1.5.1.6 ทุติยสหเสยฺยสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อนุรุทฺโธ โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถิํ คจฺฉนฺโต สายํ อญฺญตรํ คามํ อุปคจฺฉิ. เตน โข ปน สมเยน ตสฺมิํ คาเม อญฺญตริสฺสา อิตฺถิยา อาวสถาคารํ ปญฺญตฺตํ โหติ. อถ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ เยน สา อิตฺถี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ อิตฺถิํ เอตทโวจ— “สเจ เต, ภคินิ, อครุ, วเสยฺยาม เอกรตฺตํ อาวสถาคาเร”ติ. “วเสยฺยาถ, ภนฺเต”ติ. อญฺเญปิ อทฺธิกา เยน สา อิตฺถี เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ อิตฺถิํ เอตทโวจุํ— “สเจ เต, อเยฺย, อครุ วเสยฺยาม เอกรตฺตํ อาวสถาคาเร”ติ. “เอโส โข อโยฺย สมโณ ปฐมํ อุปคโต; สเจ โส อนุชานาติ, วเสยฺยาถา”ติ. อถ โข เต อทฺธิกา เยนายสฺมา อนุรุทฺโธ เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจุํ— “สเจ เต, ภนฺเต, อครุ, วเสยฺยาม เอกรตฺตํ อาวสถาคาเร”ติ. “วเสยฺยาถ, อาวุโส”ติ.
อถ โข สา อิตฺถี อายสฺมนฺเต อนุรุทฺเธ สห ทสฺสเนน ปฏิพทฺธจิตฺตา อโหสิ. อถ โข สา อิตฺถี เยนายสฺมา อนุรุทฺโธ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ— “อโยฺย, ภนฺเต, อิเมหิ มนุเสฺสหิ อากิณฺโณ น ผาสุ วิหริสฺสติ. สาธาหํ, ภนฺเต, อยฺยสฺส มญฺจกํ อพฺภนฺตรํ ปญฺญเปยฺยนฺ”ติ. อธิวาเสสิ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ ตุณฺหีภาเวน. อถ โข สา อิตฺถี อายสฺมโต อนุรุทฺธสฺส มญฺจกํ อพฺภนฺตรํ ปญฺญเปตฺวา อลงฺกตปฺปฏิยตฺตา คนฺธคนฺธินี เยนายสฺมา อนุรุทฺโธ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ— “อโยฺย, ภนฺเต, อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก, อหญฺจมฺหิ อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา. สาธาหํ, ภนฺเต, อยฺยสฺส ปชาปติ ภเวยฺยนฺ”ติ. เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา อนุรุทฺโธ ตุณฺหี อโหสิ. ทุติยมฺปิ โข …เป… ตติยมฺปิ โข สา อิตฺถี อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ— “อโยฺย, ภนฺเต, อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก, อหญฺจมฺหิ อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา. สาธุ, ภนฺเต, อโยฺย มญฺเจว ปฏิจฺฉตุ สพฺพญฺจ สาปเตยฺยนฺ”ติ. ตติยมฺปิ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ ตุณฺหี อโหสิ. อถ โข สา อิตฺถี สาฏกํ นิกฺขิปิตฺวา อายสฺมโต อนุรุทฺธสฺส ปุรโต จงฺกมติปิ ติฏฺฐติปิ นิสีทติปิ เสยฺยมฺปิ กปฺเปติ. อถ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ อินฺทฺริยานิ โอกฺขิปิตฺวา ตํ อิตฺถิํ เนว โอโลเกสิ นปิ อาลปิ. อถ โข สา อิตฺถี— “อจฺฉริยํ วต โภ, อพฺภุตํ วต โภ. พหู เม มนุสฺสา สเตนปิ สหเสฺสนปิ ปหิณนฺติ. อยํ ปน สมโณ— มยา สามํ ยาจิยมาโน— น อิจฺฉติ มญฺเจว ปฏิจฺฉิตุํ สพฺพญฺจ สาปเตยฺยนฺ”ติ สาฏกํ นิวาเสตฺวา อายสฺมโต อนุรุทฺธสฺส ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ— “อจฺจโย มํ, ภนฺเต, อจฺจคมา ยถาพาลํ ยถามูฬฺหํ ยถาอกุสลํ ยาหํ เอวมกาสิํ. ตสฺสา เม, ภนฺเต, อโยฺย อจฺจยํ อจฺจยโต ปฏิคฺคณฺหาตุ อายติํ สํวรายา”ติ. “ตคฺฆ ตฺวํ, ภคินิ, อจฺจโย อจฺจคมา ยถาพาลํ ยถามูฬฺหํ ยถาอกุสลํ ยา ตฺวํ เอวมกาสิ. ยโต จ โข ตฺวํ, ภคินิ, อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรสิ, ตํ เต มยํ ปฏิคฺคณฺหาม. วุทฺธิ เหสา, ภคินิ, อริยสฺส วินเย โย อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ อายติญฺจ สํวรํ อาปชฺชตี”ติ.
อถ โข สา อิตฺถี ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา สมฺปวาเรตฺวา, อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ ภุตฺตาวิํ โอนีตปตฺตปาณิํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ อิตฺถิํ อายสฺมา อนุรุทฺโธ ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข สา อิตฺถี— อายสฺมตา อนุรุทฺเธน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา— อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ เอตทโวจ— “อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเต, อภิกฺกนฺตํ, ภนฺเต. เสยฺยถาปิ, ภนฺเต, นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย, ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย, มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย, อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย— ‘จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตี’ติ; เอวเมวํ อเยฺยน อนุรุทฺเธน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต. เอสาหํ, ภนฺเต, ตํ ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจ. อุปาสิกํ มํ อโยฺย ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺ”ติ.
อถ โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม อายสฺมา อนุรุทฺโธ มาตุคาเมน สหเสยฺยํ กปฺเปสฺสตี”ติ.
อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร ตฺวํ, อนุรุทฺธ, มาตุคาเมน สหเสยฺยํ กปฺเปสี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา …เป… กถญฺหิ นาม ตฺวํ, อนุรุทฺธ, มาตุคาเมน สหเสยฺยํ กปฺเปสฺสสิ. เนตํ, อนุรุทฺธ, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“โย ปน ภิกฺขุ มาตุคาเมน สหเสยฺยํ กปฺเปยฺย ปาจิตฺติยนฺ” ติ. (6: 55 )
โย ปนา ติ โย ยาทิโส …เป… ภิกฺขู ติ …เป… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
มาตุคาโม นาม มนุสฺสิตฺถี, น ยกฺขี, น เปตี, น ติรจฺฉานคตา; อนฺตมโส ตทหุชาตาปิ ทาริกา, ปเคว มหตฺตรี.
สหา ติ เอกโต.
เสยฺยา นาม สพฺพจฺฉนฺนา, สพฺพปริจฺฉนฺนา, เยภุเยฺยนจฺฉนฺนา, เยภุเยฺยน ปริจฺฉนฺนา.
เสยฺยํ กปฺเปยฺยา ติ อตฺถงฺคเต สูริเย, มาตุคาเม นิปนฺเน ภิกฺขุ นิปชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ภิกฺขุ นิปนฺเน มาตุคาโม นิปชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุโภ วา นิปชฺชนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุฏฺฐหิตฺวา ปุนปฺปุนํ นิปชฺชนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
มาตุคาเม มาตุคามสญฺญี สหเสยฺยํ กปฺเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. มาตุคาเม เวมติโก สหเสยฺยํ กปฺเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. มาตุคาเม อมาตุคามสญฺญี สหเสยฺยํ กปฺเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อุปฑฺฒจฺฉนฺเน อุปฑฺฒปริจฺฉนฺเน, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยกฺขิยา วา เปติยา วา ปณฺฑเกน วา ติรจฺฉานคติตฺถิยา วา สหเสยฺยํ กปฺเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อมาตุคาเม มาตุคามสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อมาตุคาเม เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อมาตุคาเม อมาตุคามสญฺญี, อนาปตฺติ.
อนาปตฺติ— สพฺพจฺฉนฺเน สพฺพอปริจฺฉนฺเน, สพฺพปริจฺฉนฺเน สพฺพอจฺฉนฺเน, เยภุเยฺยน อจฺฉนฺเน, เยภุเยฺยน อปริจฺฉนฺเน, มาตุคาเม นิปนฺเน ภิกฺขุ นิสีทติ, ภิกฺขุ นิปนฺเน มาตุคาโม นิสีทติ, อุโภ วา นิสีทนฺติ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
ทุติยสหเสยฺยสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ.