ ปาเยสิ. ภควาปิ, ภนฺเต, พหูปกาโร มหาปชาปติยา โคตมิยา. ภควนฺตํ, ภนฺเต, อาคมฺม มหาปชาปติ โคตมี พุทฺธํ สรณํ คตา, ธมฺมํ สรณํ คตา, สํฆํ สรณํ คตา. ภควนฺตํ, ภนฺเต, อาคมฺม มหาปชาปติ โคตมี ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา อทินฺนาทานา ปฏิวิรตา กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรตา มุสาวาทา ปฏิวิรตา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรตา. ภควนฺตํ, ภนฺเต, อาคมฺม มหาปชาปติ โคตมี พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตา, ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตา, สํเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตา อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคตา. ภควนฺตํ, ภนฺเต, อาคมฺม มหาปชาปติ โคตมี ทุกฺเข นิกฺกงฺขา, ทุกฺขสมุทเย นิกฺกงฺขา, ทุกฺขนิโรเธ นิกฺกงฺขา, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย นิกฺกงฺขา. ภควาปิ, ภนฺเต, พหูปกาโร มหาปชาปติยา โคตมิยา”ติ.
“เอวเมตํ, อานนฺท. ยํ หานนฺท, ปุคฺคโล ปุคฺคลํ อาคมฺม พุทฺธํ สรณํ คโต โหติ, ธมฺมํ สรณํ คโต โหติ, สํฆํ สรณํ คโต โหติ, อิมสฺสานนฺท, ปุคฺคลสฺส อิมินา ปุคฺคเลน น สุปฺปติการํ วทามิ, ยทิทํ— อภิวาทนปจฺจุฏฺฐานอญฺชลิกมฺมสามีจิกมฺมจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานุปฺปทาเนน.
ยํ หานนฺท, ปุคฺคโล ปุคฺคลํ อาคมฺม ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรโต โหติ, อิมสฺสานนฺท, ปุคฺคลสฺส อิมินา ปุคฺคเลน น สุปฺปติการํ วทามิ, ยทิทํ— อภิวาทนปจฺจุฏฺฐานอญฺชลิกมฺมสามีจิกมฺมจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานุปฺปทาเนน.
ยํ หานนฺท, ปุคฺคโล ปุคฺคลํ อาคมฺม พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ, ธมฺเม… สํเฆ… อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ, อิมสฺสานนฺท, ปุคฺคลสฺส อิมินา ปุคฺคเลน น สุปฺปติการํ วทามิ, ยทิทํ— อภิวาทนปจฺจุฏฺฐานอญฺชลิกมฺมสามีจิกมฺมจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานุปฺปทาเนน.
ยํ หานนฺท, ปุคฺคโล ปุคฺคลํ อาคมฺม ทุกฺเข นิกฺกงฺโข โหติ, ทุกฺขสมุทเย นิกฺกงฺโข โหติ, ทุกฺขนิโรเธ นิกฺกงฺโข โหติ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย นิกฺกงฺโข โหติ, อิมสฺสานนฺท, ปุคฺคลสฺส อิมินา ปุคฺคเลน น สุปฺปติการํ วทามิ, ยทิทํ— อภิวาทนปจฺจุฏฺฐานอญฺชลิกมฺมสามีจิกมฺมจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานุปฺปทาเนน.
จุทฺทส โข ปนิมานนฺท, ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. กตมา จุทฺทส? ตถาคเต อรหนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺเธ ทานํ เทติ— อยํ ปฐมา ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. ปจฺเจกสมฺพุทฺเธ ทานํ เทติ— อยํ ทุติยา ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. ตถาคตสาวเก อรหนฺเต ทานํ เทติ— อยํ ตติยา ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. อรหตฺตผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเน ทานํ เทติ— อยํ จตุตฺถี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. อนาคามิสฺส ทานํ เทติ— อยํ ปญฺจมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเน ทานํ เทติ— อยํ ฉฏฺฐี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. สกทาคามิสฺส ทานํ เทติ— อยํ สตฺตมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเน ทานํ เทติ— อยํ อฏฺฐมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. โสตาปนฺเน ทานํ เทติ— อยํ นวมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเน ทานํ เทติ— อยํ ทสมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. พาหิรเก กาเมสุ วีตราเค ทานํ เทติ— อยํ เอกาทสมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. ปุถุชฺชนสีลวนฺเต ทานํ เทติ— อยํ ทฺวาทสมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. ปุถุชฺชนทุสฺสีเล ทานํ เทติ— อยํ เตรสมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณา. ติรจฺฉานคเต ทานํ เทติ— อยํ จุทฺทสมี ปาฏิปุคฺคลิกา ทกฺขิณาติ.
ตตฺรานนฺท, ติรจฺฉานคเต ทานํ ทตฺวา สตคุณา ทกฺขิณา ปาฏิกงฺขิตพฺพา, ปุถุชฺชนทุสฺสีเล ทานํ ทตฺวา สหสฺสคุณา ทกฺขิณา ปาฏิกงฺขิตพฺพา, ปุถุชฺชนสีลวนฺเต ทานํ ทตฺวา สตสหสฺสคุณา ทกฺขิณา ปาฏิกงฺขิตพฺพา, พาหิรเก กาเมสุ วีตราเค ทานํ ทตฺวา โกฏิสตสหสฺสคุณา ทกฺขิณา ปาฏิกงฺขิตพฺพา, โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเน ทานํ ทตฺวา อสงฺเขยฺยา อปฺปเมยฺยา ทกฺขิณา ปาฏิกงฺขิตพฺพา, โก ปน วาโท โสตาปนฺเน, โก ปน วาโท สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเน, โก ปน วาโท สกทาคามิสฺส, โก ปน วาโท อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเน, โก ปน วาโท อนาคามิสฺส, โก ปน วาโท อรหตฺตผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺเน, โก ปน วาโท อรหนฺเต, โก ปน วาโท ปจฺเจกสมฺพุทฺเธ, โก ปน วาโท ตถาคเต อรหนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺเธ.
สตฺต โข ปนิมานนฺท, สํฆคตา ทกฺขิณา. กตมา สตฺต? พุทฺธปฺปมุเข อุภโตสํเฆ ทานํ เทติ— อยํ ปฐมา สํฆคตา ทกฺขิณา. ตถาคเต ปรินิพฺพุเต อุภโตสํเฆ ทานํ เทติ— อยํ ทุติยา สํฆคตา ทกฺขิณา. ภิกฺขุสํเฆ ทานํ เทติ— อยํ ตติยา สํฆคตา ทกฺขิณา. ภิกฺขุนิสํเฆ ทานํ เทติ— อยํ จตุตฺถี สํฆคตา ทกฺขิณา. ‘เอตฺตกา เม ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย จ สํฆโต อุทฺทิสฺสถา’ติ ทานํ เทติ— อยํ ปญฺจมี สํฆคตา ทกฺขิณา. ‘เอตฺตกา เม ภิกฺขู สํฆโต อุทฺทิสฺสถา’ติ ทานํ เทติ— อยํ ฉฏฺฐี สํฆคตา ทกฺขิณา. ‘เอตฺตกา เม ภิกฺขุนิโย สํฆโต อุทฺทิสฺสถา’ติ ทานํ เทติ— อยํ สตฺตมี สํฆคตา ทกฺขิณา.
ภวิสฺสนฺติ โข ปนานนฺท, อนาคตมทฺธานํ โคตฺรภุโน กาสาวกณฺฐา ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา. เตสุ ทุสฺสีเลสุ สํฆํ อุทฺทิสฺส ทานํ ทสฺสนฺติ. ตทาปาหํ, อานนฺท, สํฆคตํ ทกฺขิณํ อสงฺเขยฺยํ อปฺปเมยฺยํ วทามิ. น เตฺววาหํ, อานนฺท, เกนจิ ปริยาเยน สํฆคตาย ทกฺขิณาย ปาฏิปุคฺคลิกํ ทานํ มหปฺผลตรํ วทามิ.
จตโสฺส โข อิมา, อานนฺท, ทกฺขิณา วิสุทฺธิโย. กตมา จตโสฺส? อตฺถานนฺท, ทกฺขิณา ทายกโต วิสุชฺฌติ โน ปฏิคฺคาหกโต. อตฺถานนฺท, ทกฺขิณา ปฏิคฺคาหกโต วิสุชฺฌติ โน ทายกโต. อตฺถานนฺท, ทกฺขิณา เนว ทายกโต วิสุชฺฌติ โน ปฏิคฺคาหกโต. อตฺถานนฺท, ทกฺขิณา ทายกโต เจว วิสุชฺฌติ ปฏิคฺคาหกโต จ.
กถญฺจานนฺท, ทกฺขิณา ทายกโต วิสุชฺฌติ โน ปฏิคฺคาหกโต? อิธานนฺท, ทายโก โหติ สีลวา กลฺยาณธมฺโม, ปฏิคฺคาหกา โหนฺติ ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา— เอวํ โข, อานนฺท, ทกฺขิณา ทายกโต วิสุชฺฌติ โน ปฏิคฺคาหกโต.
กถญฺจานนฺท, ทกฺขิณา ปฏิคฺคาหกโต วิสุชฺฌติ โน ทายกโต? อิธานนฺท, ทายโก โหติ ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม, ปฏิคฺคาหกา โหนฺติ สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา— เอวํ โข, อานนฺท, ทกฺขิณา ปฏิคฺคาหกโต วิสุชฺฌติ โน ทายกโต.
กถญฺจานนฺท, ทกฺขิณา เนว ทายกโต วิสุชฺฌติ โน ปฏิคฺคาหกโต? อิธานนฺท, ทายโก จ โหติ ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม, ปฏิคฺคาหกา จ โหนฺติ ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา— เอวํ โข, อานนฺท, ทกฺขิณา เนว ทายกโต วิสุชฺฌติ โน ปฏิคฺคาหกโต.
กถญฺจานนฺท, ทกฺขิณา ทายกโต เจว วิสุชฺฌติ ปฏิคฺคาหกโต จ? อิธานนฺท, ทายโก จ โหติ สีลวา กลฺยาณธมฺโม, ปฏิคฺคาหกา จ โหนฺติ สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา— เอวํ โข, อานนฺท, ทกฺขิณา ทายกโต เจว วิสุชฺฌติ ปฏิคฺคาหกโต จ. อิมา โข, อานนฺท, จตโสฺส ทกฺขิณา วิสุทฺธิโย”ติ.
อิทมโวจ ภควา. อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา—
“โย สีลวา ทุสฺสีเลสุ ททาติ ทานํ,
ธมฺเมน ลทฺธํ สุปสนฺนจิตฺโต;
อภิสทฺทหํ กมฺมผลํ อุฬารํ,
สา ทกฺขิณา ทายกโต วิสุชฺฌติ.
โย ทุสฺสีโล สีลวนฺเตสุ ททาติ ทานํ,
อธมฺเมน ลทฺธํ อปฺปสนฺนจิตฺโต;
อนภิสทฺทหํ กมฺมผลํ อุฬารํ,
สา ทกฺขิณา ปฏิคฺคาหกโต วิสุชฺฌติ.
โย ทุสฺสีโล ทุสฺสีเลสุ ททาติ ทานํ,
อธมฺเมน ลทฺธํ อปฺปสนฺนจิตฺโต;
อนภิสทฺทหํ กมฺมผลํ อุฬารํ,
น ตํ ทานํ วิปุลปฺผลนฺติ พฺรูมิ.
โย สีลวา สีลวนฺเตสุ ททาติ ทานํ,
ธมฺเมน ลทฺธํ สุปสนฺนจิตฺโต;
อภิสทฺทหํ กมฺมผลํ อุฬารํ,
ตํ เว ทานํ วิปุลปฺผลนฺติ พฺรูมิ.
โย วีตราโค วีตราเคสุ ททาติ ทานํ,
ธมฺเมน ลทฺธํ สุปสนฺนจิตฺโต;
อภิสทฺทหํ กมฺมผลํ อุฬารํ,
ตํ เว ทานํ อามิสทานานมคฺคนฺ”ติ.
ทกฺขิณาวิภงฺคสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทฺวาทสมํ.
วิภงฺควคฺโค นิฏฺฐิโต จตุตฺโถ.
ตสฺสุทฺทานํ
ภทฺเทกานนฺทกจฺจาน,
โลมสกงฺคิยาสุโภ;
มหากมฺมสฬายตนวิภงฺคา,
อุทฺเทสอรณา ธาตุ สจฺจํ._
ทกฺขิณาวิภงฺคสุตฺตนฺติ.