5.1 ขุทฺทกวตฺถุ

จูฬวคฺคปาฬิ›5 ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธก›5.1 ขุทฺทกวตฺถุ

243.

1010

เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู นหายมานา รุกฺเข กายํ อุคฺฆํเสนฺติ, อูรุมฺปิ พาหุมฺปิ อุรมฺปิ ปิฏฺฐิมฺปิ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา นหายมานา รุกฺเข กายํ อุคฺฆํเสสฺสนฺติ, อูรุมฺปิ พาหุมฺปิ อุรมฺปิ ปิฏฺฐิมฺปิ, เสยฺยถาปิ มลฺลมุฏฺฐิกา คามโมทฺทวา”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ—  “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู นหายมานา รุกฺเข กายํ อุคฺฆํเสนฺติ, อูรุมฺปิ พาหุมฺปิ อุรมฺปิ ปิฏฺฐิมฺปี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา—  “อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, เตสํ โมฆปุริสานํ อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถญฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา นหายมานา รุกฺเข กายํ อุคฺฆํเสสฺสนฺติ, อูรุมฺปิ พาหุมฺปิ อุรมฺปิ ปิฏฺฐิมฺปิ? เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, นหายมาเนน ภิกฺขุนา รุกฺเข กาโย อุคฺฆํเสตพฺโพ. โย อุคฺฆํเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1011

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู นหายมานา ถมฺเภ กายํ อุคฺฆํเสนฺติ, อูรุมฺปิ พาหุมฺปิ อุรมฺปิ ปิฏฺฐิมฺปิ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา นหายมานา ถมฺเภ กายํ อุคฺฆํเสสฺสนฺติ, อูรุมฺปิ พาหุมฺปิ อุรมฺปิ ปิฏฺฐิมฺปิ, เสยฺยถาปิ มลฺลมุฏฺฐิกา คามโมทฺทวา”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, นหายมาเนน ภิกฺขุนา ถมฺเภ กาโย อุคฺฆํเสตพฺโพ. โย อุคฺฆํเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1012

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู นหายมานา กุฏฺเฏ กายํ อุคฺฆํเสนฺติ, อูรุมฺปิ พาหุมฺปิ อุรมฺปิ ปิฏฺฐิมฺปิ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา นหายมานา กุฏฺเฏ กายํ อุคฺฆํเสสฺสนฺติ, อูรุมฺปิ พาหุมฺปิ อุรมฺปิ ปิฏฺฐิมฺปิ, เสยฺยถาปิ มลฺลมุฏฺฐิกา คามโมทฺทวา”ติ …เป…  “น, ภิกฺขเว, นหายมาเนน ภิกฺขุนา กุฏฺเฏ กาโย อุคฺฆํเสตพฺโพ. โย อุคฺฆํเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1013

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อฏฺฏาเน นหายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ …เป…  เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, อฏฺฏาเน นหายิตพฺพํ. โย นหาเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1014

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู คนฺธพฺพหตฺถเกน นหายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ …เป…  เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “น, ภิกฺขเว, คนฺธพฺพหตฺถเกน นหายิตพฺพํ. โย นหาเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1015

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู กุรุวินฺทกสุตฺติยา นหายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ …เป…  เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโนติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, กุรุวินฺทกสุตฺติยา นหายิตพฺพํ. โย นหาเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1016

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู วิคฺคยฺห ปริกมฺมํ การาเปนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ …เป…  เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, วิคฺคยฺห ปริกมฺมํ การาเปตพฺพํ. โย การาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1017

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู มลฺลเกน นหายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ …เป…  เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, มลฺลเกน นหายิตพฺพํ. โย นหาเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

244.

1018

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน กจฺฉุโรคาพาโธ โหติ. น ตสฺส วินา มลฺลเกน ผาสุ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานสฺส อกตมลฺลกนฺ”ติ.

1019

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ ชราทุพฺพโล นหายมาโน น สกฺโกติ อตฺตโน กายํ อุคฺฆํเสตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุกฺกาสิกนฺ”ติ.

1020

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ปิฏฺฐิปริกมฺมํ กาตุํ กุกฺกุจฺจายนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปุถุปาณิกนฺ”ติ.

245.

1021

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู วลฺลิกํ ธาเรนฺติ …เป…  ปามงฺคํ ธาเรนฺติ …เป…  กณฺฐสุตฺตกํ ธาเรนฺติ …เป…  กฏิสุตฺตกํ ธาเรนฺติ …เป…  โอวฏฺฏิกํ ธาเรนฺติ …เป…  กายุรํ ธาเรนฺติ …เป…  หตฺถาภรณํ ธาเรนฺติ …เป…  องฺคุลิมุทฺทิกํ ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ …เป…  เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู วลฺลิกํ ธาเรนฺติ …เป…  ปามงฺคํ ธาเรนฺติ, กณฺฐสุตฺตกํ ธาเรนฺติ, กฏิสุตฺตกํ ธาเรนฺติ, โอวฏฺฏิกํ ธาเรนฺติ, กายุรํ ธาเรนฺติ, หตฺถาภรณํ ธาเรนฺติ, องฺคุลิมุทฺทิกํ ธาเรนฺตี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, วลฺลิกา ธาเรตพฺพา …เป…  น ปามงฺโค ธาเรตพฺโพ…  น กณฺฐสุตฺตกํ ธาเรตพฺพํ…  น กฏิสุตฺตกํ ธาเรตพฺพํ…  น โอวฏฺฏิกํ ธาเรตพฺพํ…  น กายุรํ ธาเรตพฺพํ…  น หตฺถาภรณํ ธาเรตพฺพํ…  น องฺคุลิมุทฺทิกา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

246.

1022

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทีเฆ เกเส ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ทีฆา เกสา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทุมาสิกํ วา ทุวงฺคุลํ วา”ติ.

1023

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู โกจฺเฉน เกเส โอสณฺเฐนฺติ …เป…  ผณเกน เกเส โอสณฺเฐนฺติ, หตฺถผณเกน เกเส โอสณฺเฐนฺติ, สิตฺถเตลเกน เกเส โอสณฺเฐนฺติ, อุทกเตลเกน เกเส โอสณฺเฐนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, โกจฺเฉน เกสา โอสณฺเฐตพฺพา …เป…  น สิตฺถเตลเกน เกสา โอสณฺเฐตพฺพา…  น อุทกเตลเกน เกสา โอสณฺเฐตพฺพา. โย โอสณฺเฐยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

247.

1024

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อาทาเสปิ อุทกปตฺเตปิ มุขนิมิตฺตํ โอโลเกนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อาทาเส วา อุทกปตฺเต วา มุขนิมิตฺตํ โอโลเกตพฺพํ. โย โอโลเกยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1025

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน มุเข วโณ โหติ. โส ภิกฺขู ปุจฺฉิ—  “กีทิโส เม, อาวุโส, วโณ”ติ? ภิกฺขู เอวมาหํสุ—  “เอทิโส เต, อาวุโส วโณ”ติ. โส น สทฺทหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาพาธปฺปจฺจยา อาทาเส วา อุทกปตฺเต วา มุขนิมิตฺตํ โอโลเกตุนฺ”ติ.

1026

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู มุขํ อาลิมฺปนฺติ …เป…  มุขํ อุมฺมทฺเทนฺติ, มุขํ จุณฺเณนฺติ, มโนสิลิกาย มุขํ ลญฺเฉนฺติ, องฺคราคํ กโรนฺติ, มุขราคํ กโรนฺติ, องฺคราคมุขราคํ กโรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, มุขํ อาลิมฺปิตพฺพํ …เป…  น มุขํ อุมฺมทฺทิตพฺพํ, น มุขํ จุณฺเณตพฺพํ, น มโนสิลิกาย มุขํ ลญฺเฉตพฺพํ, น องฺคราโค กาตพฺโพ, น มุขราโค กาตพฺโพ, น องฺคราคมุขราโค กาตพฺโพ. โย กเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1027

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน จกฺขุโรคาพาโธ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาพาธปฺปจฺจยา มุขํ อาลิมฺปิตุนฺ”ติ.

248.

1028

เตน โข ปน สมเยน ราชคเห คิรคฺคสมชฺโช โหติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู คิรคฺคสมชฺชํ ทสฺสนาย อคมํสุ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา นจฺจมฺปิ คีตมฺปิ วาทิตมฺปิ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, นจฺจํ วา คีตํ วา วาทิตํ วา ทสฺสนาย คนฺตพฺพํ. โย คจฺเฉยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

249.

1029

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อายตเกน คีตสฺสเรน ธมฺมํ คายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “ยเถว มยํ คายาม, เอวเมวิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา อายตเกน คีตสฺสเรน ธมฺมํ คายนฺตี”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป…  เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อายตเกน คีตสฺสเรน ธมฺมํ คายิสฺสนฺตี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว …เป…  “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, อาทีนวา อายตเกน คีตสฺสเรน ธมฺมํ คายนฺตสฺส. อตฺตนาปิ ตสฺมิํ สเร สารชฺชติ, ปเรปิ ตสฺมิํ สเร สารชฺชนฺติ, คหปติกาปิ อุชฺฌายนฺติ, สรกุตฺติมฺปิ นิกามยมานสฺส สมาธิสฺส ภงฺโค โหติ, ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชติ—  อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ อาทีนวา อายตเกน คีตสฺสเรน ธมฺมํ คายนฺตสฺส. น, ภิกฺขเว, อายตเกน คีตสฺสเรน ธมฺโม คายิตพฺโพ. โย คาเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1030

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู สรภญฺเญ กุกฺกุจฺจายนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สรภญฺญนฺ”ติ.

1031

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู พาหิรโลมิํ อุณฺณิํ ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, พาหิยโลมิ อุณฺณิ ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

250.

1032

เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส อาราเม อมฺพา ผลิโน โหนฺติ. รญฺญา มาคเธน เสนิเยน พิมฺพิสาเรน อนุญฺญาตํ โหติ—  “ยถาสุขํ อยฺยา อมฺพํ ปริภุญฺชนฺตู”ติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ตรุณญฺเญว อมฺพํ ปาตาเปตฺวา ปริภุญฺชิํสุ. รญฺโญ จ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส อมฺเพน อตฺโถ โหติ. อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร มนุเสฺส อาณาเปสิ—  “คจฺฉถ, ภเณ, อารามํ คนฺตฺวา อมฺพํ อาหรถา”ติ. “เอวํ, เทวา”ติ โข เต มนุสฺสา รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส ปฏิสฺสุตฺวา อารามํ คนฺตฺวา อารามปาลํ เอตทโวจุํ—  “เทวสฺส, ภเณ, อมฺเพน อตฺโถ, อมฺพํ เทถา”ติ. “นตฺถายฺยา, อมฺพํ. ตรุณญฺเญว อมฺพํ ปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปริภุญฺชิํสู”ติ. อถ โข เต มนุสฺสา รญฺโญ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “สุปริภุตฺตํ, ภเณ, อเยฺยหิ อมฺพํ, อปิ จ ภควตา มตฺตา วณฺณิตา”ติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา น มตฺตํ ชานิตฺวา รญฺโญ อมฺพํ ปริภุญฺชิสฺสนฺตี”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อมฺพํ ปริภุญฺชิตพฺพํ. โย ปริภุญฺเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1033

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ปูคสฺส สํฆภตฺตํ โหติ. สูเป อมฺพเปสิกาโย ปกฺขิตฺตา โหนฺติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา นปฺปฏิคฺคณฺหนฺติ …เป…  “ปฏิคฺคณฺหถ, ภิกฺขเว, ปริภุญฺชถ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อมฺพเปสิกนฺ”ติ.

1034

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ปูคสฺส สํฆภตฺตํ โหติ. เต น ปริยาปุณิํสุ อมฺพเปสิกํ กาตุํ, ภตฺตคฺเค สกเลเหว อมฺเพหิ เทนฺติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา นปฺปฏิคฺคณฺหนฺติ. “ปฏิคฺคณฺหถ, ภิกฺขเว, ปริภุญฺชถ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปญฺจหิ สมณกปฺเปหิ ผลํ ปริภุญฺชิตุํ—  อคฺคิปริจิตํ, สตฺถปริจิตํ, นขปริจิตํ, อพีชํ, นิพฺพตฺตพีชญฺเญว ปญฺจมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อิเมหิ ปญฺจหิ สมณกปฺเปหิ ผลํ ปริภุญฺชิตุนฺ”ติ.

251.

1035

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อหินา ทฏฺโฐ กาลงฺกโต โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น หิ นูน โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อิมานิ จตฺตาริ อหิราชกุลานิ เมตฺเตน จิตฺเตน ผริ. สเจ หิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อิมานิ จตฺตาริ อหิราชกุลานิ เมตฺเตน จิตฺเตน ผเรยฺย, น หิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อหินา ทฏฺโฐ กาลํ กเรยฺย. กตมานิ จตฺตาริ อหิราชกุลานิ? วิรูปกฺขํ อหิราชกุลํ, เอราปถํ อหิราชกุลํ, ฉพฺยาปุตฺตํ อหิราชกุลํ, กณฺหาโคตมํ อหิราชกุลํ. น หิ นูน โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อิมานิ จตฺตาริ อหิราชกุลานิ เมตฺเตน จิตฺเตน ผริ. สเจ หิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อิมานิ จตฺตาริ อหิราชกุลานิ เมตฺเตน จิตฺเตน ผเรยฺย, น หิ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อหินา ทฏฺโฐ กาลํ กเรยฺย. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อิมานิ จตฺตาริ อหิราชกุลานิ เมตฺเตน จิตฺเตน ผริตุํ, อตฺตคุตฺติยา อตฺตรกฺขาย อตฺตปริตฺตํ กาตุํ. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ—

1036

‘วิรูปกฺเขหิ เม เมตฺตํ,
เมตฺตํ เอราปเถหิ เม;
ฉพฺยาปุตฺเตหิ เม เมตฺตํ,
เมตฺตํ กณฺหาโคตมเกหิ จ.

1037

อปาทเกหิ เม เมตฺตํ,
เมตฺตํ ทฺวิปาทเกหิ เม;
จตุปฺปเทหิ เม เมตฺตํ,
เมตฺตํ พหุปฺปเทหิ เม.

1038

มา มํ อปาทโก หิํสิ,
มา มํ หิํสิ ทฺวิปาทโก;
มา มํ จตุปฺปโท หิํสิ,
มา มํ หิํสิ พหุปฺปโท.

1039

สพฺเพ สตฺตา สพฺเพ ปาณา,
สพฺเพ ภูตา จ เกวลา;
สพฺเพ ภทฺรานิ ปสฺสนฺตุ,
มา กิญฺจิ ปาปมาคมา.

1040

อปฺปมาโณ พุทฺโธ,
อปฺปมาโณ ธมฺโม;
อปฺปมาโณ สํโฆ,
ปมาณวนฺตานิ สรีสปานิ.

1041

อหิ วิจฺฉิกา สตปที,
อุณฺณนาภิ สรพู มูสิกา;_
กตา เม รกฺขา กตํ เม ปริตฺตํ,
ปฏิกฺกมนฺตุ ภูตานิ;
โสหํ นโม ภควโต,
นโม สตฺตนฺนํ สมฺมาสมฺพุทฺธานนฺ’”ติ.

1042

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อนภิรติยา ปีฬิโต อตฺตโน องฺคชาตํ ฉินฺทิ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อญฺญมฺหิ โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส เฉตพฺพมฺหิ, อญฺญํ ฉินฺทิ. น, ภิกฺขเว, อตฺตโน องฺคชาตํ เฉตพฺพํ. โย ฉินฺเทยฺย, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา”ติ.

252.

1043

เตน โข ปน สมเยน ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส มหคฺฆสฺส จนฺทนสฺส จนฺทนคณฺฐิ อุปฺปนฺนา โหติ. อถ โข ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส เอตทโหสิ—  “ยนฺนูนาหํ อิมาย จนฺทนคณฺฐิยา ปตฺตํ เลขาเปยฺยํ. เลขญฺจ เม ปริโภคํ ภวิสฺสติ, ปตฺตญฺจ ทานํ ทสฺสามี”ติ. อถ โข ราชคหโก เสฏฺฐิ ตาย จนฺทนคณฺฐิยา ปตฺตํ เลขาเปตฺวา สิกฺกาย อุฑฺฑิตฺวา เวฬคฺเค อาลคฺเคตฺวา เวฬุปรมฺปราย พนฺธิตฺวา เอวมาห—  “โย สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อรหา เจว อิทฺธิมา จ ทินฺนํเยว ปตฺตํ โอหรตู”ติ. อถ โข ปูรโณ กสฺสโป เยน ราชคหโก เสฏฺฐิ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ราชคหกํ เสฏฺฐิํ เอตทโวจ—  “อหญฺหิ, คหปติ, อรหา เจว อิทฺธิมา จ, เทหิ เม ปตฺตนฺ”ติ. “สเจ, ภนฺเต, อายสฺมา อรหา เจว อิทฺธิมา จ ทินฺนํเยว ปตฺตํ โอหรตู”ติ. อถ โข มกฺขลิ โคสาโล…  อชิโต เกสกมฺพโล…  ปกุโธ กจฺจายโน…  สญฺจโย เพลฏฺฐปุตฺโต…  นิคณฺโฐ นาฏปุตฺโต เยน ราชคหโก เสฏฺฐิ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ราชคหกํ เสฏฺฐิํ เอตทโวจ—  “อหญฺหิ, คหปติ, อรหา เจว อิทฺธิมา จ, เทหิ เม ปตฺตนฺ”ติ. “สเจ, ภนฺเต, อายสฺมา อรหา เจว อิทฺธิมา จ, ทินฺนํเยว ปตฺตํ โอหรตู”ติ.

1044

เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา จ มหาโมคฺคลฺลาโน อายสฺมา จ ปิณฺโฑลภารทฺวาโช ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปิณฺฑาย ปวิสิํสุ. อถ โข อายสฺมา ปิณฺโฑลภารทฺวาโช อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ—  “อายสฺมา โข มหาโมคฺคลฺลาโน อรหา เจว อิทฺธิมา จ. คจฺฉาวุโส, โมคฺคลฺลาน, เอตํ ปตฺตํ โอหร. ตุเยฺหโส ปตฺโต”ติ. “อายสฺมา โข ภารทฺวาโช อรหา เจว อิทฺธิมา จ. คจฺฉาวุโส, ภารทฺวาช, เอตํ ปตฺตํ โอหร. ตุเยฺหโส ปตฺโต”ติ. อถ โข อายสฺมา ปิณฺโฑลภารทฺวาโช เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา ตํ ปตฺตํ คเหตฺวา ติกฺขตฺตุํ ราชคหํ อนุปริยายิ.

1045

เตน โข ปน สมเยน ราชคหโก เสฏฺฐิ สปุตฺตทาโร สเก นิเวสเน ฐิโต โหติ ปญฺชลิโก นมสฺสมาโน—  อิเธว, ภนฺเต, อโยฺย ภารทฺวาโช อมฺหากํ นิเวสเน ปติฏฺฐาตูติ. อถ โข อายสฺมา ปิณฺโฑลภารทฺวาโช ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส นิเวสเน ปติฏฺฐาสิ. อถ โข ราชคหโก เสฏฺฐิ อายสฺมโต ปิณฺโฑลภารทฺวาชสฺส หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา มหคฺฆสฺส ขาทนียสฺส ปูเรตฺวา อายสฺมโต ปิณฺโฑลภารทฺวาชสฺส อทาสิ. อถ โข อายสฺมา ปิณฺโฑลภารทฺวาโช ตํ ปตฺตํ คเหตฺวา อารามํ อคมาสิ. อโสฺสสุํ โข มนุสฺสา—  อเยฺยน กิร ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส ปตฺโต โอหาริโตติ. เต จ มนุสฺสา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา อายสฺมนฺตํ ปิณฺโฑลภารทฺวาชํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิํสุ.

1046

อสฺโสสิ โข ภควา อุจฺจาสทฺทํ มหาสทฺทํ; สุตฺวาน อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ—  “กิํ นุ โข โส, อานนฺท, อุจฺจาสทฺโท มหาสทฺโท”ติ? “อายสฺมตา, ภนฺเต, ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส ปตฺโต โอหาริโต. อโสฺสสุํ โข, ภนฺเต, มนุสฺสา—  อเยฺยน กิร ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส ปตฺโต โอหาริโตติ. เต จ, ภนฺเต, มนุสฺสา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา อายสฺมนฺตํ ปิณฺโฑลภารทฺวาชํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธา. โส เอโส, ภนฺเต, ภควา อุจฺจาสทฺโท มหาสทฺโท”ติ.

1047

อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ ปิณฺโฑลภารทฺวาชํ ปฏิปุจฺฉิ—  “สจฺจํ กิร ตยา, ภารทฺวาช, ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส ปตฺโต โอหาริโต”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา—  “อนนุจฺฉวิกํ, ภารทฺวาช, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถญฺหิ นาม ตฺวํ, ภารทฺวาช, ฉวสฺส ทารุปตฺตสฺส การณา คิหีนํ อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทเสฺสสฺสสิ. เสยฺยถาปิ, ภารทฺวาช, มาตุคาโม ฉวสฺส มาสกรูปสฺส การณา โกปินํ ทเสฺสติ; เอวเมว โข ตยา, ภารทฺวาช, ฉวสฺส ทารุปตฺตสฺส การณา คิหีนํ อุตฺตริ มนุสฺสธมฺมํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺสิตํ. เนตํ, ภารทฺวาช, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, คิหีนํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทเสฺสตพฺพํ. โย ทเสฺสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภินฺทเถตํ, ภิกฺขเว, ทารุปตฺตํ สกลิกํ สกลิกํ กตฺวา, ภิกฺขูนํ อญฺชนุปปิสนํ เทถ. น จ, ภิกฺขเว, ทารุปตฺโต ธาเรตพฺโพ. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1048

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวเจ ปตฺเต ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, โสวณฺณมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ …เป…  น รูปิยมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ…  น มณิมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ…  น เวฬุริยมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ…  น ผลิกมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ…  น กํสมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ…  น กาจมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ…  น ติปุมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ…  น สีสมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ…  น ตมฺพโลหมโย ปตฺโต ธาเรตพฺโพ. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว ปตฺเต—  อโยปตฺตํ, มตฺติกาปตฺตนฺ”ติ.

253.

1049

เตน โข ปน สมเยน ปตฺตมูลํ ฆํสิยติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปตฺตมณฺฑลนฺ”ติ.

1050

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวจานิ ปตฺตมณฺฑลานิ ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุจฺจาวจานิ ปตฺตมณฺฑลานิ ธาเรตพฺพานิ. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว ปตฺตมณฺฑลานิ—  ติปุมยํ, สีสมยนฺ”ติ. พหลานิ มณฺฑลานิ น อจฺฉุปิยนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ลิขิตุนฺ”ติ. วลี โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มกรทนฺตกํ ฉินฺทิตุนฺ”ติ.

1051

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู จิตฺรานิ ปตฺตมณฺฑลานิ ธาเรนฺติ รูปกากิณฺณานิ ภิตฺติกมฺมกตานิ. ตานิ รถิกายปิ ทเสฺสนฺตา อาหิณฺฑนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, จิตฺรานิ ปตฺตมณฺฑลานิ ธาเรตพฺพานิ รูปกากิณฺณานิ ภิตฺติกมฺมกตานิ. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปกติมณฺฑลนฺ”ติ.

254.

1052

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู โสทกํ ปตฺตํ ปฏิสาเมนฺติ. ปตฺโต ทุสฺสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, โสทโก ปตฺโต ปฏิสาเมตพฺโพ. โย ปฏิสาเมยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอตาเปตฺวา ปตฺตํ ปฏิสาเมตุนฺ”ติ.

1053

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู โสทกํ ปตฺตํ โอตาเปนฺติ. ปตฺโต ทุคฺคนฺโธ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, โสทโก ปตฺโต โอตาเปตพฺโพ. โย โอตาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โวทกํ กตฺวา โอตาเปตฺวา ปตฺตํ ปฏิสาเมตุนฺ”ติ.

1054

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อุเณฺห ปตฺตํ นิทหนฺติ. ปตฺตสฺส วณฺโณ ทุสฺสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุเณฺห ปตฺโต นิทหิตพฺโพ. โย นิทเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มุหุตฺตํ อุเณฺห โอตาเปตฺวา ปตฺตํ ปฏิสาเมตุนฺ”ติ.

1055

เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ปตฺตา อชฺโฌกาเส อนาธารา นิกฺขิตฺตา โหนฺติ. วาตมณฺฑลิกาย อาวฏฺเฏตฺวา ปตฺตา ภิชฺชิํสุ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปตฺตาธารกนฺ”ติ.

1056

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู มิฑฺฒนฺเต ปตฺตํ นิกฺขิปนฺติ. ปริปติตฺวา ปตฺโต ภิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, มิฑฺฒนฺเต ปตฺโต นิกฺขิปิตพฺโพ. โย นิกฺขิเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1057

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ปริภณฺฑนฺเต ปตฺตํ นิกฺขิปนฺติ. ปริปติตฺวา ปตฺโต ภิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ปริภณฺฑนฺเต ปตฺโต นิกฺขิปิตพฺโพ. โย นิกฺขิเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1058

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ฉมาย ปตฺตํ นิกฺกุชฺชนฺติ. โอฏฺโฐ ฆํสิยติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติณสนฺถารกนฺ”ติ. ติณสนฺถารโก อุปจิกาหิ ขชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โจฬกนฺ”ติ. โจฬกํ อุปจิกาหิ ขชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปตฺตมาฬกนฺ”ติ. ปตฺตมาฬโก ปริปติตฺวา ปตฺโต ภิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปตฺตกุณฺโฑลิกนฺ”ติ. ปตฺตกุณฺโฑลิกาย ปตฺโต ฆํสิยติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปตฺตตฺถวิกนฺ”ติ. อํสพทฺธโก น โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อํสพทฺธกํ พนฺธนสุตฺตกนฺ”ติ.

1059

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ภิตฺติขิเลปิ นาคทนฺตเกปิ ปตฺตํ ลคฺเคนฺติ. ปริปติตฺวา ปตฺโต ภิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ปตฺโต ลคฺเคตพฺโพ. โย ลคฺเคยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1060

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู มญฺเจ ปตฺตํ นิกฺขิปนฺติ, สติสมฺโมสา นิสีทนฺตา โอตฺถริตฺวา ปตฺตํ ภินฺเทนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, มญฺเจ ปตฺโต นิกฺขิปิตพฺโพ. โย นิกฺขิเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1061

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ปีเฐ ปตฺตํ นิกฺขิปนฺติ, สติสมฺโมสา นิสีทนฺตา โอตฺถริตฺวา ปตฺตํ ภินฺเทนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ปีเฐ ปตฺโต นิกฺขิปิตพฺโพ. โย นิกฺขิเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1062

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู องฺเก ปตฺตํ นิกฺขิปนฺติ, สติสมฺโมสา อุฏฺฐหนฺติ. ปริปติตฺวา ปตฺโต ภิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, องฺเก ปตฺโต นิกฺขิปิตพฺโพ. โย นิกฺขิเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1063

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ฉตฺเต ปตฺตํ นิกฺขิปนฺติ. วาตมณฺฑลิกาย ฉตฺตํ อุกฺขิปิยติ ปริปติตฺวา ปตฺโต ภิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ฉตฺเต ปตฺโต นิกฺขิปิตพฺโพ. โย นิกฺขิเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

255.

1064

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ปตฺตหตฺถา กวาฏํ ปณาเมนฺติ. กวาโฏ อาวฏฺฏิตฺวา ปตฺโต ภิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ปตฺตหตฺเถน กวาฏํ ปณาเมตพฺพํ. โย ปณาเมยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1065

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ตุมฺพกฏาเห ปิณฺฑาย จรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ ติตฺถิยา”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ตุมฺพกฏาเห ปิณฺฑาย จริตพฺพํ. โย จเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1066

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ฆฏิกฏาเห ปิณฺฑาย จรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ ติตฺถิยา”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ฆฏิกฏาเห ปิณฺฑาย จริตพฺพํ. โย จเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1067

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ สพฺพปํสุกูลิโก โหติ. โส ฉวสีสสฺส ปตฺตํ ธาเรติ. อญฺญตรา อิตฺถี ปสฺสิตฺวา ภีตา วิสฺสรมกาสิ—  “อภุํ เม ปิสาโจ วตายนฺ”ติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา ฉวสีสสฺส ปตฺตํ ธาเรสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ ปิสาจิลฺลิกา”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ฉวสีสสฺส ปตฺโต ธาเรตพฺโพ. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น จ, ภิกฺขเว, สพฺพปํสุกูลิเกน ภวิตพฺพํ. โย ภเวยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1068

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู จลกานิปิ อฏฺฐิกานิปิ อุจฺฉิฏฺโฐทกมฺปิ ปตฺเตน นีหรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “ยสฺมิํ เยวิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา ภุญฺชนฺติ โสว เนสํ ปฏิคฺคโห”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น ภิกฺขเว, จลกานิ วา อฏฺฐิกานิ วา อุจฺฉิฏฺโฐทกํ วา ปตฺเตน นีหริตพฺพํ. โย นีหเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปฏิคฺคหนฺ”ติ.

256.

1069

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู หตฺเถน วิปฺผาเฬตฺวา จีวรํ สิพฺเพนฺติ. จีวรํ วิโลมิกํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สตฺถกํ นมตกนฺ”ติ.

1070

เตน โข ปน สมเยน สํฆสฺส ทณฺฑสตฺถกํ อุปฺปนฺนํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทณฺฑสตฺถกนฺ”ติ.

1071

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวเจ สตฺถกทณฺเฑ ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุจฺจาวจา สตฺถกทณฺฑา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐิมยํ ทนฺตมยํ วิสาณมยํ นฬมยํ เวฬุมยํ กฏฺฐมยํ ชตุมยํ ผลมยํ โลหมยํ สงฺขนาภิมยนฺ”ติ.

1072

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู กุกฺกุฏปตฺเตนปิ เวฬุเปสิกายปิ จีวรํ สิพฺเพนฺติ. จีวรํ ทุสฺสิพฺพิตํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สูจินฺ”ติ. สูจิโย กณฺณกิตาโย โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สูจินาฬิกนฺ”ติ. สูจินาฬิกายปิ กณฺณกิตาโย โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กิณฺเณน ปูเรตุนฺ”ติ. กิณฺเณปิ กณฺณกิตาโย โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สตฺตุยา ปูเรตุนฺ”ติ. สตฺตุยาปิ กณฺณกิตาโย โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สริตกนฺ”ติ. สริตเกปิ กณฺณกิตาโย โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มธุสิตฺถเกน สาเรตุนฺ”ติ. สริตกํ ปริภิชฺชติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สริตกสิปาฏิกนฺ”ติ.

1073

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ตตฺถ ตตฺถ ขิลํ นิกฺขณิตฺวา สมฺพนฺธิตฺวา จีวรํ สิพฺเพนฺติ. จีวรํ วิกณฺณํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กถินํ กถินรชฺชุํ ตตฺถ ตตฺถ โอพนฺธิตฺวา จีวรํ สิพฺเพตุนฺ”ติ. วิสเม กถินํ ปตฺถรนฺติ. กถินํ ปริภิชฺชติ …เป…  “น, ภิกฺขเว, วิสเม กถินํ ปตฺถริตพฺพํ. โย ปตฺถเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1074

ฉมาย กถินํ ปตฺถรนฺติ. กถินํ ปํสุกิตํ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติณสนฺถารกนฺ”ติ. กถินสฺส อนฺโต ชีรติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อนุวาตํ ปริภณฺฑํ อาโรเปตุนฺ”ติ. กถินํ นปฺปโหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทณฺฑกถินํ พิทลกํ สลากํ วินนฺธนรชฺชุํ วินนฺธนสุตฺตํ วินนฺธิตฺวา จีวรํ สิพฺเพตุนฺ”ติ. สุตฺตนฺตริกาโย วิสมา โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กฬิมฺภกนฺ”ติ. สุตฺตา วงฺกา โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โมฆสุตฺตกนฺ”ติ.

1075

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อโธเตหิ ปาเทหิ กถินํ อกฺกมนฺติ. กถินํ ทุสฺสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อโธเตหิ ปาเทหิ กถินํ อกฺกมิตพฺพํ. โย อกฺกเมยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1076

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อเลฺลหิ ปาเทหิ กถินํ อกฺกมนฺติ. กถินํ ทุสฺสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อเลฺลหิ ปาเทหิ กถินํ อกฺกมิตพฺพํ. โย อกฺกเมยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1077

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู เสาปาหนา กถินํ อกฺกมนฺติ. กถินํ ทุสฺสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, เสาปาหเนน กถินํ อกฺกมิตพฺพํ. โย อกฺกเมยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1078

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู จีวรํ สิพฺพนฺตา องฺคุลิยา ปฏิคฺคณฺหนฺติ. องฺคุลิโย ทุกฺขา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปฏิคฺคหนฺ”ติ.

257.

1079

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวเจ ปฏิคฺคเห ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุจฺจาวจา ปฏิคฺคหา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐิมยํ …เป…  สงฺขนาภิมยนฺ”ติ.

1080

เตน โข ปน สมเยน สูจิโยปิ สตฺถกาปิ ปฏิคฺคหาปิ นสฺสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาเวสนวิตฺถกนฺ”ติ. อาเวสนวิตฺถเก สมากุลา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปฏิคฺคหถวิกนฺ”ติ. อํสพทฺธโก น โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อํสพทฺธกํ พนฺธนสุตฺตกนฺ”ติ.

1081

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อพฺโภกาเส จีวรํ สิพฺพนฺตา สีเตนปิ อุเณฺหนปิ กิลมนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กถินสาลํ กถินมณฺฑปนฺ”ติ. กถินสาลา นีจวตฺถุกา โหติ, อุทเกน โอตฺถริยฺยติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุจฺจวตฺถุกํ กาตุนฺ”ติ. จโย ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ ตโย จเย—  อิฏฺฐกาจยํ, สิลาจยํ, ทารุจยนฺ”ติ. อาโรหนฺตา วิหญฺญนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตโย โสปาเน—  อิฏฺฐกาโสปานํ, สิลาโสปานํ, ทารุโสปานนฺ”ติ. อาโรหนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาลมฺพนพาหนฺ”ติ. กถินสาลาย ติณจุณฺณํ ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอคุมฺเผตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุํ—  เสตวณฺณํ กาฬวณฺณํ เครุกปริกมฺมํ มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ มกรทนฺตกํ ปญฺจปฏิกํ จีวรวํสํ จีวรรชฺชุกนฺ”ติ.

1082

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู จีวรํ สิพฺเพตฺวา ตตฺเถว กถินํ อุชฺฌิตฺวา ปกฺกมนฺติ, อุนฺทูเรหิปิ อุปจิกาหิปิ ขชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กถินํ สงฺฆริตุนฺ”ติ. กถินํ ปริภิชฺชติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โคฆํสิกาย กถินํ สงฺฆริตุนฺ”ติ. กถินํ วินิเวฐิยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, พนฺธนรชฺชุนฺ”ติ.

1083

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู กุฏฺเฏปิ ถมฺเภปิ กถินํ อุสฺสาเปตฺวา ปกฺกมนฺติ. ปริปติตฺวา กถินํ ภิชฺชติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภิตฺติขิเล วา นาคทนฺเต วา ลคฺเคตุนฺ”ติ.

258.

1084

อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน เวสาลี เตน จาริกํ ปกฺกามิ. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู สูจิกมฺปิ สตฺถกมฺปิ เภสชฺชมฺปิ ปตฺเตน อาทาย คจฺฉนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เภสชฺชตฺถวิกนฺ”ติ. อํสพทฺธโก น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อํสพทฺธกํ พนฺธนสุตฺตกนฺ”ติ.

1085

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อุปาหนาโย กายพนฺธเนน พนฺธิตฺวา คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. อญฺญตโร อุปาสโก ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทนฺโต อุปาหนาโย สีเสน ฆฏฺเฏติ. โส ภิกฺขุ มงฺกุ อโหสิ. อถ โข โส ภิกฺขุ อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุปาหนตฺถวิกนฺ”ติ. อํสพทฺธโก น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อํสพทฺธกํ พนฺธนสุตฺตกนฺ”ติ.

1086

เตน โข ปน สมเยน อนฺตรามคฺเค อุทกํ อกปฺปิยํ โหติ. ปริสฺสาวนํ น โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริสฺสาวนนฺ”ติ. โจฬกํ นปฺปโหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กฏจฺฉุปริสฺสาวนนฺ”ติ. โจฬกํ นปฺปโหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ธมฺมกรณนฺ”ติ.

259.

1087

เตน โข ปน สมเยน ทฺเว ภิกฺขู โกสเลสุ ชนปเท อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา โหนฺติ. เอโก ภิกฺขุ อนาจารํ อาจรติ. ทุติโย ภิกฺขุ ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ—  “มา, อาวุโส, เอวรูปํ อกาสิ. เนตํ กปฺปตี”ติ. โส ตสฺมิํ อุปนนฺธิ. อถ โข โส ภิกฺขุ ปิปาสาย ปีฬิโต อุปนทฺธํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ—  “เทหิ เม, อาวุโส, ปริสฺสาวนํ, ปานียํ ปิวิสฺสามี”ติ. อุปนทฺโธ ภิกฺขุ น อทาสิ. โส ภิกฺขุ ปิปาสาย ปีฬิโต กาลมกาสิ. อถ โข โส ภิกฺขุ อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. “กิํ ปน ตฺวํ, อาวุโส, ปริสฺสาวนํ ยาจิยมาโน น อทาสี”ติ? “เอวมาวุโส”ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป…  เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม ภิกฺขุ ปริสฺสาวนํ ยาจิยมาโน น ทสฺสตี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ตํ ภิกฺขุํ ปฏิปุจฺฉิ—  “สจฺจํ กิร ตฺวํ, ภิกฺขุ, ปริสฺสาวนํ ยาจิยมาโน น อทาสี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา—  “อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถญฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, ปริสฺสาวนํ ยาจิยมาโน น ทสฺสสิ. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺเนน ภิกฺขุนา ปริสฺสาวนํ ยาจิยมาเนน น ทาตพฺพํ. โย น ทเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น จ, ภิกฺขเว, อปริสฺสาวนเกน อทฺธาโน ปฏิปชฺชิตพฺโพ. โย ปฏิปชฺเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สเจ น โหติ ปริสฺสาวนํ วา ธมฺมกรโณ วา, สงฺฆาฏิกณฺโณปิ อธิฏฺฐาตพฺโพ—  อิมินา ปริสฺสาเวตฺวา ปิวิสฺสามี”ติ. อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน เวสาลี ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู นวกมฺมํ กโรนฺติ. ปริสฺสาวนํ น สมฺมติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทณฺฑปริสฺสาวนนฺ”ติ. ทณฺฑปริสฺสาวนํ น สมฺมติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอตฺถรกนฺ”ติ.

1088

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู มกเสหิ อุพฺพาฬฺหา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มกสกุฏิกนฺ”ติ.

260.

1089

เตน โข ปน สมเยน เวสาลิยํ ปณีตานํ ภตฺตานํ ภตฺตปฏิปาฏิ อฏฺฐิตา โหติ. ภิกฺขู ปณีตานิ โภชนานิ ภุญฺชิตฺวา อภิสนฺนกายา โหนฺติ พหฺวาพาธา. อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ เวสาลิํ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยน. อทฺทสา โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภิกฺขู อภิสนฺนกาเย พหฺวาพาเธ. ทิสฺวาน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควนฺตํ เอตทโวจ—  “เอตรหิ, ภนฺเต, ภิกฺขู อภิสนฺนกายา พหฺวาพาธา. สาธุ, ภนฺเต, ภควา ภิกฺขูนํ จงฺกมญฺจ ชนฺตาฆรญฺจ อนุชานาตุ. เอวํ ภิกฺขู อปฺปาพาธา ภวิสฺสนฺตี”ติ. อถ โข ภควา ชีวกํ โกมารภจฺจํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข ชีวโก โกมารภจฺโจ ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จงฺกมญฺจ ชนฺตาฆรญฺจา”ติ.

1090

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู วิสเม จงฺกเม จงฺกมนฺติ. ปาทา ทุกฺขา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สมํ กาตุนฺ”ติ. จงฺกโม นีจวตฺถุโก โหติ. อุทเกน โอตฺถริยฺยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุจฺจวตฺถุกํ กาตุนฺ”ติ. จโย ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ ตโย จเย—  อิฏฺฐกาจยํ, สิลาจยํ, ทารุจยนฺ”ติ. อาโรหนฺตา วิหญฺญนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตโย โสปาเน—  อิฏฺฐกาโสปานํ, สิลาโสปานํ, ทารุโสปานนฺ”ติ. อาโรหนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาลมฺพนพาหนฺ”ติ.

1091

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู จงฺกเม จงฺกมนฺตา ปริปตนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จงฺกมนเวทิกนฺ”ติ.

1092

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อชฺโฌกาเส จงฺกมนฺตา สีเตนปิ อุเณฺหนปิ กิลมนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จงฺกมนสาลนฺ”ติ. จงฺกมนสาลายํ ติณจุณฺณํ ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอคุมฺเผตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุํ—  เสตวณฺณํ กาฬวณฺณํ เครุกปริกมฺมํ มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ มกรทนฺตกํ ปญฺจปฏิกํ จีวรวํสํ จีวรรชฺชุนฺ”ติ. ชนฺตาฆรํ นีจวตฺถุกํ โหติ, อุทเกน โอตฺถริยฺยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุจฺจวตฺถุกํ กาตุนฺ”ติ. จโย ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ ตโย จเย—  อิฏฺฐกาจยํ, สิลาจยํ, ทารุจยนฺ”ติ. อาโรหนฺตา วิหญฺญนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตโย โสปาเน—  อิฏฺฐกาโสปานํ, สิลาโสปานํ, ทารุโสปานนฺ”ติ. อาโรหนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาลมฺพนพาหนฺ”ติ. ชนฺตาฆรสฺส กวาฏํ น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กวาฏํ ปิฏฺฐสงฺฆาฏํ อุทุกฺขลิกํ อุตฺตรปาสกํ อคฺคฬวฏฺฏิํ กปิสีสกํ สูจิกํ ฆฏิกํ ตาฬจฺฉิทฺทํ อาวิญฺฉนฉิทฺทํ อาวิญฺฉนรชฺชุนฺ”ติ. ชนฺตาฆรสฺส กุฏฺฏปาโท ชีรติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มณฺฑลิกํ กาตุนฺ”ติ. ชนฺตาฆรสฺส ธูมเนตฺตํ น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ธูมเนตฺตนฺ”ติ.

1093

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ขุทฺทเก ชนฺตาฆเร มชฺเฌ อคฺคิฏฺฐานํ กโรนฺติ. อุปจาโร น โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ขุทฺทเก ชนฺตาฆเร เอกมนฺตํ อคฺคิฏฺฐานํ กาตุํ, มหลฺลเก มชฺเฌ”ติ. ชนฺตาฆเร อคฺคิ มุขํ ฑหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มุขมตฺติกนฺ”ติ. หตฺเถ มตฺติกํ เตเมนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มตฺติกาโทณิกนฺ”ติ. มตฺติกา ทุคฺคนฺธา โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วาเสตุนฺ”ติ. ชนฺตาฆเร อคฺคิ กายํ ฑหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกํ อติหริตุนฺ”ติ. ปาติยาปิ ปตฺเตนปิ อุทกํ อติหรนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกฏฺฐานํ, อุทกสราวกนฺ”ติ. ชนฺตาฆรํ ติณจฺฉทนํ น เสเทติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอคุมฺเผตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุนฺ”ติ. ชนฺตาฆรํ จิกฺขลฺลํ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สนฺถริตุํ ตโย สนฺถเร—  อิฏฺฐกาสนฺถรํ, สิลาสนฺถรํ, ทารุสนฺถรนฺ”ติ. จิกฺขลฺลํเยว โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โธวิตุนฺ”ติ. อุทกํ สนฺติฏฺฐติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกนิทฺธมนนฺ”ติ.

1094

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ชนฺตาฆเร ฉมาย นิสีทนฺติ, คตฺตานิ กณฺฑูวนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ชนฺตาฆรปีฐนฺ”ติ. เตน โข ปน สมเยน ชนฺตาฆรํ อปริกฺขิตฺตํ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริกฺขิปิตุํ ตโย ปากาเร—  อิฏฺฐกาปาการํ, สิลาปาการํ, ทารุปาการนฺ”ติ. โกฏฺฐโก น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โกฏฺฐกนฺ”ติ. โกฏฺฐโก นีจวตฺถุโก โหติ, อุทเกน โอตฺถริยฺยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุจฺจวตฺถุกํ กาตุนฺ”ติ. จโย ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ ตโย จเย—  อิฏฺฐกาจยํ, สิลาจยํ, ทารุจยนฺ”ติ. อาโรหนฺตา วิหญฺญนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตโย โสปาเน—  อิฏฺฐกาโสปานํ, สิลาโสปานํ, ทารุโสปานนฺ”ติ. อาโรหนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาลมฺพนพาหนฺ”ติ. โกฏฺฐกสฺส กวาฏํ น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กวาฏํ ปิฏฺฐสงฺฆาฏํ อุทุกฺขลิกํ อุตฺตรปาสกํ อคฺคฬวฏฺฏิํ กปิสีสกํ สูจิกํ ฆฏิกํ ตาฬจฺฉิทฺทํ อาวิญฺฉนฉิทฺทํ อาวิญฺฉนรชฺชุนฺ”ติ. โกฏฺฐเก ติณจุณฺณํ ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอคุมฺเผตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุํ—  เสตวณฺณํ กาฬวณฺณํ เครุกปริกมฺมํ มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ มกรทนฺตกํ ปญฺจปฏิกนฺ”ติ. ปริเวณํ จิกฺขลฺลํ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มรุมฺพํ อุปกิริตุนฺ”ติ. น ปริยาปุณนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปทรสิลํ นิกฺขิปิตุนฺ”ติ. อุทกํ สนฺติฏฺฐติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกนิทฺธมนนฺ”ติ.

261.

1095

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู นคฺคา นคฺคํ อภิวาเทนฺติ …เป…  นคฺคา นคฺคํ อภิวาทาเปนฺติ, นคฺคา นคฺคสฺส ปริกมฺมํ กโรนฺติ, นคฺคา นคฺคสฺส ปริกมฺมํ การาเปนฺติ, นคฺคา นคฺคสฺส เทนฺติ, นคฺคา ปฏิคฺคณฺหนฺติ, นคฺคา ขาทนฺติ, นคฺคา ภุญฺชนฺติ, นคฺคา สายนฺติ, นคฺคา ปิวนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, นคฺเคน นคฺโค อภิวาเทตพฺโพ …เป…  น นคฺเคน อภิวาเทตพฺพํ…  น นคฺเคน นคฺโค อภิวาทาเปตพฺโพ…  น นคฺเคน อภิวาทาเปตพฺพํ…  น นคฺเคน นคฺคสฺส ปริกมฺมํ กาตพฺพํ…  น นคฺเคน นคฺคสฺส ปริกมฺมํ การาเปตพฺพํ…  น นคฺเคน นคฺคสฺส ทาตพฺพํ…  น นคฺเคน ปฏิคฺคเหตพฺพํ…  น นคฺเคน ขาทิตพฺพํ…  น นคฺเคน ภุญฺชิตพฺพํ…  น นคฺเคน สายิตพฺพํ…  น นคฺเคน ปาตพฺพํ. โย ปิเวยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1096

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ชนฺตาฆเร ฉมาย จีวรํ นิกฺขิปนฺติ. จีวรํ ปํสุกิตํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จีวรวํสํ จีวรรชฺชุนฺ”ติ. เทเว วสฺสนฺเต จีวรํ โอวสฺสติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ชนฺตาฆรสาลนฺ”ติ. ชนฺตาฆรสาลา นีจวตฺถุกา โหติ, อุทเกน โอตฺถริยฺยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุจฺจวตฺถุกํ กาตุนฺ”ติ. จโย ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ …เป…  อาโรหนฺตา วิหญฺญนฺติ …เป…  อาโรหนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาลมฺพนพาหนฺ”ติ. ชนฺตาฆรสาลาย ติณจุณฺณํ ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอคุมฺเผตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุํ …เป…  จีวรวํสํ จีวรรชฺชุนฺ”ติ.

1097

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ชนฺตาฆเรปิ อุทเกปิ ปริกมฺมํ กาตุํ กุกฺกุจฺจายนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติโสฺส ปฏิจฺฉาทิโย—  ชนฺตาฆรปฏิจฺฉาทิํ, อุทกปฏิจฺฉาทิํ, วตฺถปฏิจฺฉาทินฺ”ติ.

1098

เตน โข ปน สมเยน ชนฺตาฆเร อุทกํ น โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทปานนฺ”ติ. อุทปานสฺส กูลํ ลุชฺชติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ ตโย จเย—  อิฏฺฐกาจยํ, สิลาจยํ, ทารุจยนฺ”ติ. อุทปาโน นีจวตฺถุโก โหติ, อุทเกน โอตฺถริยฺยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุจฺจวตฺถุกํ กาตุนฺ”ติ. จโย ปริปตติ …เป…  อาโรหนฺตา วิหญฺญนฺติ …เป…  อาโรหนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาลมฺพนพาหนฺ”ติ.

262.

1099

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู วลฺลิกายปิ กายพนฺธเนนปิ อุทกํ วาเหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกวาหนรชฺชุนฺ”ติ. หตฺถา ทุกฺขา โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตุลํ กรกฏกํ จกฺกวฏฺฏกนฺ”ติ. ภาชนา พหู ภิชฺชนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตโย วารเก—  โลหวารกํ, ทารุวารกํ, จมฺมกฺขณฺฑนฺ”ติ.

1100

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อชฺโฌกาเส อุทกํ วาเหนฺตา สีเตนปิ อุเณฺหนปิ กิลมนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทปานสาลนฺ”ติ. อุทปานสาลาย ติณจุณฺณํ ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอคุมฺเผตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุํ—  เสตวณฺณํ กาฬวณฺณํ เครุกปริกมฺมํ มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ มกรทนฺตกํ ปญฺจปฏิกํ จีวรวํสํ จีวรรชฺชุนฺ”ติ. อุทปาโน อปารุโต โหติ, ติณจุณฺเณหิปิ ปํสุเกหิปิ โอกิริยฺยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อปิธานนฺ”ติ. อุทกภาชนํ น สํวิชฺชติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกโทณิํ อุทกกฏาหนฺ”ติ.

1101

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อาราเม ตหํ ตหํ นหายนฺติ. อาราโม จิกฺขโลฺล โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จนฺทนิกนฺ”ติ. จนฺทนิกา ปากฏา โหติ. ภิกฺขู หิริยนฺติ นหายิตุํ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริกฺขิปิตุํ ตโย ปากาเร—  อิฏฺฐกาปาการํ, สิลาปาการํ, ทารุปาการนฺ”ติ. จนฺทนิกา จิกฺขลฺลา โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สนฺถริตุํ ตโย สนฺถเร—  อิฏฺฐกาสนฺถรํ, สิลาสนฺถรํ, ทารุสนฺถรนฺ”ติ. อุทกํ สนฺติฏฺฐติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกนิทฺธมนนฺ”ติ.

1102

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขูนํ คตฺตานิ สีติคตานิ โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกปุญฺฉนิํ โจฬเกนปิ ปจฺจุทฺธริตุนฺ”ติ.

263.

1103

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร อุปาสโก สํฆสฺส อตฺถาย โปกฺขรณิํ กาเรตุกาโม โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โปกฺขรณินฺ”ติ. โปกฺขรณิยา กูลํ ลุชฺชติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ ตโย จเย—  อิฏฺฐกาจยํ, สิลาจยํ, ทารุจยนฺ”ติ. อาโรหนฺตา วิหญฺญนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตโย โสปาเน—  อิฏฺฐกาโสปานํ, สิลาโสปานํ, ทารุโสปานนฺ”ติ. อาโรหนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาลมฺพนพาหนฺ”ติ. โปกฺขรณิยา อุทกํ ปุราณํ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกมาติกํ อุทกนิทฺธมนนฺ”ติ.

1104

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ สํฆสฺส อตฺถาย นิเลฺลขํ ชนฺตาฆรํ กตฺตุกาโม โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, นิเลฺลขํ ชนฺตาฆรนฺ”ติ.

1105

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู จาตุมาสํ นิสีทเนน วิปฺปวสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “น, ภิกฺขเว, จาตุมาสํ นิสีทเนน วิปฺปวสิตพฺพํ. โย วิปฺปวเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

264.

1106

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ปุปฺผาภิกิณฺเณสุ สยเนสุ สยนฺติ. มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ปุปฺผาภิกิณฺเณสุ สยเนสุ สยิตพฺพํ. โย สเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1107

เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา คนฺธมฺปิ มาลมฺปิ อาทาย อารามํ อาคจฺฉนฺติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น ปฏิคฺคณฺหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คนฺธํ คเหตฺวา กวาเฏ ปญฺจงฺคุลิกํ ทาตุํ, ปุปฺผํ คเหตฺวา วิหาเร เอกมนฺตํ นิกฺขิปิตุนฺ”ติ.

1108

เตน โข ปน สมเยน สํฆสฺส นมตกํ อุปฺปนฺนํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, นมตกนฺ”ติ. อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ—  “นมตกํ อธิฏฺฐาตพฺพํ นุ โข อุทาหุ วิกปฺเปตพฺพนฺ”ติ …เป…  “น, ภิกฺขเว, นมตกํ อธิฏฺฐาตพฺพํ, น วิกปฺเปตพฺพนฺ”ติ.

1109

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อาสิตฺตกูปธาเน ภุญฺชนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “น, ภิกฺขเว, อาสิตฺตกูปธาเน ภุญฺชิตพฺพํ. โย ภุญฺเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1110

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติ. โส ภุญฺชมาโน น สกฺโกติ หตฺเถน ปตฺตํ สนฺธาเรตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มโฬริกนฺ”ติ.

1111

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู เอกภาชเนปิ ภุญฺชนฺติ …เป…  เอกถาลเกปิ ปิวนฺติ, เอกมญฺเจปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, เอกภาชเน ภุญฺชิตพฺพํ …เป…  น เอกถาลเก ปาตพฺพํ…  น เอกมญฺเจ ตุวฏฺฏิตพฺพํ…  น เอกตฺถรณา ตุวฏฺฏิตพฺพํ…  น เอกปาวุรณา ตุวฏฺฏิตพฺพํ…  น เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺฏิตพฺพํ. โย ตุวฏฺเฏยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

265.

1112

เตน โข ปน สมเยน วฑฺโฒ ลิจฺฉวี เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ สหาโย โหติ. อถ โข วฑฺโฒ ลิจฺฉวี เยน เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ—  “วนฺทามิ, อยฺยา”ติ. เอวํ วุตฺเต, เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู นาลปิํสุ. ทุติยมฺปิ โข วฑฺโฒ ลิจฺฉวี เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ—  “วนฺทามิ, อยฺยา”ติ. ทุติยมฺปิ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู นาลปิํสุ. ตติยมฺปิ โข วฑฺโฒ ลิจฺฉวี เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ—  “วนฺทามิ, อยฺยา”ติ. ตติยมฺปิ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู นาลปิํสุ. “กฺยาหํ อยฺยานํ อปรชฺฌามิ, กิสฺส มํ อยฺยา นาลปนฺตี”ติ? “ตถา หิ ปน ตฺวํ, อาวุโส วฑฺฒ, อเมฺห ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน วิเหฐิยมาเน อชฺฌุเปกฺขสี”ติ. “กฺยาหํ, อยฺยา, กโรมี”ติ? “สเจ โข ตฺวํ, อาวุโส วฑฺฒ, อิจฺเฉยฺยาสิ, อชฺเชว ภควา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ นาสาเปยฺยา”ติ. “กฺยาหํ, อยฺยา, กโรมิ, กิํ มยา สกฺกา กาตุนฺ”ติ? “เอหิ ตฺวํ, อาวุโส วฑฺฒ, เยน ภควา เตนุปสงฺกม, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอวํ วเทหิ—  ‘อิทํ, ภนฺเต, นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ. ยายํ, ภนฺเต, ทิสา อภยา อนีติกา อนุปทฺทวา สายํ ทิสา สภยา สอีติกา เสาปทฺทวา; ยโต นิวาตํ ตโต สวาตํ; อุทกํ มญฺเญ อาทิตฺตํ; อเยฺยน เม ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ปชาปติ ทูสิตา’”ติ.

1113

“เอวํ, อยฺยา”ติ โข วฑฺโฒ ลิจฺฉวี เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วฑฺโฒ ลิจฺฉวี ภควนฺตํ เอตทโวจ—  “อิทํ, ภนฺเต, นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ. ยายํ, ภนฺเต, ทิสา อภยา อนีติกา อนุปทฺทวา สายํ ทิสา สภยา สอีติกา เสาปทฺทวา; ยโต นิวาตํ ตโต สวาตํ; อุทกํ มญฺเญ อาทิตฺตํ; อเยฺยน เม ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ปชาปติ ทูสิตา”ติ.

1114

อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ปฏิปุจฺฉิ—  “สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ยถายํ วฑฺโฒ อาหา”ติ? “ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี”ติ. ทุติยมฺปิ โข ภควา …เป…  ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เอตทโวจ—  “สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ยถายํ วฑฺโฒ อาหา”ติ? “ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี”ติ. “น โข, ทพฺพ, ทพฺพา เอวํ นิพฺเพเฐนฺติ. สเจ ตยา กตํ, กตนฺติ วเทหิ; สเจ อกตํ, อกตนฺติ วเทหี”ติ. “ยโต อหํ, ภนฺเต, ชาโต นาภิชานามิ สุปินนฺเตนปิ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตา, ปเคว ชาคโร”ติ. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “เตน หิ, ภิกฺขเว, สํโฆ วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺตํ นิกฺกุชฺชตุ, อสมฺโภคํ สํเฆน กโรตุ.

1115

อฏฺฐหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส อุปาสกสฺส ปตฺโต นิกฺกุชฺชิตพฺโพ—  ภิกฺขูนํ อลาภาย ปริสกฺกติ, ภิกฺขูนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ, ภิกฺขูนํ อวาสาย ปริสกฺกติ, ภิกฺขู อกฺโกสติ ปริภาสติ, ภิกฺขู ภิกฺขูหิ เภเทติ, พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สํฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อิเมหิ อฏฺฐหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส อุปาสกสฺส ปตฺตํ นิกฺกุชฺชิตุํ. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, นิกฺกุชฺชิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—

266.

1116

‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. วฑฺโฒ ลิจฺฉวี อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สํโฆ วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺตํ นิกฺกุชฺเชยฺย, อสมฺโภคํ สํเฆน กเรยฺย. เอสา ญตฺติ.

1117

สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. วฑฺโฒ ลิจฺฉวี อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ. สํโฆ วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺตํ นิกฺกุชฺชติ, อสมฺโภคํ สํเฆน กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺตสฺส นิกฺกุชฺชนา, อสมฺโภคํ สํเฆน กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.

1118

นิกฺกุชฺชิโต สํเฆน วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺโต, อสมฺโภโค สํเฆน. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’”ติ.

1119

อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา วฑฺฒํ ลิจฺฉวิํ เอตทโวจ—  “สํเฆน เต, อาวุโส วฑฺฒ, ปตฺโต นิกฺกุชฺชิโต. อสมฺโภโคสิ สํเฆนา”ติ. อถ โข วฑฺโฒ ลิจฺฉวี—  สํเฆน กิร เม ปตฺโต นิกฺกุชฺชิโต, อสมฺโภโคมฺหิ กิร สํเฆนาติ—  ตตฺเถว มุจฺฉิโต ปปโต. อถ โข วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส มิตฺตามจฺจา ญาติสาโลหิตา วฑฺฒํ ลิจฺฉวิํ เอตทโวจุํ—  “อลํ, อาวุโส วฑฺฒ, มา โสจิ, มา ปริเทวิ. มยํ ภควนฺตํ ปสาเทสฺสาม ภิกฺขุสํฆญฺจา”ติ.

1120

อถ โข วฑฺโฒ ลิจฺฉวี สปุตฺตทาโร สมิตฺตามจฺโจ สญาติสาโลหิโต อลฺลวตฺโถ อลฺลเกโส เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ—  “อจฺจโย มํ, ภนฺเต, อจฺจคมา ยถาพาลํ ยถามูฬฺหํ ยถาอกุสลํ, โยหํ อยฺยํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสสิํ. ตสฺส เม, ภนฺเต, ภควา อจฺจยํ อจฺจยโต ปฏิคฺคณฺหาตุ อายติํ สํวรายา”ติ. “ตคฺฆ ตฺวํ, อาวุโส วฑฺฒ, อจฺจโย อจฺจคมา ยถาพาลํ ยถามูฬฺหํ ยถาอกุสลํ, ยํ ตฺวํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลิกาย สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสสิ. ยโต จ โข ตฺวํ, อาวุโส วฑฺฒ, อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรสิ, ตํ เต มยํ ปฏิคฺคณฺหาม. วุฑฺฒิเหสา, อาวุโส วฑฺฒ, อริยสฺส วินเย โย อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ, อายติํ สํวรํ อาปชฺชตี”ติ. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “เตน หิ, ภิกฺขเว, สํโฆ วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺตํ อุกฺกุชฺชตุ, สมฺโภคํ สํเฆน กโรตุ.

1121

อฏฺฐหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส อุปาสกสฺส ปตฺโต อุกฺกุชฺชิตพฺโพ—  น ภิกฺขูนํ อลาภาย ปริสกฺกติ, น ภิกฺขูนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ, น ภิกฺขูนํ อวาสาย ปริสกฺกติ, น ภิกฺขู อกฺโกสติ ปริภาสติ, น ภิกฺขู ภิกฺขูหิ เภเทติ, น พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, น ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, น สํฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อิเมหิ อฏฺฐหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส อุปาสกสฺส ปตฺตํ อุกฺกุชฺชิตุํ. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อุกฺกุชฺชิตพฺโพ. เตน, ภิกฺขเว, วฑฺเฒน ลิจฺฉวินา สํฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย—  ‘สํเฆน เม, ภนฺเต, ปตฺโต นิกฺกุชฺชิโต, อสมฺโภโคมฺหิ สํเฆน. โสหํ, ภนฺเต, สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, สํฆํ ปตฺตุกฺกุชฺชนํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—

267.

1122

‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. สํเฆน วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺโต นิกฺกุชฺชิโต, อสมฺโภโค สํเฆน. โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, สํฆํ ปตฺตุกฺกุชฺชนํ ยาจติ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สํโฆ วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺตํ อุกฺกุชฺเชยฺย, สมฺโภคํ สํเฆน กเรยฺย. เอสา ญตฺติ.

1123

สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. สํเฆน วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺโต นิกฺกุชฺชิโต, อสมฺโภโค สํเฆน. โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, สํฆํ ปตฺตุกฺกุชฺชนํ ยาจติ. สํโฆ วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺตํ อุกฺกุชฺชติ, สมฺโภคํ สํเฆน กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺตสฺส อุกฺกุชฺชนา, สมฺโภคํ สํเฆน กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.

1124

อุกฺกุชฺชิโต สํเฆน วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปตฺโต, สมฺโภโค สํเฆน. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’”ติ.

268.

1125

อถ โข ภควา เวสาลิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน ภคฺคา เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ภคฺคา ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา ภคฺเคสุ วิหรติ สุสุมารคิเร เภสกฬาวเน มิคทาเย. เตน โข ปน สมเยน โพธิสฺส ราชกุมารสฺส โกกนโท นาม ปาสาโท อจิรการิโต โหติ, อนชฺฌาวุตฺโถ สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เกนจิ วา มนุสฺสภูเตน. อถ โข โพธิ ราชกุมาโร สญฺจิกาปุตฺตํ มาณวํ อามนฺเตสิ—  “เอหิ ตฺวํ, สมฺม สญฺจิกาปุตฺต, เยน ภควา เตนุปสงฺกม, อุปสงฺกมิตฺวา มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺท; อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉ—  ‘โพธิ, ภนฺเต, ราชกุมาโร ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทติ, อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉตี’ติ. เอวญฺจ วเทหิ—  ‘อธิวาเสตุ กิร, ภนฺเต, ภควา โพธิสฺส ราชกุมารสฺส สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธิํ ภิกฺขุสํเฆนา’”ติ. “เอวํ, โภ”ติ โข สญฺจิกาปุตฺโต มาณโว โพธิสฺส ราชกุมารสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิ, สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข สญฺจิกาปุตฺโต มาณโว ภควนฺตํ เอตทโวจ—  “โพธิ โข ราชกุมาโร โภโต โคตมสฺส ปาเท สิรสา วนฺทติ, อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉติ. เอวญฺจ วเทติ—  ‘อธิวาเสตุ กิร ภวํ โคตโม โพธิสฺส ราชกุมารสฺส สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธิํ ภิกฺขุสํเฆนา’”ติ. อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน. อถ โข สญฺจิกาปุตฺโต มาณโว ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา เยน โพธิ ราชกุมาโร เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา โพธิํ ราชกุมารํ เอตทโวจ—  “อโวจุมฺห โข มยํ โภโต วจเนน ตํ ภวนฺตํ โคตมํ—  ‘โพธิ โข ราชกุมาโร โภโต โคตมสฺส ปาเท สิรสา วนฺทติ, อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉติ. เอวญฺจ วเทติ—  อธิวาเสตุ กิร ภวํ โคตโม โพธิสฺส ราชกุมารสฺส สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธิํ ภิกฺขุสํเฆนา’ติ. อธิวุตฺถญฺจ ปน สมเณน โคตเมนา”ติ.

1126

อถ โข โพธิ ราชกุมาโร ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา, โกกนทญฺจ ปาสาทํ โอทาเตหิ ทุเสฺสหิ สนฺถราเปตฺวา ยาว ปจฺฉิมโสปานกเฬวรา, สญฺจิกาปุตฺตํ มาณวํ อามนฺเตสิ—  “เอหิ ตฺวํ, สมฺม สญฺจิกาปุตฺต, เยน ภควา เตนุปสงฺกม, อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต กาลํ อาโรเจหิ—  ‘กาโล, ภนฺเต, นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺ’”ติ. “เอวํ, โภ”ติ โข สญฺจิกาปุตฺโต มาณโว โพธิสฺส ราชกุมารสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต กาลํ อาโรเจสิ—  “กาโล, โภ โคตม, นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺ”ติ.

1127

อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน โพธิสฺส ราชกุมารสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ. เตน โข ปน สมเยน โพธิ ราชกุมาโร พหิทฺวารโกฏฺฐเก ฐิโต โหติ, ภควนฺตํ อาคมยมาโน. อทฺทสา โข โพธิ ราชกุมาโร ภควนฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ. ทิสฺวาน ตโต ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปุเรกฺขตฺวา เยน โกกนโท ปาสาโท เตนุปสงฺกมิ. อถ โข ภควา ปจฺฉิมโสปานกเฬวรํ นิสฺสาย อฏฺฐาสิ. อถ โข โพธิ ราชกุมาโร ภควนฺตํ เอตทโวจ—  “อกฺกมตุ, ภนฺเต, ภควา ทุสฺสานิ, อกฺกมตุ สุคโต ทุสฺสานิ, ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา”ติ. เอวํ วุตฺเต, ภควา ตุณฺหี อโหสิ. ทุติยมฺปิ โข …เป…  ตติยมฺปิ โข โพธิ ราชกุมาโร ภควนฺตํ เอตทโวจ—  “อกฺกมตุ, ภนฺเต, ภควา ทุสฺสานิ, อกฺกมตุ สุคโต ทุสฺสานิ, ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา”ติ. อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อปโลเกสิ. อถ โข อายสฺมา อานนฺโท โพธิํ ราชกุมารํ เอตทโวจ—  “สํหรนฺตุ, ราชกุมาร, ทุสฺสานิ. น ภควา เจลปฏิกํ อกฺกมิสฺสติ ปจฺฉิมํ ชนตํ ตถาคโต อนุกมฺปตี”ติ.

1128

อถ โข โพธิ ราชกุมาโร ทุสฺสานิ สํหราเปตฺวา อุปริโกกนเท ปาสาเท อาสนํ ปญฺญเปสิ. อถ โข ภควา โกกนทํ ปาสาทํ อภิรุหิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ สทฺธิํ ภิกฺขุสํเฆน. อถ โข โพธิ ราชกุมาโร พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา, ภควนฺตํ ภุตฺตาวิํ โอนีตปตฺตปาณิํ, เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข โพธิํ ราชกุมารํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, เจลปฏิกา อกฺกมิตพฺพา. โย อกฺกเมยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1129

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรา อิตฺถี อปคตคพฺภา ภิกฺขู นิมนฺเตตฺวา ทุสฺสํ ปญฺญเปตฺวา เอตทโวจ—  “อกฺกมถ, ภนฺเต, ทุสฺสนฺ”ติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น อกฺกมนฺติ. “อกฺกมถ, ภนฺเต, ทุสฺสํ มงฺคลตฺถายา”ติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา น อกฺกมิํสุ. อถ โข สา อิตฺถี อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ—  “กถญฺหิ นาม อยฺยา มงฺคลตฺถาย ยาจิยมานา เจลปฏิกํ น อกฺกมิสฺสนฺตี”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู ตสฺสา อิตฺถิยา อุชฺฌายนฺติยา ขิยฺยนฺติยา วิปาเจนฺติยา. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “คิหี, ภิกฺขเว, มงฺคลิกา. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิหีนํ มงฺคลตฺถาย ยาจิยมาเนน เจลปฏิกํ อกฺกมิตุนฺ”ติ.

1130

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู โธตปาทกํ อกฺกมิตุํ กุกฺกุจฺจายนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โธตปาทกํ อกฺกมิตุนฺ”ติ.

1131

ทุติยภาณวาโร นิฏฺฐิโต.

269.

1132

อถ โข ภควา ภคฺเคสุ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน สาวตฺถิ เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน สาวตฺถิ ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. อถ โข วิสาขา มิคารมาตา ฆฏกญฺจ กตกญฺจ สมฺมชฺชนิญฺจ อาทาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข วิสาขา มิคารมาตา ภควนฺตํ เอตทโวจ—  “ปฏิคฺคณฺหาตุ เม, ภนฺเต, ภควา ฆฏกญฺจ กตกญฺจ สมฺมชฺชนิญฺจ, ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา”ติ. ปฏิคฺคเหสิ ภควา ฆฏกญฺจ สมฺมชฺชนิญฺจ. น ภควา กตกํ ปฏิคฺคเหสิ. อถ โข ภควา วิสาขํ มิคารมาตรํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข วิสาขา มิคารมาตา ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.

1133

อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ฆฏกญฺจ สมฺมชฺชนิญฺจ. น, ภิกฺขเว, กตกํ ปริภุญฺชิตพฺพํ. โย ปริภุญฺเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติโสฺส ปาทฆํสนิโย—  สกฺขรํ, กถลํ, สมุทฺทเผณกนฺ”ติ.

1134

อถ โข วิสาขา มิคารมาตา วิธูปนญฺจ ตาลวณฺฏญฺจ อาทาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข วิสาขา มิคารมาตา ภควนฺตํ เอตทโวจ—  “ปฏิคฺคณฺหาตุ เม, ภนฺเต, ภควา วิธูปนญฺจ ตาลวณฺฏญฺจ, ยํ มม อสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายา”ติ. ปฏิคฺคเหสิ ภควา วิธูปนญฺจ ตาลวณฺฏญฺจ.

1135

อถ โข ภควา วิสาขํ มิคารมาตรํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ …เป…  ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วิธูปนญฺจ ตาลวณฺฏญฺจา”ติ.

1136

เตน โข ปน สมเยน สํฆสฺส มกสพีชนี อุปฺปนฺนา โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มกสพีชนินฺ”ติ. จามริพีชนี อุปฺปนฺนา โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, จามริพีชนี ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติโสฺส พีชนิโย—  วากมยํ, อุสีรมยํ, โมรปิญฺฉมยนฺ”ติ.

270.

1137

เตน โข ปน สมเยน สํฆสฺส ฉตฺตํ อุปฺปนฺนํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ฉตฺตนฺ”ติ.

1138

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ฉตฺตปฺปคฺคหิตา อาหิณฺฑนฺติ. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร อุปาสโก สมฺพหุเลหิ อาชีวกสาวเกหิ สทฺธิํ อุยฺยานํ อคมาสิ. อทฺทสาสุํ โข เต อาชีวกสาวกา ฉพฺพคฺคิเย ภิกฺขู ทูรโตว ฉตฺตปฺปคฺคหิเต อาคจฺฉนฺเต. ทิสฺวาน ตํ อุปาสกํ เอตทโวจุํ—  “เอเต โข อยฺยา ตุมฺหากํ ภทนฺตา ฉตฺตปฺปคฺคหิตา อาคจฺฉนฺติ, เสยฺยถาปิ คณกมหามตฺตา”ติ. “นายฺยา เอเต ภิกฺขู, ปริพฺพาชกา”ติ. “ภิกฺขู น ภิกฺขู”ติ อพฺภุตํ อกํสุ. อถ โข โส อุปาสโก อุปคเต สญฺชานิตฺวา อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ—  “กถญฺหิ นาม ภทนฺตา ฉตฺตปฺปคฺคหิตา อาหิณฺฑิสฺสนฺตี”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู ตสฺส อุปาสกสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺส. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว …เป…  “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, ฉตฺตํ ธาเรตพฺพํ. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1139

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติ. ตสฺส ภิกฺขุโน วินา ฉตฺตํ น ผาสุ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานสฺส ฉตฺตํ ธาเรตุนฺ”ติ.

1140

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู—  คิลานเสฺสว ภควตา ฉตฺตํ อนุญฺญาตํ โน อคิลานสฺสาติ—  อาราเม อารามูปจาเร ฉตฺตํ ธาเรตุํ กุกฺกุจฺจายนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อคิลาเนนปิ อาราเม อารามูปจาเร ฉตฺตํ ธาเรตุนฺ”ติ.

1141

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ สิกฺกาย ปตฺตํ อุฏฺฏิตฺวา ทณฺเฑ อาลคฺเคตฺวา วิกาเล อญฺญตเรน คามทฺวาเรน อติกฺกมติ. มนุสฺสา—  “เอสโยฺย โจโร คจฺฉติ, อสิสฺส วิชฺโชตลตี”ติ อนุปติตฺวา คเหตฺวา สญฺชานิตฺวา มุญฺจิํสุ. อถ โข โส ภิกฺขุ อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. “กิํ ปน ตฺวํ, อาวุโส, ทณฺฑสิกฺกํ ธาเรสี”ติ? “เอวมาวุโส”ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป…  เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม ภิกฺขุ ทณฺฑสิกฺกํ ธาเรสฺสสี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, ทณฺฑสิกฺกา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1142

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติ, น สกฺโกติ วินา ทณฺเฑน อาหิณฺฑิตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสมฺมุติํ ทาตุํ. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. เตน คิลาเนน ภิกฺขุนา สํฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย—  ‘อหํ, ภนฺเต, คิลาโน; น สกฺโกมิ วินา ทณฺเฑน อาหิณฺฑิตุํ. โสหํ, ภนฺเต, สํฆํ ทณฺฑสมฺมุติํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—

1143

‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ คิลาโน, น สกฺโกติ วินา ทณฺเฑน อาหิณฺฑิตุํ. โส สํฆํ ทณฺฑสมฺมุติํ ยาจติ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สํโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสมฺมุติํ ทเทยฺย. เอสา ญตฺติ.

1144

สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ คิลาโน, น สกฺโกติ วินา ทณฺเฑน อาหิณฺฑิตุํ. โส สํฆํ ทณฺฑสมฺมุติํ ยาจติ. สํโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสมฺมุติํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสมฺมุติยา ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.

1145

ทินฺนา สํเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสมฺมุติ. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’”ติ.

271.

1146

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติ, น สกฺโกติ วินา สิกฺกาย ปตฺตํ ปริหริตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานสฺส ภิกฺขุโน สิกฺกาสมฺมุติํ ทาตุํ. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. เตน คิลาเนน ภิกฺขุนา สํฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย—  ‘อหํ, ภนฺเต, คิลาโน; น สกฺโกมิ วินา สิกฺกาย ปตฺตํ ปริหริตุํ. โสหํ, ภนฺเต, สํฆํ สิกฺกาสมฺมุติํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—

1147

‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ คิลาโน, น สกฺโกติ วินา สิกฺกาย ปตฺตํ ปริหริตุํ. โส สํฆํ สิกฺกาสมฺมุติํ ยาจติ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สํโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สิกฺกาสมฺมุติํ ทเทยฺย. เอสา ญตฺติ.

1148

สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ คิลาโน, น สกฺโกติ วินา สิกฺกาย ปตฺตํ ปริหริตุํ. โส สํฆํ สิกฺกาสมฺมุติํ ยาจติ. สํโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สิกฺกาสมฺมุติํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สิกฺกาสมฺมุติยา ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.

1149

ทินฺนา สํเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สิกฺกาสมฺมุติ. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’”ติ.

272.

1150

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติ, น สกฺโกติ วินา ทณฺเฑน อาหิณฺฑิตุํ, น สกฺโกติ วินา สิกฺกาย ปตฺตํ ปริหริตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสิกฺกาสมฺมุติํ ทาตุํ. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. เตน คิลาเนน ภิกฺขุนา สํฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย—  ‘อหํ, ภนฺเต, คิลาโน; น สกฺโกมิ วินา ทณฺเฑน อาหิณฺฑิตุํ; น สกฺโกมิ วินา สิกฺกาย ปตฺตํ ปริหริตุํ. โสหํ, ภนฺเต, สํฆํ ทณฺฑสิกฺกาสมฺมุติํ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สํโฆ ญาเปตพฺโพ—

1151

‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ คิลาโน, น สกฺโกติ วินา ทณฺเฑน อาหิณฺฑิตุํ, น สกฺโกติ วินา สิกฺกาย ปตฺตํ ปริหริตุํ. โส สํฆํ ทณฺฑสิกฺกาสมฺมุติํ ยาจติ. ยทิ สํฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สํโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสิกฺกาสมฺมุติํ ทเทยฺย. เอสา ญตฺติ.

1152

สุณาตุ เม, ภนฺเต, สํโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ คิลาโน น สกฺโกติ วินา ทณฺเฑน อาหิณฺฑิตุํ, น สกฺโกติ วินา สิกฺกาย ปตฺตํ ปริหริตุํ. โส สํฆํ ทณฺฑสิกฺกาสมฺมุติํ ยาจติ. สํโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสิกฺกาสมฺมุติํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสิกฺกาสมฺมุติยา ทานํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.

1153

ทินฺนา สํเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทณฺฑสิกฺกาสมฺมุติ. ขมติ สํฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’”ติ.

273.

1154

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ โรมนฺถโก โหติ. โส โรมนฺถิตฺวา โรมนฺถิตฺวา อชฺโฌหรติ. ภิกฺขู อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “วิกาลายํ ภิกฺขุ โภชนํ ภุญฺชตี”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “เอโส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อจิรํโคโยนิยา จุโต. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โรมนฺถกสฺส โรมนฺถนํ. น จ, ภิกฺขเว, พหิมุขทฺวารํ นีหริตฺวา อชฺโฌหริตพฺพํ. โย อชฺโฌหเรยฺย, ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ”ติ.

1155

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ปูคสฺส สํฆภตฺตํ โหติ. ภตฺตคฺเค พหุสิตฺถานิ ปกิริยิํสุ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา โอทเน ทิยฺยมาเน น สกฺกจฺจํ ปฏิคฺคเหสฺสนฺติ, เอกเมกํ สิตฺถํ กมฺมสเตน นิฏฺฐายตี”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยํ ทิยฺยมานํ ปตติ, ตํ สามํ คเหตฺวา ปริภุญฺชิตุํ. ปริจฺจตฺตํ ตํ, ภิกฺขเว, ทายเกหี”ติ.

274.

1156

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ ทีเฆหิ นเขหิ ปิณฺฑาย จรติ. อญฺญตรา อิตฺถี ปสฺสิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ—  “เอหิ, ภนฺเต, เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวา”ติ. “อลํ, ภคินิ, เนตํ กปฺปตี”ติ. “สเจ โข ตฺวํ, ภนฺเต, นปฺปฏิเสวิสฺสสิ, อิทานาหํ อตฺตโน นเขหิ คตฺตานิ วิลิขิตฺวา กุปฺปํ กริสฺสามิ—  อยํ มํ ภิกฺขุ วิปฺปกโรตี”ติ. “ปชานาหิ ตฺวํ, ภคินี”ติ. อถ โข สา อิตฺถี อตฺตโน นเขหิ คตฺตานิ วิลิขิตฺวา กุปฺปํ อกาสิ—  “อยํ มํ ภิกฺขุ วิปฺปกโรตี”ติ. มนุสฺสา อุปธาวิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อคฺคเหสุํ. อทฺทสาสุํ โข เต มนุสฺสา ตสฺสา อิตฺถิยา นเข ฉวิมฺปิ โลหิตมฺปิ. ทิสฺวาน—  “อิมิสฺสาเยว อิตฺถิยา อิทํ กมฺมํ, อการโก ภิกฺขู”ติ—  ตํ ภิกฺขุํ มุญฺจิํสุ. อถ โข โส ภิกฺขุ อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. “กิํ ปน ตฺวํ, อาวุโส, ทีเฆ นเข ธาเรสี”ติ? “เอวมาวุโส”ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป…  เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม ภิกฺขุ ทีเฆ นเข ธาเรสฺสสี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ทีฆา นขา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1157

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู นเขนปิ นขํ ฉินฺทนฺติ, มุเขนปิ นขํ ฉินฺทนฺติ, กุฏฺเฏปิ ฆํสนฺติ. องฺคุลิโย ทุกฺขา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, นขจฺเฉทนนฺ”ติ. สโลหิตํ นขํ ฉินฺทนฺติ. องฺคุลิโย ทุกฺขา โหนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มํสปฺปมาเณน นขํ ฉินฺทิตุนฺ”ติ.

1158

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู วีสติมฏฺฐํ การาเปนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, วีสติมฏฺฐํ การาเปตพฺพํ. โย การาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มลมตฺตํ อปกฑฺฒิตุนฺ”ติ.

275.

1159

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขูนํ เกสา ทีฆา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อุสฺสหนฺติ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อญฺญมญฺญํ เกเส โอโรเปตุนฺ”ติ? “อุสฺสหนฺติ, ภควา”ติ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา …เป…  ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ขุรํ ขุรสิลํ ขุรสิปาฏิกํ นมตกํ สพฺพํ ขุรภณฺฑนฺ”ติ.

1160

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู มสฺสุํ กปฺปาเปนฺติ …เป…  มสฺสุํ วฑฺฒาเปนฺติ…  โคโลมิกํ การาเปนฺติ…  จตุรสฺสกํ การาเปนฺติ…  ปริมุขํ การาเปนฺติ…  อฑฺฒทุกํ การาเปนฺติ…  ทาฐิกํ ฐเปนฺติ…  สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, มสฺสุ กปฺปาเปตพฺพํ …เป…  น มสฺสุ วฑฺฒาเปตพฺพํ…  น โคโลมิกํ การาเปตพฺพํ…  น จตุรสฺสกํ การาเปตพฺพํ…  น ปริมุขํ การาเปตพฺพํ…  น อฑฺฒทุกํ การาเปตพฺพํ…  น ทาฐิกา ฐเปตพฺพา…  น สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปตพฺพํ. โย สํหราเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1161

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน สมฺพาเธ วโณ โหติ. เภสชฺชํ น สนฺติฏฺฐติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาพาธปฺปจฺจยา สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปตุนฺ”ติ.

1162

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู กตฺตริกาย เกเส เฉทาเปนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, กตฺตริกาย เกสา เฉทาเปตพฺพา. โย เฉทาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1163

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน สีเส วโณ โหติ, น สกฺโกติ ขุเรน เกเส โอโรเปตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาพาธปฺปจฺจยา กตฺตริกาย เกเส เฉทาเปตุนฺ”ติ.

1164

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ทีฆานิ นาสิกาโลมานิ ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ ปิสาจิลฺลิกา”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ทีฆํ นาสิกาโลมํ ธาเรตพฺพํ. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1165

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู สกฺขริกายปิ มธุสิตฺถเกนปิ นาสิกาโลมํ คาหาเปนฺติ. นาสิกา ทุกฺขา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สณฺฑาสนฺ”ติ.

1166

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ปลิตํ คาหาเปนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ปลิตํ คาหาเปตพฺพํ. โย คาหาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

276.

1167

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน กณฺณคูถเกหิ กณฺณา ถกิตา โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กณฺณมลหรณินฺ”ติ.

1168

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวจา กณฺณมลหรณิโย ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุจฺจาวจา กณฺณมลหรณิโย ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐิมยํ ทนฺตมยํ วิสาณมยํ นฬมยํ เวฬุมยํ กฏฺฐมยํ ชตุมยํ ผลมยํ โลหมยํ สงฺขนาภิมยนฺ”ติ.

277.

1169

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู พหุํ โลหภณฺฑํ กํสภณฺฑํ สนฺนิจยํ กโรนฺติ. มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา พหุํ โลหภณฺฑํ กํสภณฺฑํ สนฺนิจยํ กริสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ กํสปตฺถริกา”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, พหุํ โลหภณฺฑํ กํสภณฺฑํ สนฺนิจโย กาตพฺโพ. โย กเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1170

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อญฺชนิมฺปิ อญฺชนิสลากมฺปิ กณฺณมลหรณิมฺปิ พนฺธนมตฺตมฺปิ กุกฺกุจฺจายนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อญฺชนิํ อญฺชนิสลากํ กณฺณมลหรณิํ พนฺธนมตฺตนฺ”ติ.

1171

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สงฺฆาฏิปลฺลตฺถิกาย นิสีทนฺติ. สงฺฆาฏิยา ปตฺตา ลุชฺชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, สงฺฆาฏิปลฺลตฺถิกาย นิสีทิตพฺพํ. โย นิสีเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1172

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติ. ตสฺส วินา อาโยเคน น ผาสุ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาโยคนฺ”ติ. อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ—  “กถํ นุ โข อาโยโค กาตพฺโพ”ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตนฺตกํ เวมํ กวฏํ สลากํ สพฺพํ ตนฺตภณฺฑกนฺ”ติ.

278.

1173

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ อกายพนฺธโน คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. ตสฺส รถิกาย อนฺตรวาสโก ปภสฺสิตฺถ. มนุสฺสา อุกฺกุฏฺฐิมกํสุ. โส ภิกฺขุ มงฺกุ อโหสิ. อถ โข โส ภิกฺขุ อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อกายพนฺธเนน คาโม ปวิสิตพฺโพ. โย ปวิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กายพนฺธนนฺ”ติ.

1174

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวจานิ กายพนฺธนานิ ธาเรนฺติ—  กลาพุกํ, เทฑฺฑุภกํ, มุรชํ, มทฺทวีณํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุจฺจาวจานิ กายพนฺธนานิ ธาเรตพฺพานิ—  กลาพุกํ, เทฑฺฑุภกํ, มุรชํ, มทฺทวีณํ. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว กายพนฺธนานิ—  ปฏฺฏิกํ, สูกรนฺตกนฺ”ติ. กายพนฺธนสฺส ทสา ชีรนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มุรชํ มทฺทวีณนฺ”ติ. กายพนฺธนสฺส อนฺโต ชีรติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โสภณํ คุณกนฺ”ติ. กายพนฺธนสฺส ปวนนฺโต ชีรติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วิธนฺ”ติ.

1175

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวเจ วิเธ ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุจฺจาวจา วิธา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐิมยํ …เป…  สงฺขนาภิมยํ สุตฺตมยนฺ”ติ.

279.

1176

เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อานนฺโท ลหุกา สงฺฆาฏิโย ปารุปิตฺวา คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. วาตมณฺฑลิกาย สงฺฆาฏิโย อุกฺขิปิยิํสุ. อถ โข อายสฺมา อานนฺโท อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คณฺฐิกํ ปาสกนฺ”ติ.

1177

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาวจา คณฺฐิกาโย ธาเรนฺติ โสวณฺณมยํ รูปิยมยํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุจฺจาวจา คณฺฐิกา ธาเรตพฺพา. โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐิมยํ ทนฺตมยํ วิสาณมยํ นฬมยํ เวฬุมยํ กฏฺฐมยํ ชตุมยํ ผลมยํ โลหมยํ สงฺขนาภิมยํ สุตฺตมยนฺ”ติ.

1178

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู คณฺฐิกมฺปิ ปาสกมฺปิ จีวเร อปฺเปนฺติ. จีวรํ ชีรติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คณฺฐิกผลกํ ปาสกผลกนฺ”ติ. คณฺฐิกผลกมฺปิ ปาสกผลกมฺปิ อนฺเต อปฺเปนฺติ. โกฏฺโฏ วิวริยติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คณฺฐิกผลกํ อนฺเต อปฺเปตุํ; ปาสกผลกํ สตฺตงฺคุลํ วา อฏฺฐงฺคุลํ วา โอคาเหตฺวา อปฺเปตุนฺ”ติ.

280.

1179

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู คิหินิวตฺถํ นิวาเสนฺติ—  หตฺถิโสณฺฑกํ, มจฺฉวาฬกํ, จตุกณฺณกํ, ตาลวณฺฏกํ, สตวลิกํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, คิหินิวตฺถํ นิวาเสตพฺพํ—  หตฺถิโสณฺฑกํ, มจฺฉวาฬกํ, จตุกณฺณกํ, ตาลวณฺฏกํ, สตวลิกํ. โย นิวาเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1180

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู คิหิปารุตํ ปารุปนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, คิหิปารุตํ ปารุปิตพฺพํ. โย ปารุเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1181

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สํเวลฺลิยํ นิวาเสนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ รญฺโญ มุณฺฑวฏฺฏี”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, สํเวลฺลิยํ นิวาเสตพฺพํ. โย นิวาเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

281.

1182

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุภโตกาชํ หรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ รญฺโญ มุณฺฑวฏฺฏี”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อุภโตกาชํ หริตพฺพํ. โย หเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอกโตกาชํ อนฺตรากาชํ สีสภารํ ขนฺธภารํ กฏิภารํ โอลมฺพกนฺ”ติ.

282.

1183

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ทนฺตกฏฺฐํ น ขาทนฺติ. มุขํ ทุคฺคนฺธํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.

1184

“ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, อาทีนวา ทนฺตกฏฺฐสฺส อขาทเน. อจกฺขุสฺสํ, มุขํ ทุคฺคนฺธํ โหติ, รสหรณิโย น วิสุชฺฌนฺติ, ปิตฺตํ เสมฺหํ ภตฺตํ ปริโยนนฺธติ, ภตฺตมสฺส นจฺฉาเทติ—  อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ อาทีนวา ทนฺตกฏฺฐสฺส อขาทเน.

1185

ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, อานิสํสา ทนฺตกฏฺฐสฺส ขาทเน. จกฺขุสฺสํ, มุขํ น ทุคฺคนฺธํ โหติ, รสหรณิโย วิสุชฺฌนฺติ, ปิตฺตํ เสมฺหํ ภตฺตํ น ปริโยนนฺธติ, ภตฺตมสฺส ฉาเทติ—  อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ อานิสํสา ทนฺตกฏฺฐสฺส ขาทเน. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทนฺตกฏฺฐนฺ”ติ.

1186

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทีฆานิ ทนฺตกฏฺฐานิ ขาทนฺติ, เตเหว สามเณรํ อาโกเฏนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ทีฆํ ทนฺตกฏฺฐํ ขาทิตพฺพํ. โย ขาเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐงฺคุลปรมํ ทนฺตกฏฺฐํ, น จ เตน สามเณโร อาโกเฏตพฺโพ. โย อาโกเฏยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1187

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน อติมฏาหกํ ทนฺตกฏฺฐํ ขาทนฺตสฺส กณฺเฐ วิลคฺคํ โหติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, อติมฏาหกํ ทนฺตกฏฺฐํ ขาทิตพฺพํ. โย ขาเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จตุรงฺคุลปจฺฉิมํ ทนฺตกฏฺฐนฺ”ติ.

283.

1188

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทายํ อาลิมฺเปนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ ทวฑาหกา”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ทาโย อาลิมฺปิตพฺโพ. โย อาลิมฺเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1189

เตน โข ปน สมเยน วิหารา ติณคหนา โหนฺติ, ทวฑาเห ฑยฺหมาเน วิหารา ฑยฺหนฺติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺติ ปฏคฺคิํ ทาตุํ, ปริตฺตํ กาตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทวฑาเห ฑยฺหมาเน ปฏคฺคิํ ทาตุํ, ปริตฺตํ กาตุนฺ”ติ.

284.

1190

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู รุกฺขํ อภิรุหนฺติ, รุกฺขา รุกฺขํ สงฺกมนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ มกฺกฏา”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, รุกฺโข อภิรุหิตพฺโพ. โย อภิรุเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1191

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถิํ คจฺฉนฺตสฺส อนฺตรามคฺเค หตฺถี ปริยุฏฺฐาติ. อถ โข โส ภิกฺขุ รุกฺขมูลํ อุปธาวิตฺวา กุกฺกุจฺจายนฺโต รุกฺขํ น อภิรุหิ. โส หตฺถี อญฺเญน อคมาสิ. อถ โข โส ภิกฺขุ สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สติ กรณีเย โปริสํ รุกฺขํ อภิรุหิตุํ อาปทาสุ ยาวทตฺถนฺ”ติ.

285.

1192

เตน โข ปน สมเยน ยเมฬเกกุฏา นาม ภิกฺขู ทฺเว ภาติกา โหนฺติ พฺราหฺมณชาติกา กลฺยาณวาจา กลฺยาณวากฺกรณา. เต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ—  “เอตรหิ, ภนฺเต, ภิกฺขู นานานามา นานาโคตฺตา นานาชจฺจา นานากุลา ปพฺพชิตา. เต สกาย นิรุตฺติยา พุทฺธวจนํ ทูเสนฺติ. หนฺท มยํ, ภนฺเต, พุทฺธวจนํ ฉนฺทโส อาโรเปมา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา …เป…  กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, เอวํ วกฺขถ—  “หนฺท มยํ, ภนฺเต, พุทฺธวจนํ ฉนฺทโส อาโรเปมา”ติ. เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป…  วิครหิตฺวา …เป…  ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “น, ภิกฺขเว, พุทฺธวจนํ ฉนฺทโส อาโรเปตพฺพํ. โย อาโรเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สกาย นิรุตฺติยา พุทฺธวจนํ ปริยาปุณิตุนฺ”ติ.

286.

1193

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู โลกายตํ ปริยาปุณนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อปิ นุ โข, ภิกฺขเว, โลกายเต สารทสฺสาวี อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย วุทฺธิํ วิรุฬฺหิํ เวปุลฺลํ อาปชฺเชยฺยา”ติ? “โน เหตํ, ภนฺเต”. “อิมสฺมิํ วา ปน ธมฺมวินเย สารทสฺสาวี โลกายตํ ปริยาปุเณยฺยา”ติ? “โน เหตํ, ภนฺเต”. “น, ภิกฺขเว, โลกายตํ ปริยาปุณิตพฺพํ. โย ปริยาปุเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1194

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู โลกายตํ วาเจนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, โลกายตํ วาเจตพฺพํ. โย วาเจยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

287.

1195

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุณนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานวิชฺชา ปริยาปุณิตพฺพา. โย ปริยาปุเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1196

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ติรจฺฉานวิชฺชํ วาเจนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “น, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานวิชฺชา วาเจตพฺพา. โย วาเจยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

288.

1197

เตน โข ปน สมเยน ภควา มหติยา ปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสนฺโต ขิปิ. ภิกฺขู—  “ชีวตุ, ภนฺเต, ภควา; ชีวตุ สุคโต”ติ—  อุจฺจาสทฺทํ มหาสทฺทํ อกํสุ. เตน สทฺเทน ธมฺมกถา อนฺตรา อโหสิ. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “อปิ นุ โข, ภิกฺขเว, ขิปิเต ‘ชีวา’ติ วุตฺโต ตปฺปจฺจยา ชีเวยฺย วา มเรยฺย วา”ติ? “โน เหตํ, ภนฺเต”. “น, ภิกฺขเว, ขิปิเต ‘ชีวา’ติ วตฺตพฺโพ. โย วเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1198

เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ภิกฺขูนํ ขิปิเต “ชีวถ, ภนฺเต”ติ วทนฺติ. ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา นาลปนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ—  “กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา ‘ชีวถ, ภนฺเต’ติ วุจฺจมานา นาลปิสฺสนฺตี”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “คิหี, ภิกฺขเว, มงฺคลิกา. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิหีนํ ‘ชีวถ, ภนฺเต’ติ วุจฺจมาเนน ‘จิรํ ชีวา’ติ วตฺตุนฺ”ติ.

289.

1199

เตน โข ปน สมเยน ภควา มหติยา ปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสนฺโต นิสินฺโน โหติ. อญฺญตเรน ภิกฺขุนา ลสุณํ ขายิตํ โหติ. โส—  มา ภิกฺขู พฺยาพาธิํสูติ—  เอกมนฺตํ นิสีทิ. อทฺทสา โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ. ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “กิํ นุ โข โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอกมนฺตํ นิสินฺโน”ติ? “เอเตน, ภนฺเต, ภิกฺขุนา ลสุณํ ขายิตํ. โส—  มา ภิกฺขู พฺยาพาธิํสูติ—  เอกมนฺตํ นิสินฺโน”ติ. “อปิ นุ โข, ภิกฺขเว, ตํ ขาทิตพฺพํ, ยํ ขาทิตฺวา เอวรูปาย ธมฺมกถาย ปริพาหิโย อสฺสา”ติ? “โน เหตํ, ภนฺเต”. “น, ภิกฺขเว, ลสุณํ ขาทิตพฺพํ. โย ขาเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.

1200

เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส อุทรวาตาพาโธ โหติ. อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ—  “ปุพฺเพ เต, อาวุโส สาริปุตฺต, อุทรวาตาพาโธ เกน ผาสุ โหตี”ติ? “ลสุเณน เม, อาวุโส”ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาพาธปฺปจฺจยา ลสุณํ ขาทิตุนฺ”ติ.

290.

1201

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อาราเม ตหํ ตหํ ปสฺสาวํ กโรนฺติ. อาราโม ทุสฺสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอกมนฺตํ ปสฺสาวํ กาตุนฺ”ติ. อาราโม ทุคฺคนฺโธ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปสฺสาวกุมฺภินฺ”ติ. ทุกฺขํ นิสินฺนา ปสฺสาวํ กโรนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปสฺสาวปาทุกนฺ”ติ. ปสฺสาวปาทุกา ปากฏา โหนฺติ. ภิกฺขู หิริยนฺติ ปสฺสาวํ กาตุํ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริกฺขิปิตุํ ตโย ปากาเร—  อิฏฺฐกาปาการํ, สิลาปาการํ, ทารุปาการนฺ”ติ. ปสฺสาวกุมฺภี อปารุตา ทุคฺคนฺธา โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อปิธานนฺ”ติ.

291.

1202

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อาราเม ตหํ ตหํ วจฺจํ กโรนฺติ. อาราโม ทุสฺสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอกมนฺตํ วจฺจํ กาตุนฺ”ติ. อาราโม ทุคฺคนฺโธ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วจฺจกูปนฺ”ติ. วจฺจกูปสฺส กูลํ ลุชฺชติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ ตโย จเย—  อิฏฺฐกาจยํ, สิลาจยํ, ทารุจยนฺ”ติ. วจฺจกูโป นีจวตฺถุโก โหติ, อุทเกน โอตฺถริยฺยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุจฺจวตฺถุกํ กาตุนฺ”ติ. จโย ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จินิตุํ ตโย จเย—  อิฏฺฐกาจยํ, สิลาจยํ, ทารุจยนฺ”ติ. อาโรหนฺตา วิหญฺญนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตโย โสปาเน—  อิฏฺฐกาโสปานํ, สิลาโสปานํ, ทารุโสปานนฺ”ติ. อาโรหนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาลมฺพนพาหนฺ”ติ. อนฺเต นิสินฺนา วจฺจํ กโรนฺตา ปริปตนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สนฺถริตฺวา มชฺเฌ ฉิทฺทํ กตฺวา วจฺจํ กาตุนฺ”ติ. ทุกฺขํ นิสินฺนา วจฺจํ กโรนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วจฺจปาทุกนฺ”ติ. พหิทฺธา ปสฺสาวํ กโรนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปสฺสาวโทณิกนฺ”ติ. อวเลขนกฏฺฐํ น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อวเลขนกฏฺฐนฺ”ติ. อวเลขนปิฐโร น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อวเลขนปิฐรนฺ”ติ. วจฺจกูโป อปารุโต ทุคฺคนฺโธ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อปิธานนฺ”ติ. อชฺโฌกาเส วจฺจํ กโรนฺตา สีเตนปิ อุเณฺหนปิ กิลมนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วจฺจกุฏินฺ”ติ. วจฺจกุฏิยา กวาฏํ น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กวาฏํ ปิฏฺฐสงฺฆาฏํ อุทุกฺขลิกํ อุตฺตรปาสกํ อคฺคฬวฏฺฏิํ กปิสีสกํ สูจิกํ ฆฏิกํ ตาฬจฺฉิทฺทํ อาวิญฺฉนจฺฉิทฺทํ อาวิญฺฉนรชฺชุนฺ”ติ. วจฺจกุฏิยา ติณจุณฺณํ ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอคุมฺเผตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุํ—  เสตวณฺณํ กาฬวณฺณํ เครุกปริกมฺมํ มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ มกรทนฺตกํ ปญฺจปฏิกํ จีวรวํสํ จีวรรชฺชุนฺ”ติ.

292.

1203

เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ ชราทุพฺพโล วจฺจํ กตฺวา วุฏฺฐหนฺโต ปริปตติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอลมฺพกนฺ”ติ. วจฺจกุฏิ อปริกฺขิตฺตา โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริกฺขิปิตุํ ตโย ปากาเร—  อิฏฺฐกาปาการํ, สิลาปาการํ, ทารุปาการนฺ”ติ. โกฏฺฐโก น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โกฏฺฐกนฺ”ติ. โกฏฺฐกสฺส กวาฏํ น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กวาฏํ ปิฏฺฐสงฺฆาฏํ อุทุกฺขลิกํ อุตฺตรปาสกํ อคฺคฬวฏฺฏิํ กปิสีสกํ สูจิกํ ฆฏิกํ ตาฬจฺฉิทฺทํ อาวิญฺฉนจฺฉิทฺทํ อาวิญฺฉนรชฺชุนฺ”ติ. โกฏฺฐเก ติณจุณฺณํ ปริปตติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอคุมฺเผตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุํ—  เสตวณฺณํ กาฬวณฺณํ เครุกปริกมฺมํ มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ มกรทนฺตกํ ปญฺจปฏิกนฺ”ติ. ปริเวณํ จิกฺขลฺลํ โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มรุมฺพํ ปกิริตุนฺ”ติ. น ปริยาปุณนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปทรสิลํ นิกฺขิปิตุนฺ”ติ. อุทกํ สนฺติฏฺฐติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุทกนิทฺธมนนฺ”ติ. อาจมนกุมฺภี น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาจมนกุมฺภินฺ”ติ. อาจมนสราวโก น โหติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาจมนสราวกนฺ”ติ. ทุกฺขํ นิสินฺนา อาจเมนฺติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาจมนปาทุกนฺ”ติ. อาจมนปาทุกา ปากฏา โหนฺติ, ภิกฺขู หิริยนฺติ อาจเมตุํ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริกฺขิปิตุํ ตโย ปากาเร—  อิฏฺฐกาปาการํ, สิลาปาการํ, ทารุปาการนฺ”ติ. อาจมนกุมฺภี อปารุตา โหติ, ติณจุณฺเณหิปิ ปํสุเกหิปิ โอกิริยฺยติ …เป…  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อปิธานนฺ”ติ.

293.

1204

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ—  มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิญฺจนฺติปิ สิญฺจาเปนฺติปิ, โอจินนฺติปิ โอจินาเปนฺติปิ, คนฺเถนฺติปิ คนฺถาเปนฺติปิ, เอกโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, มญฺชริกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วิธูติกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วฏํสกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อาเวฬํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, มญฺชริกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วิธูติกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วฏํสกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อาเวฬํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธิํ เอกภาชเนปิ ภุญฺชนฺติ, เอกถาลเกปิ ปิวนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทนฺติ, เอกมญฺเจปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, วิกาเลปิ ภุญฺชนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาเรนฺติ, นจฺจนฺติปิ, คายนฺติปิ, วาเทนฺติปิ, ลาเสนฺติปิ; นจฺจนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ คายนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ วาเทนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ ลาเสนฺติ …เป…  ลาเสนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ คายนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ วาเทนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; อฏฺฐปเทปิ กีฬนฺติ, ทสปเทปิ กีฬนฺติ, อากาเสปิ กีฬนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬนฺติ, ขลิกายปิ กีฬนฺติ, ฆฏิกายปิ กีฬนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬนฺติ, โมกฺขจิกายปิ กีฬนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬนฺติ, รถเกนปิ กีฬนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬนฺติ, มเนสิกายปิ กีฬนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬนฺติ; หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ; ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ; หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติปิ อาธาวนฺติปิ; อุเสฺสเฬนฺติปิ, อปฺโผเฏนฺติปิ, นิพฺพุชฺฌนฺติปิ, มุฏฺฐีหิปิ ยุชฺฌนฺติ; รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏิํ ปตฺถริตฺวา นจฺจกิํ เอวํ วทนฺติ—  “อิธ, ภคินิ, นจฺจสฺสู”ติ; นลาฏิกมฺปิ เทนฺติ; วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป…  “น, ภิกฺขเว, วิวิธํ อนาจารํ อาจริตพฺพํ. โย อาจเรยฺย, ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ”ติ.

1205

เตน โข ปน สมเยน อายสฺมนฺเต อุรุเวลกสฺสเป ปพฺพชิเต สํฆสฺส พหุํ โลหภณฺฑํ ทารุภณฺฑํ มตฺติกาภณฺฑํ อุปฺปนฺนํ โหติ. อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ—  “กิํ นุ โข ภควตา โลหภณฺฑํ อนุญฺญาตํ, กิํ อนนุญฺญาตํ; กิํ ทารุภณฺฑํ อนุญฺญาตํ, กิํ อนนุญฺญาตํ; กิํ มตฺติกาภณฺฑํ อนุญฺญาตํ, กิํ อนนุญฺญาตนฺ”ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—  “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ฐเปตฺวา ปหรณิํ สพฺพํ โลหภณฺฑํ, ฐเปตฺวา อาสนฺทิํ ปลฺลงฺกํ ทารุปตฺตํ ทารุปาทุกํ สพฺพํ ทารุภณฺฑํ, ฐเปตฺวา กตกญฺจ กุมฺภการิกญฺจ สพฺพํ มตฺติกาภณฺฑนฺ”ติ.

1206

ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธโก ปญฺจโม.

1207

ตสฺสุทฺทานํ

1208

รุกฺเข ถมฺเภ จ กุฏฺเฏ จ,
อฏฺฏาเน คนฺธสุตฺติยา;
วิคยฺห มลฺลโก กจฺฉุ,
ชรา จ ปุถุปาณิกา.

1209

วลฺลิกาปิ จ ปามงฺโค,
กณฺฐสุตฺตํ น ธารเย;
กฏิ โอวฏฺฏิ กายุรํ,
หตฺถาภรณมุทฺทิกา.

1210

ทีเฆ โกจฺเฉ ผเณ หตฺเถ,
สิตฺถา อุทกเตลเก;
อาทาสุทปตฺตวณา,
อาเลโปมฺมทฺทจุณฺณนา.

1211

ลญฺเฉนฺติ องฺคราคญฺจ,
มุขราคํ ตทูภยํ;
จกฺขุโรคํ คิรคฺคญฺจ,
อายตํ สรพาหิรํ.

1212

อมฺพเปสิสกเลหิ,
อหิจฺฉินฺทิ จ จนฺทนํ;
อุจฺจาวจา ปตฺตมูลา,_
สุวณฺโณ พหลา วลี.

1213

จิตฺรา ทุสฺสติ ทุคฺคนฺโธ,
อุเณฺห ภิชฺชิํสุ มิฑฺฒิยา;_
ปริภณฺฑํ ติณํ โจฬํ,
มาลํ กุณฺโฑลิกาย จ.

1214

ถวิกา อํสพทฺธญฺจ,
ตถา พนฺธนสุตฺตกา;
ขิเล มญฺเจ จ ปีเฐ จ,
องฺเก ฉตฺเต ปณามนา.

1215

ตุมฺพฆฏิฉวสีสํ,
จลกานิ ปฏิคฺคโห;
วิปฺผาลิทณฺฑโสวณฺณํ,
ปตฺเต เปสิ จ นาฬิกา.

1216

กิณฺณสตฺตุ สริตญฺจ,
มธุสิตฺถํ สิปาฏิกํ;
วิกณฺณํ พนฺธิวิสมํ,
ฉมาชิรปโหติ จ.

1217

กฬิมฺภํ โมฆสุตฺตญฺจ,
อโธตลฺลํ อุปาหนา;
องฺคุเล ปฏิคฺคหญฺจ,
วิตฺถกํ ถวิกพทฺธกา.

1218

อชฺโฌกาเส นีจวตฺถุ,
จโย จาปิ วิหญฺญเร;
ปริปติ ติณจุณฺณํ,
อุลฺลิตฺตอวลิตฺตกํ._

1219

เสตํ กาฬกวณฺณญฺจ,
ปริกมฺมญฺจ เครุกํ;
มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ,
มกรทนฺตกปาฏิกํ.

1220

จีวรวํสํ รชฺชุญฺจ,
อนุญฺญาสิ วินายโก;
อุชฺฌิตฺวา ปกฺกมนฺติ จ,_
กถินํ ปริภิชฺชติ.

1221

วินิเวฐิยติ กุฏฺเฏปิ,
ปตฺเตนาทาย คจฺฉเร;
ถวิกา พนฺธสุตฺตญฺจ,
พนฺธิตฺวา จ อุปาหนา.

1222

อุปาหนตฺถวิกญฺจ,_
อํสพทฺธญฺจ สุตฺตกํ;
อุทกากปฺปิยํ มคฺเค,_
ปริสฺสาวนโจฬกํ.

1223

ธมฺมกรณํ ทฺเว ภิกฺขู,
เวสาลิํ อคมา มุนิ;
ทณฺฑํ โอตฺถรกํ ตตฺถ,
อนุญฺญาสิ ปริสฺสาวนํ.

1224

มกเสหิ ปณีเตน,
พหฺวาพาธา จ ชีวโก;
จงฺกมนชนฺตาฆรํ,
วิสเม นีจวตฺถุโก.

1225

ตโย จเย วิหญฺญนฺติ,
โสปานาลมฺพเวทิกํ;
อชฺโฌกาเส ติณจุณฺณํ,
อุลฺลิตฺตอวลิตฺตกํ._

1226

เสตกํ กาฬวณฺณญฺจ,
ปริกมฺมญฺจ เครุกํ;
มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ,
มกรทนฺตกปาฏิกํ.

1227

วํสํ จีวรรชฺชุญฺจ,
อุจฺจญฺจ วตฺถุกํ กเร;_
จโย โสปานพาหญฺจ,
กวาฏํ ปิฏฺฐสงฺฆาฏํ.

1228

อุทุกฺขลุตฺตรปาสกํ,_
วฏฺฏิญฺจ กปิสีสกํ;
สูจิฆฏิตาฬจฺฉิทฺทํ,
อาวิญฺฉนญฺจ รชฺชุกํ.

1229

มณฺฑลํ ธูมเนตฺตญฺจ,
มชฺเฌ จ มุขมตฺติกา;
โทณิ ทุคฺคนฺธา ทหติ,
อุทกฏฺฐานํ สราวกํ._

1230

น เสเทติ จ จิกฺขลฺลํ,
โธวิ นิทฺธมนํ กเร;
ปีฐญฺจ โกฏฺฐเก กมฺมํ,
มรุมฺพา สิลา นิทฺธมนํ.

1231

นคฺคา ฉมาย วสฺสนฺเต,
ปฏิจฺฉาที ตโย ตหิํ;
อุทปานํ ลุชฺชติ นีจํ,_
วลฺลิยา กายพนฺธเน.

1232

ตุลํ กฏกฏํ จกฺกํ,
พหู ภิชฺชนฺติ ภาชนา;
โลหทารุจมฺมขณฺฑํ,
สาลาติณาปิธานิ จ.

1233

โทณิจนฺทนิ ปาการํ,
จิกฺขลฺลํ นิทฺธมเนน จ;
สีติคตํ โปกฺขรณิํ,
ปุราณญฺจ นิเลฺลขณํ.

1234

จาตุมาสํ สยนฺติ จ,
นมตกญฺจ นธิฏฺฐเห;
อาสิตฺตกํ มโฬริกํ,
ภุญฺชนฺเตกํ ตุวฏฺเฏยฺยุํ.

1235

วฑฺโฒ โพธิ น อกฺกมิ,
ฆฏํ กตกสมฺมชฺชนิ;
สกฺขรํ กถลญฺเจว,
เผณกํ ปาทฆํสนี.

1236

วิธูปนํ ตาลวณฺฏํ,
มกสญฺจาปิ จามรี;
ฉตฺตํ วินา จ อาราเม,
ตโย สิกฺกาย สมฺมุติ.

1237

โรมสิตฺถา นขา ทีฆา,
ฉินฺทนฺตงฺคุลิกา ทุกฺขา;
สโลหิตํ ปมาณญฺจ,
วีสติ ทีฆเกสตา.

1238

ขุรํ สิลํ สิปาฏิกํ,
นมตกํ ขุรภณฺฑกํ;
มสฺสุํ กปฺเปนฺติ วฑฺเฒนฺติ,
โคโลมิจตุรสฺสกํ.

1239

ปริมุขํ อฑฺฒทุกญฺจ,
ทาฐิสมฺพาธสํหเร;
อาพาธา กตฺตริวโณ,
ทีฆํ สกฺขริกาย จ.

1240

ปลิตํ ถกิตํ อุจฺจา,
โลหภณฺฑญฺชนี สห;
ปลฺลตฺถิกญฺจ อาโยโค,
วฏํ สลากพนฺธนํ.

1241

กลาพุกํ เทฑฺฑุภกํ,
มุรชํ มทฺทวีณกํ;
ปฏฺฏิกา สูกรนฺตญฺจ,
ทสา มุรชเวณิกา;
อนฺโต โสภํ คุณกญฺจ,
ปวนนฺโตปิ ชีรติ.

1242

คณฺฐิกา อุจฺจาวจญฺจ,
ผลกนฺเตปิ โอคาเห;
คิหิวตฺถํ หตฺถิโสณฺฑํ,
มจฺฉกํ จตุกณฺณกํ.

1243

ตาลวณฺฏํ สตวลิ,
คิหิปารุตปารุปํ;
สํเวลฺลิ อุภโตกาชํ,
ทนฺตกฏฺฐํ อาโกฏเน.

1244

กณฺเฐ วิลคฺคํ ทายญฺจ,
ปฏคฺคิ รุกฺขหตฺถินา;
ยเมเฬ โลกายตกํ,
ปริยาปุณิํสุ วาจยุํ.

1245

ติรจฺฉานกถา วิชฺชา,
ขิปิ มงฺคลํ ขาทิ จ;
วาตาพาโธ ทุสฺสติ จ,
ทุคฺคนฺโธ ทุกฺขปาทุกา.

1246

หิริยนฺติ ปารุทุคฺคนฺโธ,
ตหํ ตหํ กโรนฺติ จ;
ทุคฺคนฺโธ กูปํ ลุชฺชนฺติ,
อุจฺจวตฺถุ จเยน จ._

1247

โสปานาลมฺพนพาหา,
อนฺเต ทุกฺขญฺจ ปาทุกา;
พหิทฺธา โทณิ กฏฺฐญฺจ,
ปิฐโร จ อปารุโต.

1248

วจฺจกุฏิํ กวาฏญฺจ,
ปิฏฺฐสงฺฆาฏเมว จ;
อุทุกฺขลุตฺตรปาโส,_
วฏฺฏิญฺจ กปิสีสกํ.

1249

สูจิฆฏิตาฬจฺฉิทฺทํ,
อาวิญฺฉนจฺฉิทฺทเมว จ;
รชฺชุ อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ,
เสตวณฺณญฺจ กาฬกํ.

1250

มาลากมฺมํ ลตากมฺมํ,
มกรํ ปญฺจปฏิกํ;
จีวรวํสํ รชฺชุญฺจ,
ชราทุพฺพลปาการํ.

1251

โกฏฺฐเก จาปิ ตเถว,
มรุมฺพํ ปทรสิลา;
สนฺติฏฺฐติ นิทฺธมนํ,
กุมฺภิญฺจาปิ สราวกํ.

1252

ทุกฺขํ หิริ อปิธานํ,
อนาจารญฺจ อาจรุํ;
โลหภณฺฑํ อนุญฺญาสิ,
ฐปยิตฺวา ปหรณิํ.

1253

ฐปยิตฺวาสนฺทิปลฺลงฺกํ,
ทารุปตฺตญฺจ ปาทุกํ;
สพฺพํ ทารุมยํ ภณฺฑํ,
อนุญฺญาสิ มหามุนิ.

1254

กตกํ กุมฺภการญฺจ,
ฐปยิตฺวา ตถาคโต;
สพฺพมฺปิ มตฺติกาภณฺฑํ,
อนุญฺญาสิ อนุกมฺปโก.

1255

ยสฺส วตฺถุสฺส นิทฺเทโส,
ปุริเมน ยทิ สมํ;
ตมฺปิ สํขิตฺตํ อุทฺทาเน,
นยโต ตํ วิชานิยา.

1256

เอวํ ทสสตา วตฺถู,
วินเย ขุทฺทกวตฺถุเก;
สทฺธมฺมฏฺฐิติโก เจว,
เปสลานญฺจนุคฺคโห.

1257

สุสิกฺขิโต วินยธโร,
หิตจิตฺโต สุเปสโล;
ปทีปกรโณ ธีโร,
ปูชารโห พหุสฺสุโตติ.

1258

ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธโก นิฏฺฐิโต.