4.4 โลมสกงฺคิยภทฺเทกรตฺตสุตฺต
เอวํ เม สุตํ— เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา โลมสกงฺคิโย สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมิํ นิโคฺรธาราเม. อถ โข จนฺทโน เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ นิโคฺรธารามํ โอภาเสตฺวา เยนายสฺมา โลมสกงฺคิโย เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิโต โข จนฺทโน เทวปุตฺโต อายสฺมนฺตํ โลมสกงฺคิยํ เอตทโวจ— “ธาเรสิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจา”ติ? “น โข อหํ, อาวุโส, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ. ตฺวํ ปนาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจา”ติ? “อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ. ธาเรสิ ปน ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺติโย คาถา”ติ? “น โข อหํ, อาวุโส, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา. ตฺวํ ปนาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา”ติ? “ธาเรมิ โข อหํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺติโย คาถา”ติ. “ยถา กถํ ปน ตฺวํ, อาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา”ติ? “เอกมิทํ, ภิกฺขุ, สมยํ ภควา เทเวสุ ตาวติํเสสุ วิหรติ ปาริจฺฉตฺตกมูเล ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ. ตตฺร ภควา เทวานํ ตาวติํสานํ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ อภาสิ—
‘อตีตํ นานฺวาคเมยฺย,
นปฺปฏิกงฺเข อนาคตํ;
ยทตีตํ ปหีนํ ตํ,
อปฺปตฺตญฺจ อนาคตํ.
ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺมํ,
ตตฺถ ตตฺถ วิปสฺสติ;
อสํหีรํ อสํกุปฺปํ,
ตํ วิทฺวา มนุพฺรูหเย.
อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ,
โก ชญฺญา มรณํ สุเว;
น หิ โน สงฺครํ เตน,
มหาเสเนน มจฺจุนา.
เอวํวิหาริํ อาตาปิํ,
อโหรตฺตมตนฺทิตํ;
ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ,
สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี’ติ.
เอวํ โข อหํ, ภิกฺขุ, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา. อุคฺคณฺหาหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ; ปริยาปุณาหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ; ธาเรหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ. อตฺถสํหิโต, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทโส จ วิภงฺโค จ อาทิพฺรหฺมจริยโก”ติ. อิทมโวจ จนฺทโน เทวปุตฺโต. อิทํ วตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ.
อถ โข อายสฺมา โลมสกงฺคิโย ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สาวตฺถิ เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน สาวตฺถิ เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา โลมสกงฺคิโย ภควนฺตํ เอตทโวจ—
“เอกมิทาหํ, ภนฺเต, สมยํ สกฺเกสุ วิหรามิ กปิลวตฺถุสฺมิํ นิโคฺรธาราเม. อถ โข, ภนฺเต, อญฺญตโร เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ นิโคฺรธารามํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. เอกมนฺตํ ฐิโต โข, ภนฺเต, โส เทวปุตฺโต มํ เอตทโวจ— ‘ธาเรสิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจา’ติ? เอวํ วุตฺเต, อหํ, ภนฺเต, ตํ เทวปุตฺตํ เอตทโวจํ— ‘น โข อหํ, อาวุโส, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ. ตฺวํ ปนาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจา’ติ? ‘อหมฺปิ โข, ภิกฺขุ, น ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ. ธาเรสิ ปน ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺติโย คาถา’ติ? ‘น โข อหํ, อาวุโส, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา. ตฺวํ ปนาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา’ติ? ‘ธาเรมิ โข อหํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺติโย คาถา’ติ. ‘ยถา กถํ ปน ตฺวํ, อาวุโส, ธาเรสิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา’ติ? ‘เอกมิทํ, ภิกฺขุ, สมยํ ภควา เทเวสุ ตาวติํเสสุ วิหรติ ปาริจฺฉตฺตกมูเล ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ. ตตฺร โข ภควา เทวานํ ตาวติํสานํ ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ อภาสิ—
“อตีตํ นานฺวาคเมยฺย,
_ …เป… _
ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ,
สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี”ติ.
เอวํ โข อหํ, ภิกฺขุ, ธาเรมิ ภทฺเทกรตฺติโย คาถา. อุคฺคณฺหาหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ; ปริยาปุณาหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ; ธาเรหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ. อตฺถสํหิโต, ภิกฺขุ, ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทโส จ วิภงฺโค จ อาทิพฺรหฺมจริยโก’ติ. อิทมโวจ, ภนฺเต, โส เทวปุตฺโต. อิทํ วตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ. สาธุ เม, ภนฺเต, ภควา ภทฺเทกรตฺตสฺส อุทฺเทสญฺจ วิภงฺคญฺจ เทเสตู”ติ.
“ชานาสิ ปน ตฺวํ, ภิกฺขุ, ตํ เทวปุตฺตนฺ”ติ? “น โข อหํ, ภนฺเต, ชานามิ ตํ เทวปุตฺตนฺ”ติ. “จนฺทโน นาม โส, ภิกฺขุ, เทวปุตฺโต. จนฺทโน, ภิกฺขุ, เทวปุตฺโต อฏฺฐิํ กตฺวา มนสิกตฺวา สพฺพเจตสา สมนฺนาหริตฺวา โอหิตโสโต ธมฺมํ สุณาติ. เตน หิ, ภิกฺขุ, สุณาหิ, สาธุกํ มนสิ กโรหิ; ภาสิสฺสามี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา โลมสกงฺคิโย ภควโต ปจฺจโสฺสสิ. ภควา เอตทโวจ—
“อตีตํ นานฺวาคเมยฺย,
นปฺปฏิกงฺเข อนาคตํ;
ยทตีตํ ปหีนํ ตํ,
อปฺปตฺตญฺจ อนาคตํ.
ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺมํ,
ตตฺถ ตตฺถ วิปสฺสติ;
อสํหีรํ อสํกุปฺปํ,
ตํ วิทฺวา มนุพฺรูหเย.
อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ,
โก ชญฺญา มรณํ สุเว;
น หิ โน สงฺครํ เตน,
มหาเสเนน มจฺจุนา.
เอวํวิหาริํ อาตาปิํ,
อโหรตฺตมตนฺทิตํ;
ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ,
สนฺโต อาจิกฺขเต มุนิ.
กถญฺจ, ภิกฺขุ, อตีตํ อนฺวาคเมติ …เป… เอวํ โข, ภิกฺขุ, อตีตํ อนฺวาคเมติ. กถญฺจ, ภิกฺขุ, อตีตํ นานฺวาคเมติ …เป… เอวํ โข, ภิกฺขุ, อตีตํ นานฺวาคเมติ. กถญฺจ, ภิกฺขุ, อนาคตํ ปฏิกงฺขติ …เป… เอวํ โข, ภิกฺขุ, อนาคตํ ปฏิกงฺขติ. กถญฺจ, ภิกฺขุ, อนาคตํ นปฺปฏิกงฺขติ …เป… เอวํ โข, ภิกฺขุ, อนาคตํ นปฺปฏิกงฺขติ. กถญฺจ, ภิกฺขุ, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ สํหีรติ …เป… เอวํ โข, ภิกฺขุ, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ สํหีรติ. กถญฺจ, ภิกฺขุ, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ น สํหีรติ …เป… เอวํ โข, ภิกฺขุ, ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ น สํหีรติ.
อตีตํ นานฺวาคเมยฺย,
นปฺปฏิกงฺเข อนาคตํ;
ยทตีตํ ปหีนํ ตํ,
อปฺปตฺตญฺจ อนาคตํ.
ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺมํ,
ตตฺถ ตตฺถ วิปสฺสติ;
อสํหีรํ อสํกุปฺปํ,
ตํ วิทฺวา มนุพฺรูหเย.
อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ,
โก ชญฺญา มรณํ สุเว;
น หิ โน สงฺครํ เตน,
มหาเสเนน มจฺจุนา.
เอวํวิหาริํ อาตาปิํ,
อโหรตฺตมตนฺทิตํ;
ตํ เว ภทฺเทกรตฺโตติ,
สนฺโต อาจิกฺขเต มุนี”ติ.
อิทมโวจ ภควา. อตฺตมโน อายสฺมา โลมสกงฺคิโย ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติ.
โลมสกงฺคิยภทฺเทกรตฺตสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํ.