8.6 ปิณฺฑจาริกวตฺตกถา
เตน โข ปน สมเยน ปิณฺฑจาริกา ภิกฺขู ทุนฺนิวตฺถา ทุปฺปารุตา อนากปฺปสมฺปนฺนา ปิณฺฑาย จรนฺติ, อสลฺลกฺเขตฺวาปิ นิเวสนํ ปวิสนฺติ, อสลฺลกฺเขตฺวาปิ นิกฺขมนฺติ, อติสหสาปิ ปวิสนฺติ, อติสหสาปิ นิกฺขมนฺติ, อติทูเรปิ ติฏฺฐนฺติ, อจฺจาสนฺเนปิ ติฏฺฐนฺติ, อติจิรมฺปิ ติฏฺฐนฺติ, อติลหุมฺปิ นิวตฺตนฺติ. อญฺญตโรปิ ปิณฺฑจาริโก ภิกฺขุ อสลฺลกฺเขตฺวา นิเวสนํ ปาวิสิ. โส จ ทฺวารํ มญฺญมาโน อญฺญตรํ โอวรกํ ปาวิสิ. ตสฺมิมฺปิ โอวรเก อิตฺถี นคฺคา อุตฺตานา นิปนฺนา โหติ. อทฺทสา โข โส ภิกฺขุ ตํ อิตฺถิํ นคฺคํ อุตฺตานํ นิปนฺนํ. ทิสฺวาน— “นยิทํ ทฺวารํ, โอวรกํ อิทนฺ”ติ ตมฺหา โอวรกา นิกฺขมิ. อทฺทสา โข ตสฺสา อิตฺถิยา สามิโก ตํ อิตฺถิํ นคฺคํ อุตฺตานํ นิปนฺนํ. ทิสฺวาน— “อิมินา เม ภิกฺขุนา ปชาปตี ทูสิตา”ติ ตํ ภิกฺขุํ คเหตฺวา อาโกเฏสิ. อถ โข สา อิตฺถี เตน สทฺเทน ปฏิพุชฺฌิตฺวา ตํ ปุริสํ เอตทโวจ— “กิสฺส ตฺวํ, อยฺย, อิมํ ภิกฺขุํ อาโกเฏสี”ติ? “อิมินาสิ ตฺวํ ภิกฺขุนา ทูสิตา”ติ? “นาหํ, อยฺย, อิมินา ภิกฺขุนา ทูสิตา; อการโก โส ภิกฺขู”ติ ตํ ภิกฺขุํ มุญฺจาเปสิ. อถ โข โส ภิกฺขุ อารามํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ.
เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ปิณฺฑจาริกา ภิกฺขู ทุนฺนิวตฺถา ทุปฺปารุตา อนากปฺปสมฺปนฺนา ปิณฺฑาย จริสฺสนฺติ, อสลฺลกฺเขตฺวาปิ นิเวสนํ ปวิสิสฺสนฺติ, อสลฺลกฺเขตฺวาปิ นิกฺขมิสฺสนฺติ, อติสหสาปิ ปวิสิสฺสนฺติ, อติสหสาปิ นิกฺขมิสฺสนฺติ, อติทูเรปิ ติฏฺฐิสฺสนฺติ, อจฺจาสนฺเนปิ ติฏฺฐิสฺสนฺติ, อติจิรมฺปิ ติฏฺฐิสฺสนฺติ, อติลหุมฺปิ นิวตฺติสฺสนฺตี”ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว …เป… “สจฺจํ, ภควา”ติ …เป… วิครหิตฺวา …เป… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—
“เตน หิ, ภิกฺขเว, ปิณฺฑจาริกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปญฺญเปสฺสามิ ยถา ปิณฺฑจาริเกหิ ภิกฺขูหิ สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ปิณฺฑจาริเกน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา— ‘อิทานิ คามํ ปวิสิสฺสามี’ติ ติมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาเทนฺเตน ปริมณฺฑลํ นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา สคุณํ กตฺวา สงฺฆาฏิโย ปารุปิตฺวา คณฺฐิกํ ปฏิมุญฺจิตฺวา โธวิตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา สาธุกํ อตรมาเนน คาโม ปวิสิตพฺโพ.
สุปฺปฏิจฺฉนฺเนน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. สุสํวุเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. โอกฺขิตฺตจกฺขุนา อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุกฺขิตฺตกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. อปฺปสทฺเทน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น กายปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น พาหุปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น สีสปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น ขมฺภกเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น โอคุณฺฐิเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุกฺกุฏิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ.
นิเวสนํ ปวิสนฺเตน สลฺลกฺเขตพฺพํ— ‘อิมินา ปวิสิสฺสามิ, อิมินา นิกฺขมิสฺสามี’ติ. นาติสหสา ปวิสิตพฺพํ. นาติสหสา นิกฺขมิตพฺพํ. นาติทูเร ฐาตพฺพํ. นาจฺจาสนฺเน ฐาตพฺพํ. นาติจิรํ ฐาตพฺพํ. นาติลหุํ นิวตฺติตพฺพํ. ฐิตเกน สลฺลกฺเขตพฺพํ— ‘ภิกฺขํ ทาตุกามา วา อทาตุกามา วา’ติ. สเจ กมฺมํ วา นิกฺขิปติ, อาสนา วา วุฏฺฐาติ, กฏจฺฉุํ วา ปรามสติ, ภาชนํ วา ปรามสติ, ฐเปติ วา— ทาตุกามสฺสาติ ฐาตพฺพํ. ภิกฺขาย ทิยฺยมานาย วาเมน หตฺเถน สงฺฆาฏิํ อุจฺจาเรตฺวา ทกฺขิเณน หตฺเถน ปตฺตํ ปณาเมตฺวา อุโภหิ หตฺเถหิ ปตฺตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ภิกฺขา ปฏิคฺคเหตพฺพา. น จ ภิกฺขาทายิกาย มุขํ อุโลฺลเกตพฺพํ. สลฺลกฺเขตพฺพํ— ‘สูปํ ทาตุกามา วา อทาตุกามา วา’ติ. สเจ กฏจฺฉุํ วา ปรามสติ, ภาชนํ วา ปรามสติ, ฐเปติ วา— ทาตุกามสฺสาติ ฐาตพฺพํ. ภิกฺขาย ทินฺนาย สงฺฆาฏิยา ปตฺตํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา สาธุกํ อตรมาเนน นิวตฺติตพฺพํ.
สุปฺปฏิจฺฉนฺเนน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. สุสํวุเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. โอกฺขิตฺตจกฺขุนา อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุกฺขิตฺตกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุชฺชคฺฆิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. อปฺปสทฺเทน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น กายปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น พาหุปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น สีสปฺปจาลกํ อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น ขมฺภกเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น โอคุณฺฐิเตน อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. น อุกฺกุฏิกาย อนฺตรฆเร คนฺตพฺพํ. โย ปฐมํ คามโต ปิณฺฑาย ปฏิกฺกมติ, เตน อาสนํ ปญฺญเปตพฺพํ, ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ อุปนิกฺขิปิตพฺพํ, อวกฺการปาติ โธวิตฺวา อุปฏฺฐาเปตพฺพา, ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺฐาเปตพฺพํ. โย ปจฺฉา คามโต ปิณฺฑาย ปฏิกฺกมติ, สเจ โหติ ภุตฺตาวเสโส, สเจ อากงฺขติ, ภุญฺชิตพฺพํ. โน เจ อากงฺขติ, อปฺปหริเต วา ฉฑฺเฑตพฺพํ, อปฺปาณเก วา อุทเก โอปิลาเปตพฺพํ. เตน อาสนํ อุทฺธริตพฺพํ, ปาโททกํ ปาทปีฐํ ปาทกถลิกํ ปฏิสาเมตพฺพํ, อวกฺการปาติ โธวิตฺวา ปฏิสาเมตพฺพา, ปานียํ ปริโภชนียํ ปฏิสาเมตพฺพํ, ภตฺตคฺคํ สมฺมชฺชิตพฺพํ. โย ปสฺสติ ปานียฆฏํ วา ปริโภชนียฆฏํ วา วจฺจฆฏํ วา ริตฺตํ ตุจฺฉํ เตน อุปฏฺฐาเปตพฺพํ. สจสฺส โหติ อวิสยฺหํ, หตฺถวิกาเรน ทุติยํ อามนฺเตตฺวา หตฺถวิลงฺฆเกน อุปฏฺฐาเปตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา วาจา ภินฺทิตพฺพา. อิทํ โข, ภิกฺขเว, ปิณฺฑจาริกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ยถา ปิณฺฑจาริเกหิ ภิกฺขูหิ สมฺมา วตฺติตพฺพนฺ”ติ.