1.7 ปาปิกายทิฏฺฐิยาอปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺม
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อริฏฺฐสฺส นาม ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ— “ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา”ติ. อโสฺสสุํ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู อริฏฺฐสฺส นาม กิร ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ— “ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา”ติ.
อถ โข เต ภิกฺขู เยน อริฏฺโฐ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ เตนุปสงฺกมิํสุ. อุปสงฺกมิตฺวา อริฏฺฐํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ เอตทโวจุํ— “สจฺจํ กิร เต, อาวุโส อริฏฺฐ, เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ— ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา”ติ? “เอวํ พฺยา โข อหํ, อาวุโส, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา”ติ.
“มาวุโส อริฏฺฐ, เอวํ อวจ. มา ภควนฺตํ อพฺภาจิกฺขิ. น หิ สาธุ ภควโต อพฺภกฺขานํ. น หิ ภควา เอวํ วเทยฺย. อเนกปริยาเยนาวุโส อริฏฺฐ, อนฺตรายิกา ธมฺมา อนฺตรายิกา วุตฺตา ภควตา. อลญฺจ ปน เต ปฏิเสวโต อนฺตรายาย. อปฺปสฺสาทา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิโยฺย. อฏฺฐิกงฺกลูปมา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิโยฺย. มํสเปสูปมา กามา วุตฺตา ภควตา …เป… ติณุกฺกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา …เป… องฺคารกาสูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สุปินกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… ยาจิตกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… รุกฺขผลูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… อสิสูนูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สตฺติสูลูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สปฺปสิรูปมา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิโยฺย”ติ.
เอวมฺปิ โข อริฏฺโฐ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ เตหิ ภิกฺขูหิ วุจฺจมาโน ตเถว ตํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ ถามสา ปรามาสา อภินิวิสฺส โวหรติ— “เอวํ พฺยา โข อหํ, อาวุโส, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา”ติ. ยโต จ โข เต ภิกฺขู นาสกฺขิํสุ อริฏฺฐํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ เอตสฺมา ปาปกา ทิฏฺฐิคตา วิเวเจตุํ, อถ โข เต ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อริฏฺฐํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ ปฏิปุจฺฉิ— “สจฺจํ กิร เต, อริฏฺฐ, เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ— ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา”ติ? “เอวํ พฺยา โข อหํ, ภนฺเต, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา”ติ.
“กสฺส นุ โข นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มยา เอวํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสิ? นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน อนฺตรายิกา ธมฺมา อนฺตรายิกา วุตฺตา? อลญฺจ ปน เต ปฏิเสวโต อนฺตรายาย. อปฺปสฺสาทา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิโยฺย. อฏฺฐิกงฺกลูปมา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิโยฺย. มํสเปสูปมา กามา วุตฺตา มยา …เป… ติณุกฺกูปมา กามา วุตฺตา มยา… องฺคารกาสูปมา กามา วุตฺตา มยา… สุปินกูปมา กามา วุตฺตา มยา… ยาจิตกูปมา กามา วุตฺตา มยา… รุกฺขผลูปมา กามา วุตฺตา มยา… อสิสูนูปมา กามา วุตฺตา มยา… สตฺติสูลูปมา กามา วุตฺตา มยา… สปฺปสิรูปมา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิโยฺย. อถ จ ปน ตฺวํ, โมฆปุริส, อตฺตนา ทุคฺคหิเตน อเมฺห เจว อพฺภาจิกฺขสิ, อตฺตานญฺจ ขณสิ, พหุญฺจ อปุญฺญํ ปสวสิ. ตญฺหิ เต, โมฆปุริส, ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… วิครหิตฺวา …เป… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “เตน หิ, ภิกฺขเว, สํโฆ อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรตุ— อสมฺโภคํ สํเฆน. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ— ปฐมํ อริฏฺโฐ ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺติํ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺติํ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—
‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ— ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺฐิํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สํโฆ อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย— อสมฺโภคํ สํเฆน. เอสา ญตฺติ.
สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ— ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺฐิํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สํโฆ อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ— อสมฺโภคํ สํเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ— อสมฺโภคํ สํเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ …เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ— สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ— ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺฐิํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สํโฆ อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ— อสมฺโภคํ สํเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ— อสมฺโภคํ สํเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
กตํ สํเฆน อริฏฺฐสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ— อสมฺโภคํ สํเฆน. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’ติ.
อาวาสปรมฺปรญฺจ, ภิกฺขเว, สํสถ— ‘อริฏฺโฐ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ, สํเฆน ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต— อสมฺโภคํ สํเฆนา’”ติ.