8.10 วจฺจกุฏิวตฺตกถา
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ พฺราหฺมณชาติโก วจฺจํ กตฺวา น อิจฺฉติ อาจเมตุํ— “โก อิมํ วสลํ ทุคฺคนฺธํ อามสิสฺสตี”ติ. ตสฺส วจฺจมคฺเค กิมิ สณฺฐาติ. อถ โข โส ภิกฺขุ ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. “กิํ ปน ตฺวํ, อาวุโส, วจฺจํ กตฺวา น อาจเมสี”ติ? “เอวมาวุโส”ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ภิกฺขุ วจฺจํ กตฺวา น อาจเมสฺสตี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร ตฺวํ, ภิกฺขุ, วจฺจํ กตฺวา น อาจเมสี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป… วิครหิตฺวา …เป… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “น, ภิกฺขเว, วจฺจํ กตฺวา สติ อุทเก นาจเมตพฺพํ. โย นาจเมยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา”ติ.
เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู วจฺจกุฏิยา ยถาวุฑฺฒํ วจฺจํ กโรนฺติ. นวกา ภิกฺขู ปฐมตรํ อาคนฺตฺวา วจฺจิตา อาคเมนฺติ. เต วจฺจํ สนฺธาเรนฺตา มุจฺฉิตา ปปตนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว …เป… “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป… “น, ภิกฺขเว, วจฺจกุฏิยา ยถาวุฑฺฒํ วจฺโจ กาตพฺโพ. โย กเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาคตปฏิปาฏิยา วจฺจํ กาตุนฺ”ติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อติสหสาปิ วจฺจกุฏิํ ปวิสนฺติ, อุพฺภชิตฺวาปิ ปวิสนฺติ, นิตฺถุนนฺตาปิ วจฺจํ กโรนฺติ, ทนฺตกฏฺฐํ ขาทนฺตาปิ วจฺจํ กโรนฺติ, พหิทฺธาปิ วจฺจโทณิกาย วจฺจํ กโรนฺติ, พหิทฺธาปิ ปสฺสาวโทณิกาย ปสฺสาวํ กโรนฺติ, ปสฺสาวโทณิกายปิ เขฬํ กโรนฺติ, ผรุเสนปิ กฏฺเฐน อวเลขนฺติ, อวเลขนกฏฺฐมฺปิ วจฺจกูปมฺหิ ปาเตนฺติ, อติสหสาปิ นิกฺขมนฺติ, อุพฺภชิตฺวาปิ นิกฺขมนฺติ, จปุจปุการกมฺปิ อาจเมนฺติ, อาจมนสราวเกปิ อุทกํ เสเสนฺติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อติสหสาปิ วจฺจกุฏิํ ปวิสิสฺสนฺติ, อุพฺภชิตฺวาปิ ปวิสิสฺสนฺติ, นิตฺถุนนฺตาปิ วจฺจํ กริสฺสนฺติ, ทนฺตกฏฺฐํ ขาทนฺตาปิ วจฺจํ กริสฺสนฺติ, พหิทฺธาปิ วจฺจโทณิกาย วจฺจํ กริสฺสนฺติ, พหิทฺธาปิ ปสฺสาวโทณิกาย ปสฺสาวํ กริสฺสนฺติ, ปสฺสาวโทณิกายปิ เขฬํ กริสฺสนฺติ, ผรุเสนปิ กฏฺเฐน อวเลขิสฺสนฺติ, อวเลขนกฏฺฐมฺปิ วจฺจกูปมฺหิ ปาเตสฺสนฺติ, อติสหสาปิ นิกฺขมิสฺสนฺติ, อุพฺภชิตฺวาปิ นิกฺขมิสฺสนฺติ, จปุจปุการกมฺปิ อาจเมสฺสนฺติ, อาจมนสราวเกปิ อุทกํ เสเสสฺสนฺตี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว …เป… “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป… วิครหิตฺวา …เป… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—
“เตน หิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ วจฺจกุฏิวตฺตํ ปญฺญเปสฺสามิ ยถา ภิกฺขูหิ วจฺจกุฏิยา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. โย วจฺจกุฏิํ คจฺฉติ เตน พหิ ฐิเตน อุกฺกาสิตพฺพํ. อนฺโต นิสินฺเนนปิ อุกฺกาสิตพฺพํ. จีวรวํเส วา จีวรรชฺชุยา วา จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา สาธุกํ อตรมาเนน วจฺจกุฏิ ปวิสิตพฺพา. นาติสหสา ปวิสิตพฺพา. น อุพฺภชิตฺวา ปวิสิตพฺพา. วจฺจปาทุกาย ฐิเตน อุพฺภชิตพฺพํ. น นิตฺถุนนฺเตน วจฺโจ กาตพฺโพ. น ทนฺตกฏฺฐํ ขาทนฺเตน วจฺโจ กาตพฺโพ. น พหิทฺธา วจฺจโทณิกาย วจฺโจ กาตพฺโพ. น พหิทฺธา ปสฺสาวโทณิกาย ปสฺสาโว กาตพฺโพ. น ปสฺสาวโทณิกาย เขโฬ กาตพฺโพ. น ผรุเสน กฏฺเฐน อวเลขิตพฺพํ. น อวเลขนกฏฺฐํ วจฺจกูปมฺหิ ปาเตตพฺพํ. วจฺจปาทุกาย ฐิเตน ปฏิจฺฉาเทตพฺพํ. นาติสหสา นิกฺขมิตพฺพํ. น อุพฺภชิตฺวา นิกฺขมิตพฺพํ. อาจมนปาทุกาย ฐิเตน อุพฺภชิตพฺพํ. น จปุจปุการกํ อาจเมตพฺพํ. น อาจมนสราวเก อุทกํ เสเสตพฺพํ. อาจมนปาทุกาย ฐิเตน ปฏิจฺฉาเทตพฺพํ.
สเจ วจฺจกุฏิ อุหตา โหติ, โธวิตพฺพา. สเจ อวเลขนปิธโร ปูโร โหติ, อวเลขนกฏฺฐํ ฉฑฺเฑตพฺพํ. สเจ วจฺจกุฏิ อุกฺลาปา โหติ, วจฺจกุฏิ สมฺมชฺชิตพฺพา. สเจ ปริภณฺฑํ อุกฺลาปํ โหติ, ปริภณฺฑํ สมฺมชฺชิตพฺพํ. สเจ ปริเวณํ อุกฺลาปํ โหติ, ปริเวณํ สมฺมชฺชิตพฺพํ. สเจ โกฏฺฐโก อุกฺลาโป โหติ, โกฏฺฐโก สมฺมชฺชิตพฺโพ. สเจ อาจมนกุมฺภิยา อุทกํ น โหติ, อาจมนกุมฺภิยา อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ. อิทํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ วจฺจกุฏิวตฺตํ ยถา ภิกฺขูหิ วจฺจกุฏิยา สมฺมา วตฺติตพฺพนฺ”ติ.