1.5.5.1 อเจลกสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ. เตน โข ปน สมเยน สํฆสฺส ขาทนียํ อุสฺสนฺนํ โหติ. อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. “เตนหานนฺท, วิฆาสาทานํ ปูวํ เทหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา วิฆาสาเท ปฏิปาฏิยา นิสีทาเปตฺวา เอเกกํ ปูวํ เทนฺโต อญฺญตริสฺสา ปริพฺพาชิกาย เอกํ มญฺญมาโน ทฺเว ปูเว อทาสิ. สามนฺตา ปริพฺพาชิกาโย ตํ ปริพฺพาชิกํ เอตทโวจุํ— “ชาโร เต เอโส สมโณ”ติ. “น เม โส สมโณ ชาโร, เอกํ มญฺญมาโน ทฺเว ปูเว อทาสี”ติ. ทุติยมฺปิ โข …เป… ตติยมฺปิ โข อายสฺมา อานนฺโท เอเกกํ ปูวํ เทนฺโต ตสฺสาเยว ปริพฺพาชิกาย เอกํ มญฺญมาโน ทฺเว ปูเว อทาสิ. สามนฺตา ปริพฺพาชิกาโย ตํ ปริพฺพาชิกํ เอตทโวจุํ— “ชาโร เต เอโส สมโณ”ติ. “น เม โส สมโณ ชาโร, เอกํ มญฺญมาโน ทฺเว ปูเว อทาสี”ติ. “ชาโร น ชาโร”ติ ภณฺฑิํสุ. อญฺญตโรปิ อาชีวโก ปริเวสนํ อคมาสิ. อญฺญตโร ภิกฺขุ ปหูเตน สปฺปินา โอทนํ มทฺทิตฺวา ตสฺส อาชีวกสฺส มหนฺตํ ปิณฺฑํ อทาสิ. อถ โข โส อาชีวโก ตํ ปิณฺฑํ อาทาย อคมาสิ. อญฺญตโร อาชีวโก ตํ อาชีวกํ เอตทโวจ— “กุโต ตยา, อาวุโส, ปิณฺโฑ ลทฺโธ”ติ? “ตสฺสาวุโส, สมณสฺส โคตมสฺส มุณฺฑคหปติกสฺส ปริเวสนาย ลทฺโธ”ติ.
อโสฺสสุํ โข อุปาสกา เตสํ อาชีวกานํ อิมํ กถาสลฺลาปํ. อถ โข เต อุปาสกา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต อุปาสกา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ— “อิเม, ภนฺเต, ติตฺถิยา อวณฺณกามา พุทฺธสฺส อวณฺณกามา ธมฺมสฺส อวณฺณกามา สํฆสฺส. สาธุ, ภนฺเต, อยฺยา ติตฺถิยานํ สหตฺถา น ทเทยฺยุนฺ”ติ. อถ โข ภควา เต อุปาสเก ธมฺมิยา กถาย สนฺทเสฺสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข เต อุปาสกา ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกมิํสุ. อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “เตน หิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสฺสามิ ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจ— สํฆสุฏฺฐุตาย, สํฆผาสุตาย …เป… สทฺธมฺมฏฺฐิติยา, วินยานุคฺคหาย. เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“โย ปน ภิกฺขุ อเจลกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย วา สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ทเทยฺย, ปาจิตฺติยนฺ” ติ. (41: 90 )
โย ปนา ติ โย ยาทิโส …เป… ภิกฺขู ติ …เป… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
อเจลโก นาม โย โกจิ ปริพฺพาชกสมาปนฺโน นคฺโค.
ปริพฺพาชโก นาม ภิกฺขุญฺจ สามเณรญฺจ ฐเปตฺวา โย โกจิ ปริพฺพาชกสมาปนฺโน.
ปริพฺพาชิกา นาม ภิกฺขุนิญฺจ สิกฺขมานญฺจ สามเณริญฺจ ฐเปตฺวา ยา กาจิ ปริพฺพาชิกสมาปนฺนา.
ขาทนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิ— อุทกทนฺตโปนํ ฐเปตฺวา อวเสสํ ขาทนียํ นาม.
โภชนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิ— โอทโน, กุมฺมาโส, สตฺตุ, มจฺโฉ, มํสํ.
ทเทยฺยา ติ กาเยน วา กายปฏิพทฺเธน วา นิสฺสคฺคิเยน วา เทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ติตฺถิเย ติตฺถิยสญฺญี สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา เทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ติตฺถิเย เวมติโก สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา เทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ติตฺถิเย อติตฺถิยสญฺญี สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา เทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อุทกทนฺตโปนํ เทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อติตฺถิเย ติตฺถิยสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อติตฺถิเย เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อติตฺถิเย อติตฺถิยสญฺญี, อนาปตฺติ.
อนาปตฺติ— ทาเปติ น เทติ, อุปนิกฺขิปิตฺวา เทติ, พาหิราเลปํ เทติ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
อเจลกสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ปฐมํ.