4.3 อมูฬฺหวินย
เตน โข ปน สมเยน คคฺโค ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก โหติ, จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ภิกฺขู คคฺคํ ภิกฺขุํ อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? โส เอวํ วเทติ— “อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสิํ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ. มูเฬฺหน เม เอตํ กตนฺ”ติ. เอวมฺปิ นํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ภิกฺขู คคฺคํ ภิกฺขุํ อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทสฺสนฺติ— ‘สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ. โส เอวํ วเทติ— ‘อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสิํ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ. มูเฬฺหน เม เอตํ กตนฺ’ติ. เอวมฺปิ นํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว— ‘สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’”ติ? อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว …เป… สจฺจํ, ภควา”ติ …เป… วิครหิตฺวา …เป… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—
“เตน หิ, ภิกฺขเว, สํโฆ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทตุ. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ— เตน, ภิกฺขเว, คคฺเคน ภิกฺขุนา สํฆํ อุปสงฺกมิตฺวา, เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา, วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา, อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา, อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา, เอวมสฺส วจนีโย— ‘อหํ, ภนฺเต, อุมฺมตฺตโก อโหสิํ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. มํ ภิกฺขู อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? ตฺยาหํ เอวํ วทามิ— “อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสิํ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ. มูเฬฺหน เม เอตํ กตนฺ”ติ. เอวมฺปิ มํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? โสหํ, ภนฺเต, อมูโฬฺห สํฆํ อมูฬฺหวินยํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ— ‘อหํ, ภนฺเต, อุมฺมตฺตโก อโหสิํ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. มํ ภิกฺขู อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? ตฺยาหํ เอวํ วทามิ— “อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสิํ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ มูเฬฺหน เม เอตํ กตนฺ”ติ. เอวมฺปิ มํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? โสหํ อมูโฬฺห ตติยมฺปิ, ภนฺเต, สํฆํ อมูฬฺหวินยํ ยาจามี’ติ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—
‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ คคฺโค ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก อโหสิ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ภิกฺขู คคฺคํ ภิกฺขุํ อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? โส เอวํ วเทติ— “อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสิํ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ, มูเฬฺหน เม เอตํ กตนฺ”ติ. เอวมฺปิ นํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? โส อมูโฬฺห สํฆํ อมูฬฺหวินยํ ยาจติ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สํโฆ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินยํ ทเทยฺย. เอสา ญตฺติ.
สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ คคฺโค ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก อโหสิ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ภิกฺขู คคฺคํ ภิกฺขุํ อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อาปตฺติยา โจเทนฺติ— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? โส เอวํ วเทติ— “อหํ โข, อาวุโส, อุมฺมตฺตโก อโหสิํ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน เม อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. นาหํ ตํ สรามิ มูเฬฺหน เม เอตํ กตนฺ”ติ. เอวมฺปิ นํ วุจฺจมานา โจเทนฺเตว— “สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา”ติ? โส อมูโฬฺห สํฆํ อมูฬฺหวินยํ ยาจติ. สํโฆ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ …เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ …เป… .
ทินฺโน สํเฆน คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อมูฬฺหสฺส อมูฬฺหวินโย. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’ติ.
ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, อธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ, ตีณิ ธมฺมิกานิ. กตมานิ ตีณิ อธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ?
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาปตฺติํ อาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สํโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา— ‘สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ? โส สรมาโนว เอวํ วเทติ— ‘น โข อหํ, อาวุโส, สรามิ เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ. ตสฺส สํโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. อธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาปตฺติํ อาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สํโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา— ‘สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ? โส สรมาโนว เอวํ วเทติ— ‘สรามิ โข อหํ, อาวุโส, ยถาสุปินนฺเตนา’ติ. ตสฺส สํโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. อธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาปตฺติํ อาปนฺโน โหติ. ตเมนํ โจเทติ สํโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา— ‘สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ? โส อนุมฺมตฺตโก อุมฺมตฺตกาลยํ กโรติ— ‘อหมฺปิ โข เอวํ กโรมิ. ตุมฺเหปิ เอวํ กโรถ. มยฺหมฺปิ เอตํ กปฺปติ. ตุมฺหากมฺเปตํ กปฺปตี’ติ. ตสฺส สํโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. อธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ. อิมานิ ตีณิ อธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ.
กตมานิ ตีณิ ธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานิ?
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก โหติ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ตเมนํ โจเทติ สํโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา— ‘สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ? โส อสฺสรมาโนว เอวํ วเทติ— ‘น โข อหํ, อาวุโส, สรามิ เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ. ตสฺส สํโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. ธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก โหติ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ตเมนํ โจเทติ สํโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา— ‘สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ? โส อสฺสรมาโนว เอวํ วเทติ— ‘สรามิ โข อหํ, อาวุโส, ยถาสุปินนฺเตนา’ติ. ตสฺส สํโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. ธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก โหติ จิตฺตวิปริยาสกโต. เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน พหุํ อสฺสามณกํ อชฺฌาจิณฺณํ โหติ ภาสิตปริกฺกนฺตํ. ตเมนํ โจเทติ สํโฆ วา, สมฺพหุลา วา, เอกปุคฺคโล วา— ‘สรตายสฺมา เอวรูปิํ อาปตฺติํ อาปชฺชิตา’ติ? โส อุมฺมตฺตโก อุมฺมตฺตกาลยํ กโรติ— ‘อหมฺปิ เอวํ กโรมิ. ตุมฺเหปิ เอวํ กโรถ. มยฺหมฺปิ เอตํ กปฺปติ. ตุมฺหากมฺเปตํ กปฺปตี’ติ. ตสฺส สํโฆ อมูฬฺหวินยํ เทติ. ธมฺมิกํ อมูฬฺหวินยสฺส ทานํ. อิมานิ ตีณิ ธมฺมิกานิ อมูฬฺหวินยสฺส ทานานี”ติ.