1.6.1 ปฐมปาฏิเทสนียสิกฺขาปท
อิเม โข ปนายสฺมนฺโต จตฺตาโร ปาฏิเทสนียา
ธมฺมา อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ.
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรา ภิกฺขุนี สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปฏิกฺกมนกาเล อญฺญตรํ ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา เอตทโวจ— “หนฺทายฺย, ภิกฺขํ ปฏิคฺคณฺหา”ติ. “สุฏฺฐุ, ภคินี”ติ สพฺเพว อคฺคเหสิ. สา อุปกฏฺเฐ กาเล นาสกฺขิ ปิณฺฑาย จริตุํ, ฉินฺนภตฺตา อโหสิ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ทุติยมฺปิ ทิวสํ …เป… ตติยมฺปิ ทิวสํ สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปฏิกฺกมนกาเล ตํ ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา เอตทโวจ— “หนฺทายฺย, ภิกฺขํ ปฏิคฺคณฺหา”ติ. “สุฏฺฐุ, ภคินี”ติ สพฺเพว อคฺคเหสิ. สา อุปกฏฺเฐ กาเล นาสกฺขิ ปิณฺฑาย จริตุํ, ฉินฺนภตฺตา อโหสิ. อถ โข สา ภิกฺขุนี จตุตฺเถ ทิวเส รถิกาย ปเวเธนฺตี คจฺฉติ. เสฏฺฐิ คหปติ รเถน ปฏิปถํ อาคจฺฉนฺโต ตํ ภิกฺขุนิํ เอตทโวจ— “อเปหาเยฺย”ติ. สา โวกฺกมนฺตี ตตฺเถว ปริปติ. เสฏฺฐิ คหปติ ตํ ภิกฺขุนิํ ขมาเปสิ— “ขมาหาเยฺย, มยาสิ ปาติตา”ติ. “นาหํ, คหปติ, ตยา ปาติตา. อปิ จ อหเมว ทุพฺพลา”ติ. “กิสฺส ปน ตฺวํ, อเยฺย, ทุพฺพลา”ติ? อถ โข สา ภิกฺขุนี เสฏฺฐิสฺส คหปติสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. เสฏฺฐิ คหปติ ตํ ภิกฺขุนิํ ฆรํ เนตฺวา โภเชตฺวา อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ— “กถญฺหิ นาม ภทนฺตา ภิกฺขุนิยา หตฺถโต อามิสํ ปฏิคฺคเหสฺสนฺติ. กิจฺฉลาโภ มาตุคาโม”ติ.
อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู ตสฺส เสฏฺฐิสฺส คหปติสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺส. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา หตฺถโต อามิสํ ปฏิคฺคเหสฺสตี”ติ …เป… “สจฺจํ กิร ตฺวํ, ภิกฺขุ, ภิกฺขุนิยา หตฺถโต อามิสํ ปฏิคฺคเหสี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. “ญาติกา เต, ภิกฺขุ, อญฺญาติกา”ติ? “อญฺญาติกา, ภควา”ติ. “อญฺญาตโก, โมฆปุริส, อญฺญาติกาย น ชานาติ ปติรูปํ วา อปฺปติรูปํ วา สนฺตํ วา อสนฺตํ วา. กถญฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา หตฺถโต อามิสํ ปฏิคฺคเหสฺสสิ. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“โย ปน ภิกฺขุ อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา อนฺตรฆรํ ปวิฏฺฐาย หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาเทยฺย วา ภุญฺเชยฺย วา, ปฏิเทเสตพฺพํ เตน ภิกฺขุนา— ‘คารยฺหํ, อาวุโส, ธมฺมํ อาปชฺชิํ อสปฺปายํ ปาฏิเทสนียํ, ตํ ปฏิเทเสมี’” ติ. (1: 142 )
โย ปนา ติ โย ยาทิโส …เป… ภิกฺขู ติ …เป… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
อญฺญาติกา นาม มาติโต วา. ปิติโต วา ยาว สตฺตมา ปิตามหยุคา อสมฺพทฺธา.
ภิกฺขุนี นาม อุภโตสํเฆ อุปสมฺปนฺนา.
อนฺตรฆรํ นาม รถิกา พฺยูหํ สิงฺฆาฏกํ ฆรํ.
ขาทนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิ— ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ ฐเปตฺวา อวเสสํ ขาทนียํ นาม.
โภชนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิ— โอทโน, กุมฺมาโส, สตฺตุ, มจฺโฉ, มํสํ. “ขาทิสฺสามิ ภุญฺชิสฺสามี”ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส.
อญฺญาติกาย อญฺญาติกสญฺญี อนฺตรฆรํ ปวิฏฺฐาย หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาทติ วา ภุญฺชติ วา, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส. อญฺญาติกาย เวมติโก อนฺตรฆรํ ปวิฏฺฐาย หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาทติ วา ภุญฺชติ วา, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส. อญฺญาติกาย ญาติกสญฺญี อนฺตรฆรํ ปวิฏฺฐาย หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาทติ วา ภุญฺชติ วา, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส.
ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ อาหารตฺถาย ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เอกโตอุปสมฺปนฺนาย หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา— “ขาทิสฺสามิ ภุญฺชิสฺสามี”ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ญาติกาย อญฺญาติกสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ญาติกาย เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ญาติกาย ญาติกสญฺญี, อนาปตฺติ.
อนาปตฺติ— ญาติกาย, ทาเปติ น เทติ, อุปนิกฺขิปิตฺวา เทติ อนฺตราราเม, ภิกฺขุนุปสฺสเย, ติตฺถิยเสยฺยาย, ปฏิกฺกมเน, คามโต นีหริตฺวา เทติ, ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ “สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชา”ติ เทติ, สิกฺขมานาย, สามเณริยา, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
ปฐมปาฏิเทสนียสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ.