1.5.4.6 ทุติยปวารณาสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ทฺเว ภิกฺขู โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถิํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา โหนฺติ. เอโก ภิกฺขุ อนาจารํ อาจรติ. ทุติโย ภิกฺขุ ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ— “มาวุโส, เอวรูปมกาสิ, เนตํ กปฺปตี”ติ. โส ตสฺมิํ อุปนนฺธิ. อถ โข เต ภิกฺขู สาวตฺถิํ อคมํสุ. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ อญฺญตรสฺส ปูคสฺส สํฆภตฺตํ โหติ. ทุติโย ภิกฺขุ ภุตฺตาวี ปวาริโต โหติ. อุปนทฺโธ ภิกฺขุ ญาติกุลํ คนฺตฺวา ปิณฺฑปาตํ อาทาย เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ— “ภุญฺชาหิ, อาวุโส”ติ. “อลํ, อาวุโส, ปริปุณฺโณมฺหี”ติ. “สุนฺทโร, อาวุโส, ปิณฺฑปาโต, ภุญฺชาหี”ติ. อถ โข โส ภิกฺขุ เตน ภิกฺขุนา นิปฺปีฬิยมาโน ตํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชิ. อุปนทฺโธ ภิกฺขุ ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ— “ตฺวมฺปิ นาม, อาวุโส, มํ วตฺตพฺพํ มญฺญสิ ยํ ตฺวํ ภุตฺตาวี ปวาริโต อนติริตฺตํ โภชนํ ภุญฺชสี”ติ. “นนุ, อาวุโส, อาจิกฺขิตพฺพนฺ”ติ. “นนุ, อาวุโส, ปุจฺฉิตพฺพนฺ”ติ.
อถ โข โส ภิกฺขุ ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ภุตฺตาวิํ ปวาริตํ อนติริตฺเตน โภชเนน อภิหฏฺฐุํ ปวาเรสฺสตี”ติ …เป… “สจฺจํ กิร ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภิกฺขุํ ภุตฺตาวิํ ปวาริตํ อนติริตฺเตน โภชเนน อภิหฏฺฐุํ ปวาเรสี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา …เป… กถญฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, ภิกฺขุํ ภุตฺตาวิํ ปวาริตํ อนติริตฺเตน โภชเนน อภิหฏฺฐุํ ปวาเรสฺสสิ. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“โย ปน ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ภุตฺตาวิํ ปวาริตํ อนติริตฺเตน ขาทนีเยน วา โภชนีเยน วา อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺย— ‘หนฺท, ภิกฺขุ, ขาท วา ภุญฺช วา’ติ, ชานํ อาสาทนาเปกฺโข, ภุตฺตสฺมิํ, ปาจิตฺติยนฺ” ติ. (36: 85 )
โย ปนา ติ โย ยาทิโส …เป… ภิกฺขู ติ …เป… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
ภิกฺขุนฺ ติ อญฺญํ ภิกฺขุํ.
ภุตฺตาวี นาม ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตรํ โภชนํ, อนฺตมโส กุสคฺเคนปิ ภุตฺตํ โหติ.
ปวาริโต นาม อสนํ ปญฺญายติ, โภชนํ ปญฺญายติ, หตฺถปาเส ฐิโต อภิหรติ, ปฏิกฺเขโป ปญฺญายติ.
อนติริตฺตํ นาม อกปฺปิยกตํ โหติ, อปฺปฏิคฺคหิตกตํ โหติ, อนุจฺจาริตกตํ โหติ, อหตฺถปาเส กตํ โหติ, อภุตฺตาวินา กตํ โหติ, ภุตฺตาวินา ปวาริเตน อาสนา วุฏฺฐิเตน กตํ โหติ, “อลเมตํ สพฺพนฺ”ติ อวุตฺตํ โหติ, น คิลานาติริตฺตํ โหติ— เอตํ อนติริตฺตํ นาม.
ขาทนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิ— ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ ฐเปตฺวา อวเสสํ ขาทนียํ นาม.
โภชนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิ— โอทโน, กุมฺมาโส, สตฺตุ, มจฺโฉ, มํสํ.
อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺยา ติ ยาวตกํ อิจฺฉสิ ตาวตกํ คณฺหาหีติ.
ชานาติ นาม สามํ วา ชานาติ, อญฺเญ วา ตสฺส อาโรเจนฺติ, โส วา อาโรเจติ.
อาสาทนาเปกฺโข ติ “อิมินา อิมํ โจเทสฺสามิ สาเรสฺสามิ ปฏิโจเทสฺสามิ ปฏิสาเรสฺสามิ มงฺกุํ กริสฺสามี”ติ อภิหรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตสฺส วจเนน “ขาทิสฺสามิ ภุญฺชิสฺสามี”ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โภชนปริโยสาเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ปวาริเต ปวาริตสญฺญี อนติริตฺเตน ขาทนีเยน วา โภชนีเยน วา อภิหฏฺฐุํ ปวาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ปวาริเต เวมติโก อนติริตฺเตน ขาทนีเยน วา โภชนีเยน วา อภิหฏฺฐุํ ปวาเรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปวาริเต อปฺปวาริตสญฺญี อนติริตฺเตน ขาทนีเยน วา โภชนีเยน วา อภิหฏฺฐุํ ปวาเรติ, อนาปตฺติ. ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ อาหารตฺถาย อภิหรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตสฺส วจเนน “ขาทิสฺสามิ ภุญฺชิสฺสามี”ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อปฺปวาริเต ปวาริตสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อปฺปวาริเต เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อปฺปวาริเต อปฺปวาริตสญฺญี, อนาปตฺติ.
อนาปตฺติ— อติริตฺตํ การาเปตฺวา เทติ, “อติริตฺตํ การาเปตฺวา ภุญฺชาหี”ติ เทติ, อญฺญสฺสตฺถาย หรนฺโต คจฺฉาหีติ เทติ, คิลานสฺส เสสกํ เทติ, “ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชา”ติ เทติ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
ทุติยปวารณาสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ.