8.5 ภตฺตคฺควตฺตกถา
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทุนฺนิวตฺถา ทุปฺปารุตา อนากปฺปสมฺปนฺนา ภตฺตคฺคํ คจฺฉนฺติ, โวกฺกมฺมปิ เถรานํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปุรโต คจฺฉนฺติ, เถเรปิ ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทนฺติ, นเวปิ ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหนฺติ, สงฺฆาฏิมฺปิ โอตฺถริตฺวา อนฺตรฆเร นิสีทนฺติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทุนฺนิวตฺถา ทุปฺปารุตา อนากปฺปสมฺปนฺนา ภตฺตคฺคํ คจฺฉิสฺสนฺติ, โวกฺกมฺมปิ เถรานํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปุรโต คจฺฉิสฺสนฺติ, เถเรปิ ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทิสฺสนฺติ, นเวปิ ภิกฺขู อาสเนนปิ ปฏิพาหิสฺสนฺติ, สงฺฆาฏิมฺปิ โอตฺถริตฺวา อนฺตรฆเร นิสีทิสฺสนฺตี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทุนฺนิวตฺถา ทุปฺปารุตา อนากปฺปสมฺปนฺนา ภตฺตคฺคํ คจฺฉนฺติ, โวกฺกมฺมปิ เถรานํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปุรโต คจฺฉนฺติ, เถเรปิ ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทนฺติ, นเวปิ ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหนฺติ, สงฺฆาฏิมฺปิ โอตฺถริตฺวา อนฺตรฆเร นิสีทนฺตี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป… วิครหิตฺวา …เป… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—
“เตน หิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ ภตฺตคฺควตฺตํ ปญฺญเปสฺสามิ ยถา ภิกฺขูหิ ภตฺตคฺเค สมฺมา วตฺติตพฺพํ. สเจ อาราเม กาโล อาโรจิโต โหติ, ติมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาเทนฺเตน ปริมณฺฑลํ นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา สคุณํ กตฺวา สงฺฆาฏิโย ปารุปิตฺวา คณฺฐิกํ ปฏิมุญฺจิตฺวา โธวิตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา สาธุกํ อตรมาเนน คาโม ปวิสิตพฺโพ.
น โวกฺกมฺม เถรานํ ภิกฺขูนํ ปุรโต ปุรโต คนฺตพฺพํ. สุปฺปฏิจฺฉนฺเนน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. สุสํวุเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. โอกฺขิตฺตจกฺขุนา อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุกฺขิตฺตกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. อปฺปสทฺเทน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น กายปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น พาหุปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น สีสปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น ขมฺภกเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น โอคุณฺฐิเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุกฺกุฏิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ.
สุปฺปฏิจฺฉนฺเนน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. สุสํวุเตน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. โอกฺขิตฺตจกฺขุนา อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. น อุกฺขิตฺตกาย อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ, อปฺปสทฺเทน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. น กายปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. น พาหุปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. น สีสปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. น ขมฺภกเตน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. น โอคุณฺฐิเตน อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. น ปลฺลตฺถิกาย อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ. น เถเร ภิกฺขู อนุปขชฺช นิสีทิตพฺพํ. น นวา ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหิตพฺพา. น สงฺฆาฏิํ โอตฺถริตฺวา อนฺตรฆเร นิสีทิตพฺพํ.
อุทเก ทิยฺยมาเน อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา อุทกํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ. นีจํ กตฺวา สาธุกํ อปฺปฏิฆํสนฺเตน ปตฺโต โธวิตพฺโพ. สเจ อุทกปฺปฏิคฺคาหโก โหติ, นีจํ กตฺวา อุทกปฺปฏิคฺคเห อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ— มา อุทกปฺปฏิคฺคาหโก อุทเกน โอสิญฺจิ, มา สามนฺตา ภิกฺขู อุทเกน โอสิญฺจิํสุ, มา สงฺฆาฏิ อุทเกน โอสิญฺจีติ. สเจ อุทกปฺปฏิคฺคาหโก น โหติ, นีจํ กตฺวา ฉมาย อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ— มา สามนฺตา ภิกฺขู อุทเกน โอสิญฺจิํสุ, มา สงฺฆาฏิ อุทเกน โอสิญฺจีติ.
โอทเน ทิยฺยมาเน อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา โอทโน ปฏิคฺคเหตพฺโพ, สูปสฺส โอกาโส กาตพฺโพ. สเจ โหติ สปฺปิ วา เตลํ วา อุตฺตริภงฺคํ วา, เถเรน วตฺตพฺโพ— ‘สพฺเพสํ สมกํ สมฺปาเทหี’ติ. สกฺกจฺจํ ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพ. ปตฺตสญฺญินา ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพ. สมสูปโก ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพ. สมติตฺติโก ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพ.
น ตาว เถเรน ภุญฺชิตพฺพํ ยาว น สพฺเพสํ โอทโน สมฺปตฺโต โหติ. สกฺกจฺจํ ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพ. ปตฺตสญฺญินา ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพ. สปทานํ ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพ. สมสูปโก ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพ. น ถูปกโต โอมทฺทิตฺวา ปิณฺฑปาโต ภุญฺชิตพฺโพ. น สูปํ วา พฺยญฺชนํ วา โอทเนน ปฏิจฺฉาเทตพฺพํ ภิโยฺยกมฺยตํ อุปาทาย. น สูปํ วา โอทนํ วา อคิลาเนน อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ. น อุชฺฌานสญฺญินา ปเรสํ ปตฺโต โอโลเกตพฺโพ. นาติมหนฺโต กพโฬ กาตพฺโพ. ปริมณฺฑโล อาโลโป กาตพฺโพ. น อนาหเฏ กพเฬ มุขทฺวารํ วิวริตพฺพํ. น ภุญฺชมาเนน สพฺโพ หตฺโถ มุเข ปกฺขิปิตพฺโพ. น สกพเฬน มุเขน พฺยาหริตพฺพํ. น ปิณฺฑุกฺเขปกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น กพฬาวจฺเฉทกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น อวคณฺฑการกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น หตฺถนิทฺธุนกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น สิตฺถาวการกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น ชิวฺหานิจฺฉารกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น จปุจปุการกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น สุรุสุรุการกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น หตฺถนิเลฺลหกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น ปตฺตนิเลฺลหกํ ภุญฺชิตพฺพํ. น โอฏฺฐนิเลฺลหกํ ภุญฺชิตพฺพํ.
น สามิเสน หตฺเถน ปานียถาลโก ปฏิคฺคเหตพฺโพ. น ตาว เถเรน อุทกํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ ยาว น สพฺเพว ภุตฺตาวิโน โหนฺติ. อุทเก ทิยฺยมาเน อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา อุทกํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ. นีจํ กตฺวา สาธุกํ อปฺปฏิฆํสนฺเตน ปตฺโต โธวิตพฺโพ. สเจ อุทกปฺปฏิคฺคาหโก โหติ, นีจํ กตฺวา อุทกปฺปฏิคฺคเห อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ— มา อุทกปฺปฏิคฺคาหโก อุทเกน โอสิญฺจิ, มา สามนฺตา ภิกฺขู อุทเกน โอสิญฺจิํสุ, มา สงฺฆาฏิ อุทเกน โอสิญฺจีติ. สเจ อุทกปฺปฏิคฺคาหโก น โหติ, นีจํ กตฺวา ฉมาย อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ— มา สามนฺตา ภิกฺขู อุทเกน โอสิญฺจิํสุ, มา สงฺฆาฏิ อุทเกน โอสิญฺจีติ. น สสิตฺถกํ ปตฺตโธวนํ อนฺตรฆเร ฉฑฺเฑตพฺพํ.
นิวตฺตนฺเตน นวเกหิ ภิกฺขูหิ ปฐมตรํ นิวตฺติตพฺพํ. ปจฺฉา เถเรหิ สุปฺปฏิจฺฉนฺเนน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. สุสํวุเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. โอกฺขิตฺตจกฺขุนา อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุกฺขิตฺตกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. อปฺปสทฺเทน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น กายปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น พาหุปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น สีสปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น ขมฺภกเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น โอคุณฺฐิเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุกฺกุฏิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. อิทํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ ภตฺตคฺควตฺตํ ยถา ภิกฺขูหิ ภตฺตคฺเค สมฺมา วตฺติตพฺพนฺ”ติ.
ปฐมภาณวาโร นิฏฺฐิโต.