7.2.5 มานตฺถทฺธสุตฺต
สาวตฺถินิทานํ. เตน โข ปน สมเยน มานตฺถทฺโธ นาม พฺราหฺมโณ สาวตฺถิยํ ปฏิวสติ. โส เนว มาตรํ อภิวาเทติ, น ปิตรํ อภิวาเทติ, น อาจริยํ อภิวาเทติ, น เชฏฺฐภาตรํ อภิวาเทติ. เตน โข ปน สมเยน ภควา มหติยา ปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสติ. อถ โข มานตฺถทฺธสฺส พฺราหฺมณสฺส เอตทโหสิ— “อยํ โข สมโณ โคตโม มหติยา ปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสติ. ยนฺนูนาหํ เยน สมโณ โคตโม เตนุปสงฺกเมยฺยํ. สเจ มํ สมโณ โคตโม อาลปิสฺสติ, อหมฺปิ ตํ อาลปิสฺสามิ. โน เจ มํ สมโณ โคตโม อาลปิสฺสติ, อหมฺปิ นาลปิสฺสามี”ติ. อถ โข มานตฺถทฺโธ พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตุณฺหีภูโต เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. อถ โข ภควา ตํ นาลปิ. อถ โข มานตฺถทฺโธ พฺราหฺมโณ— “นายํ สมโณ โคตโม กิญฺจิ ชานาตี”ติ ตโตว ปุน นิวตฺติตุกาโม อโหสิ. อถ โข ภควา มานตฺถทฺธสฺส พฺราหฺมณสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย มานตฺถทฺธํ พฺราหฺมณํ คาถาย อชฺฌภาสิ—
“น มานํ พฺราหฺมณ สาธุ,
อตฺถิกสฺสีธ พฺราหฺมณ;
เยน อตฺเถน อาคจฺฉิ,
ตเมวมนุพฺรูหเย”ติ.
อถ โข มานตฺถทฺโธ พฺราหฺมโณ— “จิตฺตํ เม สมโณ โคตโม ชานาตี”ติ ตตฺเถว ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควโต ปาทานิ มุเขน จ ปริจุมฺพติ ปาณีหิ จ ปริสมฺพาหติ, นามญฺจ สาเวติ— “มานตฺถทฺธาหํ, โภ โคตม, มานตฺถทฺธาหํ, โภ โคตมา”ติ. อถ โข สา ปริสา อพฺภุตวิตฺตชาตา อโหสิ— “อจฺฉริยํ วต โภ, อพฺภุตํ วต โภ. อยญฺหิ มานตฺถทฺโธ พฺราหฺมโณ เนว มาตรํ อภิวาเทติ, น ปิตรํ อภิวาเทติ, น อาจริยํ อภิวาเทติ, น เชฏฺฐภาตรํ อภิวาเทติ; อถ จ ปน สมเณ โคตเม เอวรูปํ ปรมนิปจฺจการํ กโรตี”ติ. อถ โข ภควา มานตฺถทฺธํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ— “อลํ, พฺราหฺมณ, อุฏฺเฐหิ, สเก อาสเน นิสีท. ยโต เต มยิ จิตฺตํ ปสนฺนนฺ”ติ. อถ โข มานตฺถทฺโธ พฺราหฺมโณ สเก อาสเน นิสีทิตฺวา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ—
“เกสุ น มานํ กยิราถ,
เกสุ จสฺส สคารโว;
กฺยสฺส อปจิตา อสฺสุ,
กฺยสฺสุ สาธุ สุปูชิตา”ติ.
“มาตริ ปิตริ จาปิ,
อโถ เชฏฺฐมฺหิ ภาตริ;
อาจริเย จตุตฺถมฺหิ,
เตสุ น มานํ กยิราถ;
เตสุ อสฺส สคารโว,
ตฺยสฺส อปจิตา อสฺสุ;
ตฺยสฺสุ สาธุ สุปูชิตา.
อรหนฺเต สีตีภูเต,
กตกิจฺเจ อนาสเว;
นิหจฺจ มานํ อถทฺโธ,
เต นมเสฺส อนุตฺตเร”ติ.
เอวํ วุตฺเต, มานตฺถทฺโธ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ— “อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตม …เป… อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺ”ติ.