1.5.1.4 ปทโสธมฺมสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุปาสเก ปทโส ธมฺมํ วาเจนฺติ. อุปาสกา ภิกฺขูสุ อคารวา อปฺปติสฺสา อสภาควุตฺติกา วิหรนฺติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุปาสเก ปทโส ธมฺมํ วาเจสฺสนฺติ. อุปาสกา ภิกฺขูสุ อคารวา อปฺปติสฺสา อสภาควุตฺติกา วิหรนฺตี”ติ.
อถ โข เต ภิกฺขู ฉพฺพคฺคิเย ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อุปาสเก ปทโส ธมฺมํ วาเจถ; อุปาสกา ภิกฺขูสุ อคารวา อปฺปติสฺสา อสภาควุตฺติกา วิหรนฺตี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา …เป… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, อุปาสเก ปทโส ธมฺมํ วาเจสฺสถ. อุปาสกา ภิกฺขูสุ อคารวา อปฺปติสฺสา อสภาควุตฺติกา วิหรนฺติ. เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ปสนฺนานํ วา ภิโยฺยภาวาย …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“โย ปน ภิกฺขุ อนุปสมฺปนฺนํ ปทโส ธมฺมํ วาเจยฺย ปาจิตฺติยนฺ” ติ. (4: 53 )
โย ปนา ติ โย ยาทิโส …เป… ภิกฺขู ติ …เป… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
อนุปสมฺปนฺโน นาม ภิกฺขุญฺจ ภิกฺขุนิญฺจ ฐเปตฺวา อวเสโส อนุปสมฺปนฺโน นาม.
ปทโส นาม ปทํ, อนุปทํ, อนฺวกฺขรํ, อนุพฺยญฺชนํ.
ปทํ นาม เอกโต ปฏฺฐเปตฺวา เอกโต โอสาเปนฺติ. อนุปทํ นาม ปาเฏกฺกํ ปฏฺฐเปตฺวา เอกโต โอสาเปนฺติ. อนฺวกฺขรํ นาม “รูปํ อนิจฺจนฺ”ติ วุจฺจมาโน, “รุนฺ”ติ โอปาเตติ. อนุพฺยญฺชนํ นาม “รูปํ อนิจฺจนฺ”ติ วุจฺจมาโน, “เวทนา อนิจฺจา”ติ สทฺทํ นิจฺฉาเรติ.
ยญฺจ ปทํ, ยญฺจ อนุปทํ, ยญฺจ อนฺวกฺขรํ, ยญฺจ อนุพฺยญฺชนํ— สพฺพเมตํ ปทโส นาม.
ธมฺโม นาม พุทฺธภาสิโต, สาวกภาสิโต, อิสิภาสิโต, เทวตาภาสิโต, อตฺถูปสญฺหิโต, ธมฺมูปสญฺหิโต.
วาเจยฺยา ติ ปเทน วาเจติ, ปเท ปเท อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อกฺขราย วาเจติ, อกฺขรกฺขราย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อนุปสมฺปนฺเน อนุปสมฺปนฺนสญฺญี ปทโส ธมฺมํ วาเจติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนุปสมฺปนฺเน เวมติโก ปทโส ธมฺมํ วาเจติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนุปสมฺปนฺเน อุปสมฺปนฺนสญฺญี ปทโส ธมฺมํ วาเจติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อุปสมฺปนฺเน อนุปสมฺปนฺนสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อุปสมฺปนฺเน เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อุปสมฺปนฺเน อุปสมฺปนฺนสญฺญี, อนาปตฺติ.
อนาปตฺติ— เอกโต อุทฺทิสาเปนฺโต, เอกโต สชฺฌายํ กโรนฺโต, เยภุเยฺยน ปคุณํ คนฺถํ ภณนฺตํ โอปาเตติ, โอสาเรนฺตํ โอปาเตติ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
ปทโสธมฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํ.