1.5.6.1 สุราปานสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา เจติเยสุ จาริกํ จรมาโน เยน ภทฺทวติกา เตน ปายาสิ. อทฺทสํสุ โข โคปาลกา ปสุปาลกา กสฺสกา ปถาวิโน ภควนฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ. ทิสฺวาน ภควนฺตํ เอตทโวจุํ— “มา โข, ภนฺเต, ภควา อมฺพติตฺถํ อคมาสิ. อมฺพติตฺเถ, ภนฺเต, ชฏิลสฺส อสฺสเม นาโค ปฏิวสติ อิทฺธิมา อาสิวิโส โฆรวิโส. โส ภควนฺตํ มา วิเหเฐสี”ติ. เอวํ วุตฺเต, ภควา ตุณฺหี อโหสิ. ทุติยมฺปิ โข …เป… ตติยมฺปิ โข โคปาลกา ปสุปาลกา กสฺสกา ปถาวิโน ภควนฺตํ เอตทโวจุํ— “มา โข, ภนฺเต, ภควา อมฺพติตฺถํ อคมาสิ. อมฺพติตฺเถ, ภนฺเต, ชฏิลสฺส อสฺสเม นาโค ปฏิวสติ อิทฺธิมา อาสิวิโส โฆรวิโส. โส ภควนฺตํ มา วิเหเฐสี”ติ. ตติยมฺปิ โข ภควา ตุณฺหี อโหสิ.
อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ภทฺทวติกา ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา ภทฺทวติกายํ วิหรติ. อถ โข อายสฺมา สาคโต เยน อมฺพติตฺถสฺส ชฏิลสฺส อสฺสโม เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อคฺยาคารํ ปวิสิตฺวา ติณสนฺถารกํ ปญฺญเปตฺวา นิสีทิ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สติํ อุปฏฺฐเปตฺวา. อทฺทสา โข โส นาโค อายสฺมนฺตํ สาคตํ ปวิฏฺฐํ. ทิสฺวาน ทุมฺมโน ปธูปายิ. อายสฺมาปิ สาคโต ปธูปายิ. อถ โข โส นาโค มกฺขํ อสหมาโน ปชฺชลิ. อายสฺมาปิ สาคโต เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา ปชฺชลิ. อถ โข อายสฺมา สาคโต ตสฺส นาคสฺส เตชสา เตชํ ปริยาทิยิตฺวา เยน ภทฺทวติกา เตนุปสงฺกมิ. อถ โข ภควา ภทฺทวติกายํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน โกสมฺพี เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อโสฺสสุํ โข โกสมฺพิกา อุปาสกา— “อโยฺย กิร สาคโต อมฺพติตฺถิเกน นาเคน สทฺธิํ สงฺคาเมสี”ติ.
อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน โกสมฺพี ตทวสริ. อถ โข โกสมฺพิกา อุปาสกา ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ กริตฺวา เยนายสฺมา สาคโต เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาคตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสุ. เอกมนฺตํ ฐิตา โข โกสมฺพิกา อุปาสกา อายสฺมนฺตํ สาคตํ เอตทโวจุํ— “กิํ, ภนฺเต, อยฺยานํ ทุลฺลภญฺจ มนาปญฺจ, กิํ ปฏิยาเทมา”ติ? เอวํ วุตฺเต, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู โกสมฺพิเก อุปาสเก เอตทโวจุํ— “อตฺถาวุโส, กาโปติกา นาม ปสนฺนา ภิกฺขูนํ ทุลฺลภา จ มนาปา จ, ตํ ปฏิยาเทถา”ติ. อถ โข โกสมฺพิกา อุปาสกา ฆเร ฆเร กาโปติกํ ปสนฺนํ ปฏิยาเทตฺวา อายสฺมนฺตํ สาคตํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐํ ทิสฺวาน อายสฺมนฺตํ สาคตํ เอตทโวจุํ— “ปิวตุ, ภนฺเต, อโยฺย สาคโต กาโปติกํ ปสนฺนํ, ปิวตุ, ภนฺเต, อโยฺย สาคโต กาโปติกํ ปสนฺนนฺ”ติ. อถ โข อายสฺมา สาคโต ฆเร ฆเร กาโปติกํ ปสนฺนํ ปิวิตฺวา นครมฺหา นิกฺขมนฺโต นครทฺวาเร ปริปติ.
อถ โข ภควา สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ นครมฺหา นิกฺขมนฺโต อทฺทส อายสฺมนฺตํ สาคตํ นครทฺวาเร ปริปตนฺตํ. ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “คณฺหถ, ภิกฺขเว, สาคตนฺ”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาคตํ อารามํ เนตฺวา เยน ภควา เตน สีสํ กตฺวา นิปาเตสุํ. อถ โข อายสฺมา สาคโต ปริวตฺติตฺวา เยน ภควา เตน ปาเท กริตฺวา เสยฺยํ กปฺเปสิ. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “นนุ, ภิกฺขเว, ปุพฺเพ สาคโต ตถาคเต สคารโว อโหสิ สปฺปติโสฺส”ติ? “เอวํ, ภนฺเต”. “อปิ นุ โข, ภิกฺขเว, สาคโต เอตรหิ ตถาคเต สคารโว สปฺปติโสฺส”ติ? “โน เหตํ, ภนฺเต”. “นนุ, ภิกฺขเว, สาคโต อมฺพติตฺถิเกน นาเคน สทฺธิํ สงฺคาเมสี”ติ? “เอวํ, ภนฺเต”. “อปิ นุ โข, ภิกฺขเว, สาคโต เอตรหิ ปโหติ นาเคน สทฺธิํ สงฺคาเมตุนฺ”ติ? “โน เหตํ, ภนฺเต”. “อปิ นุ โข, ภิกฺขเว, ตํ ปาตพฺพํ ยํ ปิวิตฺวา วิสญฺญี อสฺสา”ติ? “โน เหตํ, ภนฺเต”. “อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, สาคตสฺส อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถญฺหิ นาม, ภิกฺขเว, สาคโต มชฺชํ ปิวิสฺสติ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“สุราเมรยปาเน ปาจิตฺติยนฺ” ติ. (51: 100 )
สุรา นาม ปิฏฺฐสุรา ปูวสุรา โอทนสุรา กิณฺณปกฺขิตฺตา สมฺภารสํยุตฺตา.
เมรโย นาม ปุปฺผาสโว ผลาสโว มธฺวาสโว คุฬาสโว สมฺภารสํยุตฺโต.
ปิเวยฺยา ติ อนฺตมโส กุสคฺเคนปิ ปิวติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
มชฺเช มชฺชสญฺญี ปิวติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. มชฺเช เวมติโก ปิวติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. มชฺเช อมชฺชสญฺญี ปิวติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อมชฺเช มชฺชสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อมชฺเช เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อมชฺเช อมชฺชสญฺญี, อนาปตฺติ.
อนาปตฺติ— อมชฺชญฺจ โหติ มชฺชวณฺณํ มชฺชคนฺธํ มชฺชรสํ ตํ ปิวติ, สูปสมฺปาเก, มํสสมฺปาเก, เตลสมฺปาเก, อามลกผาณิเต, อมชฺชํ อริฏฺฐํ ปิวติ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
สุราปานสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ปฐมํ.