1.5.2.4 เสนาสนสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู เหมนฺติเก กาเล อชฺโฌกาเส เสนาสนํ ปญฺญเปตฺวา กายํ โอตาเปนฺตา กาเล อาโรจิเต ตํ ปกฺกมนฺตา เนว อุทฺธริํสุ น อุทฺธราเปสุํ, อนาปุจฺฉา ปกฺกมิํสุ. เสนาสนํ โอวฏฺฐํ โหติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถํ หิ นาม ภิกฺขู อชฺโฌกาเส เสนาสนํ ปญฺญเปตฺวา ตํ ปกฺกมนฺตา เนว อุทฺธริสฺสนฺติ น อุทฺธราเปสฺสนฺติ, อนาปุจฺฉา ปกฺกมิสฺสนฺติ, เสนาสนํ โอวฏฺฐนฺ”ติ.
อถ โข เต ภิกฺขู เต อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อชฺโฌกาเส …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“โย ปน ภิกฺขุ สํฆิกํ มญฺจํ วา ปีฐํ วา ภิสิํ วา โกจฺฉํ วา อชฺโฌกาเส สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา ตํ ปกฺกมนฺโต เนว อุทฺธเรยฺย น อุทฺธราเปยฺย, อนาปุจฺฉํ วา คจฺเฉยฺย, ปาจิตฺติยนฺ” ติ. (14: 63 )
เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติ.
เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อชฺโฌกาเส วสิตฺวา กาลเสฺสว เสนาสนํ อภิหรนฺติ. อทฺทสา โข ภควา เต ภิกฺขู กาลเสฺสว เสนาสนํ อภิหรนฺเต. ทิสฺวาน เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐ มาเส อวสฺสิกสงฺเกเต มณฺฑเป วา รุกฺขมูเล วา ยตฺถ กากา วา กุลลา วา น อูหทนฺติ ตตฺถ เสนาสนํ นิกฺขิปิตุนฺ”ติ.
โย ปนา ติ โย ยาทิโส …เป… ภิกฺขู ติ …เป… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
สํฆิกํ นาม สํฆสฺส ทินฺนํ โหติ ปริจฺจตฺตํ.
มญฺโจ นาม จตฺตาโร มญฺจา— มสารโก, พุนฺทิกาพทฺโธ, กุฬีรปาทโก, อาหจฺจปาทโก.
ปีฐํ นาม จตฺตาริ ปีฐานิ— มสารกํ, พุนฺทิกาพทฺธํ, กุฬีรปาทกํ, อาหจฺจปาทกํ.
ภิสิ นาม ปญฺจ ภิสิโย— อุณฺณภิสิ, โจฬภิสิ, วากภิสิ, ติณภิสิ, ปณฺณภิสิ.
โกจฺฉํ นาม— วากมยํ วา อุสีรมยํ วา มุญฺชมยํ วา ปพฺพชมยํ วา อนฺโต สํเวเฐตฺวา พทฺธํ โหติ.
สนฺถริตฺวา ติ สยํ สนฺถริตฺวา.
สนฺถราเปตฺวา ติ อญฺญํ สนฺถราเปตฺวา. อนุปสมฺปนฺนํ สนฺถราเปติ, ตสฺส ปลิโพโธ. อุปสมฺปนฺนํ สนฺถราเปติ, สนฺถารกสฺส ปลิโพโธ.
ตํ ปกฺกมนฺโต เนว อุทฺธเรยฺยา ติ น สยํ อุทฺธเรยฺย.
น อุทฺธราเปยฺยา ติ น อญฺญํ อุทฺธราเปยฺย.
อนาปุจฺฉํ วา คจฺเฉยฺยา ติ ภิกฺขุํ วา สามเณรํ วา อารามิกํ วา อนาปุจฺฉา มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาตํ อติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
สํฆิเก สํฆิกสญฺญี อชฺโฌกาเส สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา ตํ ปกฺกมนฺโต เนว อุทฺธเรยฺย น อุทฺธราเปยฺย อนาปุจฺฉํ วา คจฺเฉยฺย, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. สํฆิเก เวมติโก …เป… สํฆิเก ปุคฺคลิกสญฺญี อชฺโฌกาเส สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา ตํ ปกฺกมนฺโต เนว อุทฺธเรยฺย น อุทฺธราเปยฺย, อนาปุจฺฉํ วา คจฺเฉยฺย, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
จิมิลิกํ วา อุตฺตรตฺถรณํ วา ภูมตฺถรณํ วา ตฏฺฏิกํ วา จมฺมขณฺฑํ วา ปาทปุญฺฉนิํ วา ผลกปีฐํ วา อชฺโฌกาเส สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา ตํ ปกฺกมนฺโต เนว อุทฺธเรยฺย น อุทฺธราเปยฺย, อนาปุจฺฉํ วา คจฺเฉยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปุคฺคลิเก สํฆิกสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปุคฺคลิเก เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปุคฺคลิเก ปุคฺคลิกสญฺญี อญฺญสฺส ปุคฺคลิเก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อตฺตโน ปุคฺคลิเก อนาปตฺติ.
อนาปตฺติ— อุทฺธริตฺวา คจฺฉติ, อุทฺธราเปตฺวา คจฺฉติ, อาปุจฺฉํ คจฺฉติ, โอตาเปนฺโต คจฺฉติ, เกนจิ ปลิพุทฺธํ โหติ, อาปทาสุ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
เสนาสนสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํ.