1.4.3 ญาณวตฺถุสุตฺต
- ญาณวตฺถุสุตฺต
สาวตฺถิยํ… “จตุจตฺตารีสํ โว, ภิกฺขเว, ญาณวตฺถูนิ เทเสสฺสามิ, ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ, ภาสิสฺสามี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํ. ภควา เอตทโวจ—
“กตมานิ, ภิกฺขเว, จตุจตฺตารีสํ ญาณวตฺถูนิ? ชรามรเณ ญาณํ, ชรามรณสมุทเย ญาณํ, ชรามรณนิโรเธ ญาณํ, ชรามรณนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ; ชาติยา ญาณํ, ชาติสมุทเย ญาณํ, ชาตินิโรเธ ญาณํ, ชาตินิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ; ภเว ญาณํ, ภวสมุทเย ญาณํ, ภวนิโรเธ ญาณํ, ภวนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ; อุปาทาเน ญาณํ, อุปาทานสมุทเย ญาณํ, อุปาทานนิโรเธ ญาณํ, อุปาทานนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ; ตณฺหาย ญาณํ, ตณฺหาสมุทเย ญาณํ, ตณฺหานิโรเธ ญาณํ, ตณฺหานิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ; เวทนาย ญาณํ, เวทนาสมุทเย ญาณํ, เวทนานิโรเธ ญาณํ, เวทนานิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ; ผเสฺส ญาณํ …เป… สฬายตเน ญาณํ… นามรูเป ญาณํ… วิญฺญาเณ ญาณํ… สงฺขาเรสุ ญาณํ, สงฺขารสมุทเย ญาณํ, สงฺขารนิโรเธ ญาณํ, สงฺขารนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ. อิมานิ วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, จตุจตฺตารีสํ ญาณวตฺถูนิ.
กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ชรามรณํ? ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชรา ชีรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก, อยํ วุจฺจติ ชรา. ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหา ตมฺหา สตฺตนิกายา จุติ จวนตา เภโท อนฺตรธานํ มจฺจุ มรณํ กาลกิริยา ขนฺธานํ เภโท กเฬวรสฺส นิกฺเขโป. อิทํ วุจฺจติ มรณํ. อิติ อยญฺจ ชรา, อิทญฺจ มรณํ; อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ชรามรณํ.
ชาติสมุทยา ชรามรณสมุทโย; ชาตินิโรธา ชรามรณนิโรโธ; อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ชรามรณนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ— สมฺมาทิฏฺฐิ …เป… สมฺมาสมาธิ.
ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ ชรามรณํ ปชานาติ, เอวํ ชรามรณสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ ชรามรณนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, อิทมสฺส ธมฺเม ญาณํ. โส อิมินา ธมฺเมน ทิฏฺเฐน วิทิเตน อกาลิเกน ปตฺเตน ปริโยคาเฬฺหน อตีตานาคเตน ยํ เนติ.
เย โข เกจิ อตีตมทฺธานํ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ชรามรณํ อพฺภญฺญํสุ, ชรามรณสมุทยํ อพฺภญฺญํสุ, ชรามรณนิโรธํ อพฺภญฺญํสุ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ อพฺภญฺญํสุ, สพฺเพเต เอวเมว อพฺภญฺญํสุ, เสยฺยถาปาหํ เอตรหิ.
เยปิ หิ เกจิ อนาคตมทฺธานํ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ชรามรณํ อภิชานิสฺสนฺติ, ชรามรณสมุทยํ อภิชานิสฺสนฺติ, ชรามรณนิโรธํ อภิชานิสฺสนฺติ, ชรามรณนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ อภิชานิสฺสนฺติ, สพฺเพเต เอวเมว อภิชานิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปาหํ เอตรหีติ. อิทมสฺส อนฺวเย ญาณํ.
ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส อิมานิ ทฺเว ญาณานิ ปริสุทฺธานิ โหนฺติ ปริโยทาตานิ— ธมฺเม ญาณญฺจ อนฺวเย ญาณญฺจ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน อิติปิ, ทสฺสนสมฺปนฺโน อิติปิ, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํ อิติปิ, ปสฺสติ อิมํ สทฺธมฺมํ อิติปิ, เสกฺเขน ญาเณน สมนฺนาคโต อิติปิ, เสกฺขาย วิชฺชาย สมนฺนาคโต อิติปิ, ธมฺมโสตํ สมาปนฺโน อิติปิ, อริโย นิพฺเพธิกปญฺโญ อิติปิ, อมตทฺวารํ อาหจฺจ ติฏฺฐติ อิติปีติ.
กตมา จ, ภิกฺขเว, ชาติ… กตโม จ, ภิกฺขเว, ภโว… กตมญฺจ, ภิกฺขเว, อุปาทานํ… กตมา จ, ภิกฺขเว, ตณฺหา… กตมา จ, ภิกฺขเว, เวทนา… กตโม จ, ภิกฺขเว, ผโสฺส… กตมญฺจ, ภิกฺขเว, สฬายตนํ… กตมญฺจ, ภิกฺขเว, นามรูปํ… กตมญฺจ, ภิกฺขเว, วิญฺญาณํ… กตเม จ, ภิกฺขเว, สงฺขารา? ตโยเม, ภิกฺขเว, สงฺขารา— กายสงฺขาโร, วจีสงฺขาโร, จิตฺตสงฺขาโรติ. อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, สงฺขารา.
อวิชฺชาสมุทยา สงฺขารสมุทโย; อวิชฺชานิโรธา สงฺขารนิโรโธ; อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค สงฺขารนิโรธคามินี ปฏิปทา, เสยฺยถิทํ— สมฺมาทิฏฺฐิ …เป… สมฺมาสมาธิ.
ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ สงฺขาเร ปชานาติ, เอวํ สงฺขารสมุทยํ ปชานาติ, เอวํ สงฺขารนิโรธํ ปชานาติ, เอวํ สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ ปชานาติ, อิทมสฺส ธมฺเม ญาณํ. โส อิมินา ธมฺเมน ทิฏฺเฐน วิทิเตน อกาลิเกน ปตฺเตน ปริโยคาเฬฺหน อตีตานาคเตน ยํ เนติ.
เย โข เกจิ อตีตมทฺธานํ สมณา วา พฺราหฺมณา วา สงฺขาเร อพฺภญฺญํสุ, สงฺขารสมุทยํ อพฺภญฺญํสุ, สงฺขารนิโรธํ อพฺภญฺญํสุ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ อพฺภญฺญํสุ, สพฺเพเต เอวเมว อพฺภญฺญํสุ, เสยฺยถาปาหํ เอตรหิ.
เย หิปิ เกจิ อนาคตมทฺธานํ สมณา วา พฺราหฺมณา วา สงฺขาเร อภิชานิสฺสนฺติ, สงฺขารสมุทยํ อภิชานิสฺสนฺติ, สงฺขารนิโรธํ อภิชานิสฺสนฺติ, สงฺขารนิโรธคามินิํ ปฏิปทํ อภิชานิสฺสนฺติ, สพฺเพเต เอวเมว อภิชานิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปาหํ เอตรหิ. อิทมสฺส อนฺวเย ญาณํ.
ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส อิมานิ ทฺเว ญาณานิ ปริสุทฺธานิ โหนฺติ ปริโยทาตานิ— ธมฺเม ญาณญฺจ อนฺวเย ญาณญฺจ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน อิติปิ, ทสฺสนสมฺปนฺโน อิติปิ, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํ อิติปิ, ปสฺสติ อิมํ สทฺธมฺมํ อิติปิ, เสกฺเขน ญาเณน สมนฺนาคโต อิติปิ, เสกฺขาย วิชฺชาย สมนฺนาคโต อิติปิ, ธมฺมโสตํ สมาปนฺโน อิติปิ, อริโย นิพฺเพธิกปญฺโญ อิติปิ, อมตทฺวารํ อาหจฺจ ติฏฺฐติ อิติปี”ติ.
ตติยํ.