1.5.1.3 เปสุญฺญสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภิกฺขูนํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ เปสุญฺญํ อุปสํหรนฺติ; อิมสฺส สุตฺวา อมุสฺส อกฺขายนฺติ, อิมสฺส เภทาย; อมุสฺส สุตฺวา อิมสฺส อกฺขายนฺติ, อมุสฺส เภทาย. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิโยฺยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภิกฺขูนํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ เปสุญฺญํ อุปสํหริสฺสนฺติ, อิมสฺส สุตฺวา อมุสฺส อกฺขายิสฺสนฺติ, อิมสฺส เภทาย; อมุสฺส สุตฺวา อิมสฺส อกฺขายิสฺสนฺติ, อมุสฺส เภทาย. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิโยฺยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี”ติ.
อถ โข เต ภิกฺขู ฉพฺพคฺคิเย ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ เปสุญฺญํ อุปสํหรถ, อิมสฺส สุตฺวา อมุสฺส อกฺขายถ, อิมสฺส เภทาย, อมุสฺส สุตฺวา อิมสฺส อกฺขายถ, อมุสฺส เภทาย? เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิโยฺยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา …เป… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, ภิกฺขูนํ ภณฺฑนชาตานํ กลหชาตานํ วิวาทาปนฺนานํ เปสุญฺญํ อุปสํหริสฺสถ. อิมสฺส สุตฺวา อมุสฺส อกฺขายิสฺสถ, อิมสฺส เภทาย. อมุสฺส สุตฺวา อิมสฺส อกฺขายิสฺสถ, อมุสฺส เภทาย. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิโยฺยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย. ปสนฺนานํ วา ภิโยฺยภาวาย …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“ภิกฺขุเปสุญฺเญ ปาจิตฺติยนฺ” ติ. (3: 52 )
เปสุญฺญํ นาม ทฺวีหากาเรหิ เปสุญฺญํ โหติ— ปิยกมฺยสฺส วา เภทาธิปฺปายสฺส วา. ทสหากาเรหิ เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— ชาติโตปิ, นามโตปิ, โคตฺตโตปิ, กมฺมโตปิ, สิปฺปโตปิ, อาพาธโตปิ, ลิงฺคโตปิ, กิเลสโตปิ, อาปตฺติโตปิ, อกฺโกสโตปิ.
ชาติ นาม ทฺเว ชาติโย— หีนา จ ชาติ อุกฺกฏฺฐา จ ชาติ. หีนา นาม ชาติ— จณฺฑาลชาติ เวนชาติ เนสาทชาติ รถการชาติ ปุกฺกุสชาติ. เอสา หีนา นาม ชาติ. อุกฺกฏฺฐา นาม ชาติ— ขตฺติยชาติ พฺราหฺมณชาติ. เอสา อุกฺกฏฺฐา นาม ชาติ …เป… .
อกฺโกโส นาม ทฺเว อกฺโกสา— หีโน จ อกฺโกโส อุกฺกฏฺโฐ จ อกฺโกโส. หีโน นาม อกฺโกโส— “โอฏฺโฐสิ, เมณฺโฑสิ, โคโณสิ, คทฺรโภสิ, ติรจฺฉานคโตสิ, เนรยิโกสิ; นตฺถิ ตุยฺหํ สุคติ; ทุคฺคติเยว ตุยฺหํ ปาฏิกงฺขา”ติ, ยกาเรน วา ภกาเรน วา กาฏโกฏจิกาย วา. เอโส หีโน นาม อกฺโกโส. อุกฺกฏฺโฐ นาม อกฺโกโส— “ปณฺฑิโตสิ, พฺยตฺโตสิ, เมธาวีสิ, พหุสฺสุโตสิ, ธมฺมกถิโกสิ; นตฺถิ ตุยฺหํ ทุคฺคติ; สุคติเยว ตุยฺหํ ปาฏิกงฺขา”ติ. เอโส อุกฺกฏฺโฐ นาม อกฺโกโส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘จณฺฑาโล เวโน เนสาโท รถกาโร ปุกฺกุโส’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘ขตฺติโย พฺราหฺมโณ’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘อวกณฺณโก ชวกณฺณโก ธนิฏฺฐโก สวิฏฺฐโก กุลวฑฺฒโก’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘พุทฺธรกฺขิโต ธมฺมรกฺขิโต สํฆรกฺขิโต’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘โกสิโย ภารทฺวาโช’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘โคตโม โมคฺคลฺลาโน กจฺจาโน วาสิฏฺโฐ’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘โกฏฺฐโก ปุปฺผฉฑฺฑโก’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘กสฺสโก วาณิโช โครกฺโข’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘นฬกาโร กุมฺภกาโร เปสกาโร จมฺมกาโร นหาปิโต’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘มุทฺทิโก คณโก เลขโก’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘กุฏฺฐิโก คณฺฑิโก กิลาสิโก โสสิโก อปมาริโก’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘มธุเมหิโก’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘อติทีโฆ อติรโสฺส อติกโณฺห อจฺโจทาโต’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘นาติทีโฆ นาติรโสฺส นาติกโณฺห นาจฺโจทาโต’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘ราคปริยุฏฺฐิโต โทสปริยุฏฺฐิโต โมหปริยุฏฺฐิโต’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘วีตราโค วีตโทโส วีตโมโห’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘ปาราชิกํ อชฺฌาปนฺโน, สํฆาทิเสสํ อชฺฌาปนฺโน, ถุลฺลจฺจยํ อชฺฌาปนฺโน, ปาจิตฺติยํ อชฺฌาปนฺโน, ปาฏิเทสนียํ อชฺฌาปนฺโน, ทุกฺกฏํ อชฺฌาปนฺโน, ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปนฺโน’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘โสตาปนฺโน’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘โอฏฺโฐ เมณฺโฑ โคโณ คทฺรโภ ติรจฺฉานคโต เนรยิโก, นตฺถิ ตสฺส สุคติ, ทุคฺคติเยว ตสฺส ปาฏิกงฺขา’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ตํ ‘ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี พหุสฺสุโต ธมฺมกถิโก, นตฺถิ ตสฺส ทุคฺคติ, สุคติเยว ตสฺส ปาฏิกงฺขา’ติ ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ‘สนฺติ อิเธกจฺเจ จณฺฑาลา เวนา เนสาทา รถการา, ปุกฺกุสา’ติ ภณติ, น โส อญฺญํ ภณติ, ตญฺเญว ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ทุกฺกฏสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ‘สนฺติ อิเธกจฺเจ ขตฺติยา พฺราหฺมณา’ติ ภณติ, น โส อญฺญํ ภณติ, ตญฺเญว ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ทุกฺกฏสฺส …เป… .
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ‘สนฺติ อิเธกจฺเจ ปณฺฑิตา พฺยตฺตา เมธาวี พหุสฺสุตา ธมฺมกถิกา, นตฺถิ เตสํ ทุคฺคติ, สุคติเยว เตสํ ปาฏิกงฺขา’ติ ภณติ, น โส อญฺญํ ภณติ, ตญฺเญว ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ทุกฺกฏสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ‘เย นูน จณฺฑาลา เวนา เนสาทา รถการา ปุกฺกุสา’ติ ภณติ, น โส อญฺญํ ภณติ, ตญฺเญว ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ทุกฺกฏสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ‘เย นูน ปณฺฑิตา พฺยตฺตา เมธาวี พหุสฺสุตา ธมฺมกถิกา’ติ ภณติ, น โส อญฺญํ ภณติ, ตญฺเญว ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ทุกฺกฏสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ‘น มยํ จณฺฑาลา เวนา เนสาทา รถการา ปุกฺกุสา’ติ ภณติ, น โส อญฺญํ ภณติ, ตญฺเญว ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ทุกฺกฏสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ— “อิตฺถนฺนาโม ‘น มยํ ปณฺฑิตา พฺยตฺตา เมธาวี พหุสฺสุตา ธมฺมกถิกา, นตฺถมฺหากํ ทุคฺคติ, สุคติเยว อมฺหากํ ปาฏิกงฺขา’ติ ภณติ, น โส อญฺญํ ภณติ, ตญฺเญว ภณตี”ติ. อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ทุกฺกฏสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ; อาปตฺติ วาจาย, วาจาย ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อนุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อนุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อุปสมฺปนฺโน อนุปสมฺปนฺนสฺส สุตฺวา อนุปสมฺปนฺนสฺส เปสุญฺญํ อุปสํหรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อนาปตฺติ— นปิยกมฺยสฺส, นเภทาธิปฺปายสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
เปสุญฺญสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ตติยํ.