1.1.3 ตติยปาราชิกสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ. เตน โข ปน สมเยน ภควา ภิกฺขูนํ อเนกปริยาเยน อสุภกถํ กเถติ, อสุภาย วณฺณํ ภาสติ, อสุภภาวนาย วณฺณํ ภาสติ, อาทิสฺส อาทิสฺส อสุภสมาปตฺติยา วณฺณํ ภาสติ.
อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ— “อิจฺฉามหํ, ภิกฺขเว, อทฺธมาสํ ปฏิสลฺลียิตุํ. นมฺหิ เกนจิ อุปสงฺกมิตพฺโพ, อญฺญตฺร เอเกน ปิณฺฑปาตนีหารเกนา”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ, โข เต ภิกฺขู ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา นาสฺสุธ โกจิ ภควนฺตํ อุปสงฺกมติ, อญฺญตฺร เอเกน ปิณฺฑปาตนีหารเกน.
ภิกฺขู— “ภควา โข อเนกปริยาเยน อสุภกถํ กเถติ, อสุภาย วณฺณํ ภาสติ, อสุภภาวนาย วณฺณํ ภาสติ, อาทิสฺส อาทิสฺส อสุภสมาปตฺติยา วณฺณํ ภาสตี”ติ, เต อเนกาการโวการํ อสุภภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ. เต สเกน กาเยน อฏฺฏียนฺติ หรายนฺติ ชิคุจฺฉนฺติ. เสยฺยถาปิ นาม อิตฺถี วา ปุริโส วา ทหโร ยุวา มณฺฑนกชาติโก สีสํนฺหาโต อหิกุณเปน วา กุกฺกุรกุณเปน วา มนุสฺสกุณเปน วา กณฺเฐ อาสตฺเตน อฏฺฏีเยยฺย หราเยยฺย ชิคุจฺเฉยฺย; เอวเมว เต ภิกฺขู สเกน กาเยน อฏฺฏียนฺตา หรายนฺตา ชิคุจฺฉนฺตา อตฺตนาปิ อตฺตานํ ชีวิตา โวโรเปนฺติ, อญฺญมญฺญมฺปิ ชีวิตา โวโรเปนฺติ, มิคลณฺฑิกมฺปิ สมณกุตฺตกํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ— “สาธุ โน, อาวุโส, ชีวิตา โวโรเปหิ. อิทํ เต ปตฺตจีวรํ ภวิสฺสตี”ติ. อถ โข มิคลณฺฑิโก สมณกุตฺตโก ปตฺตจีวเรหิ ภโฏ สมฺพหุเล ภิกฺขู ชีวิตา โวโรเปตฺวา โลหิตกํ อสิํ อาทาย เยน วคฺคุมุทา นที เตนุปสงฺกมิ.
อถ โข มิคลณฺฑิกสฺส สมณกุตฺตกสฺส โลหิตกํ ตํ อสิํ โธวนฺตสฺส อหุเทว กุกฺกุจฺจํ อหุ วิปฺปฏิสาโร— “อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา; ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํ. พหุํ วต มยา อปุญฺญํ ปสุตํ, โยหํ ภิกฺขู สีลวนฺเต กลฺยาณธมฺเม ชีวิตา โวโรเปสินฺ”ติ. อถ โข อญฺญตรา มารกายิกา เทวตา อภิชฺชมาเน อุทเก อาคนฺตฺวา มิคลณฺฑิกํ สมณกุตฺตกํ เอตทโวจ— “สาธุ สาธุ, สปฺปุริส, ลาภา เต, สปฺปุริส, สุลทฺธํ เต, สปฺปุริส. พหุํ ตยา, สปฺปุริส, ปุญฺญํ ปสุตํ, ยํ ตฺวํ อติณฺเณ ตาเรสี”ติ.
อถ โข มิคลณฺฑิโก สมณกุตฺตโก— “ลาภา กิร เม, สุลทฺธํ กิร เม, พหุํ กิร มยา ปุญฺญํ ปสุตํ, อติณฺเณ กิราหํ ตาเรมี”ติ, ติณฺหํ อสิํ อาทาย วิหาเรน วิหารํ ปริเวเณน ปริเวณํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ— “โก อติณฺโณ, กํ ตาเรมี”ติ? ตตฺถ เย เต ภิกฺขู อวีตราคา เตสํ ตสฺมิํ สมเย โหติเยว ภยํ โหติ ฉมฺภิตตฺตํ โหติ โลมหํโส. เย ปน เต ภิกฺขู วีตราคา เตสํ ตสฺมิํ สมเย น โหติ ภยํ น โหติ ฉมฺภิตตฺตํ น โหติ โลมหํโส.
อถ โข มิคลณฺฑิโก สมณกุตฺตโก เอกมฺปิ ภิกฺขุํ เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, ทฺเวปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, ตโยปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, จตฺตาโรปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, ปญฺจปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, ทสปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, วีสมฺปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, ติํสมฺปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, จตฺตาลีสมฺปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, ปญฺญาสมฺปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ, สฏฺฐิมฺปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ.
อถ โข ภควา ตสฺส อทฺธมาสสฺส อจฺจเยน ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ— “กิํ นุ โข, อานนฺท, ตนุภูโต วิย ภิกฺขุสํโฆ”ติ? “ตถา หิ ปน, ภนฺเต, ภควา ภิกฺขูนํ อเนกปริยาเยน อสุภกถํ กเถติ, อสุภาย วณฺณํ ภาสติ, อสุภภาวนาย วณฺณํ ภาสติ, อาทิสฺส อาทิสฺส อสุภสมาปตฺติยา วณฺณํ ภาสติ. เต จ, ภนฺเต, ภิกฺขู— ‘ภควา โข อเนกปริยาเยน อสุภกถํ กเถติ, อสุภาย วณฺณํ ภาสติ, อสุภภาวนาย วณฺณํ ภาสติ, อาทิสฺส อาทิสฺส อสุภสมาปตฺติยา วณฺณํ ภาสตี’ติ, เต อเนกาการโวการํ อสุภภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ. เต สเกน กาเยน อฏฺฏียนฺติ หรายนฺติ ชิคุจฺฉนฺติ. เสยฺยถาปิ นาม อิตฺถี วา ปุริโส วา ทหโร ยุวา มณฺฑนกชาติโก สีสํนฺหาโต อหิกุณเปน วา กุกฺกุรกุณเปน วา มนุสฺสกุณเปน วา กณฺเฐ อาสตฺเตน อฏฺฏีเยยฺย หราเยยฺย ชิคุจฺเฉยฺย; เอวเมว เต ภิกฺขู สเกน กาเยน อฏฺฏียนฺตา หรายนฺตา ชิคุจฺฉนฺตา อตฺตนาปิ อตฺตานํ ชีวิตา โวโรเปนฺติ, อญฺญมญฺญมฺปิ ชีวิตา โวโรเปนฺติ, มิคลณฺฑิกมฺปิ สมณกุตฺตกํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ— ‘สาธุ โน, อาวุโส, ชีวิตา โวโรเปหิ. อิทํ เต ปตฺตจีวรํ ภวิสฺสตี’ติ. อถ โข, ภนฺเต, มิคลณฺฑิโก สมณกุตฺตโก ปตฺตจีวเรหิ ภโฏ เอกมฺปิ ภิกฺขุํ เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ …เป… สฏฺฐิมฺปิ ภิกฺขู เอกาเหน ชีวิตา โวโรเปสิ. สาธุ, ภนฺเต, ภควา อญฺญํ ปริยายํ อาจิกฺขตุ ยถายํ ภิกฺขุสํโฆ อญฺญาย สณฺฐเหยฺยา”ติ. “เตนหานนฺท, ยาวติกา ภิกฺขู เวสาลิํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺติ เต สพฺเพ อุปฏฺฐานสาลายํ สนฺนิปาเตหี”ติ. “เอวํ, ภนฺเต”ติ, โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ยาวติกา ภิกฺขู เวสาลิํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺติ เต สพฺเพ อุปฏฺฐานสาลายํ สนฺนิปาเตตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ— “สนฺนิปติโต, ภนฺเต, ภิกฺขุสํโฆ; ยสฺสทานิ, ภนฺเต, ภควา กาลํ มญฺญตี”ติ.
อถ โข ภควา เยน อุปฏฺฐานสาลา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ. นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ—
“อยมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อานาปานสฺสติสมาธิ ภาวิโต พหุลีกโต สนฺโต เจว ปณีโต จ อเสจนโก จ สุโข จ วิหาโร อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน จ ปาปเก อกุสเล ธมฺเม ฐานโส อนฺตรธาเปติ วูปสเมติ. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, คิมฺหานํ ปจฺฉิเม มาเส อุหตํ รโชชลฺลํ ตเมนํ มหาอกาลเมโฆ ฐานโส อนฺตรธาเปติ วูปสเมติ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, อานาปานสฺสติสมาธิ ภาวิโต พหุลีกโต สนฺโต เจว ปณีโต จ อเสจนโก จ สุโข จ วิหาโร อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน จ ปาปเก อกุสเล ธมฺเม ฐานโส อนฺตรธาเปติ วูปสเมติ.
กถํ ภาวิโต จ, ภิกฺขเว, อานาปานสฺสติสมาธิ กถํ พหุลีกโต สนฺโต เจว ปณีโต จ อเสจนโก จ สุโข จ วิหาโร อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน จ ปาปเก อกุสเล ธมฺเม ฐานโส อนฺตรธาเปติ วูปสเมติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรญฺญคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺญาคารคโต วา นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สติํ อุปฏฺฐเปตฺวา. โส สโตว อสฺสสติ สโต ปสฺสสติ.
ทีฆํ วา อสฺสสนฺโต ทีฆํ อสฺสสามีติ ปชานาติ, ทีฆํ วา ปสฺสสนฺโต ทีฆํ ปสฺสสามีติ ปชานาติ. รสฺสํ วา อสฺสสนฺโต รสฺสํ อสฺสสามีติ ปชานาติ, รสฺสํ วา ปสฺสสนฺโต รสฺสํ ปสฺสสามีติ ปชานาติ. สพฺพกายปฺปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. สพฺพกายปฺปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ.
ปีติปฺปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. ปีติปฺปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. สุขปฺปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. สุขปฺปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. จิตฺตสงฺขารปฺปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. จิตฺตสงฺขารปฺปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. จิตฺตปฺปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. จิตฺตปฺปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ …เป… สมาทหํ จิตฺตํ …เป… วิโมจยํ จิตฺตํ …เป…
อนิจฺจานุปสฺสี …เป… วิราคานุปสฺสี …เป… นิโรธานุปสฺสี …เป… ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ. ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ.
เอวํ ภาวิโต โข, ภิกฺขเว, อานาปานสฺสติสมาธิ เอวํ พหุลีกโต สนฺโต เจว ปณีโต จ อเสจนโก จ สุโข จ วิหาโร อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน จ ปาปเก อกุสเล ธมฺเม ฐานโส อนฺตรธาเปติ วูปสเมตี”ติ.
อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ— “สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อตฺตนาปิ อตฺตานํ ชีวิตา โวโรเปนฺติ, อญฺญมญฺญมฺปิ ชีวิตา โวโรเปนฺติ มิคลณฺฑิกมฺปิ สมณกุตฺตกํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ— ‘สาธุ โน, อาวุโส, ชีวิตา โวโรเปหิ, อิทํ เต ปตฺตจีวรํ ภวิสฺสตี’”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา— “อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, เตสํ ภิกฺขูนํ อนนุโลมิกํ อปฺปฏิรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถญฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อตฺตนาปิ อตฺตานํ ชีวิตา โวโรเปสฺสนฺติ, อญฺญมญฺญมฺปิ ชีวิตา โวโรเปสฺสนฺติ, มิคลณฺฑิกมฺปิ สมณกุตฺตกํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วกฺขนฺติ— ‘สาธุ โน, อาวุโส, ชีวิตา โวโรเปหิ, อิทํ เต ปตฺตจีวรํ ภวิสฺสตี’ติ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“โย ปน ภิกฺขุ สญฺจิจฺจ มนุสฺสวิคฺคหํ ชีวิตา โวโรเปยฺย สตฺถหารกํ วาสฺส ปริเยเสยฺย, อยมฺปิ ปาราชิโก โหติ อสํวาโส” ติ.
เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติ.
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร อุปาสโก คิลาโน โหติ. ตสฺส ปชาปติ อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ตสฺสา อิตฺถิยา ปฏิพทฺธจิตฺตา โหนฺติ. อถ โข ฉพฺพคฺคิยานํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ— “สเจ โข โส, อาวุโส, อุปาสโก ชีวิสฺสติ น มยํ ตํ อิตฺถิํ ลภิสฺสาม. หนฺท มยํ, อาวุโส, ตสฺส อุปาสกสฺส มรณวณฺณํ สํวณฺเณมา”ติ. อถ โข ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู เยน โส อุปาสโก เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ อุปาสกํ เอตทโวจุํ— “ตฺวํ โขสิ, อุปาสก, กตกลฺยาโณ กตกุสโล กตภีรุตฺตาโณ อกตปาโป อกตลุทฺโท อกตกิพฺพิโส. กตํ ตยา กลฺยาณํ, อกตํ ตยา ปาปํ. กิํ ตุยฺหิมินา ปาปเกน ทุชฺชีวิเตน. มตํ เต ชีวิตา เสโยฺย. อิโต ตฺวํ กาลงฺกโต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิสฺสสิ. ตตฺถ ทิพฺเพหิ ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิโต สมงฺคีภูโต ปริจาเรสฺสสี”ติ.
อถ โข โส อุปาสโก— “สจฺจํ โข อยฺยา อาหํสุ. อหญฺหิ กตกลฺยาโณ กตกุสโล กตภีรุตฺตาโณ อกตปาโป อกตลุทฺโท อกตกิพฺพิโส. กตํ มยา กลฺยาณํ, อกตํ มยา ปาปํ. กิํ มยฺหิมินา ปาปเกน ทุชฺชีวิเตน. มตํ เม ชีวิตา เสโยฺย. อิโต อหํ กาลงฺกโต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิสฺสามิ. ตตฺถ ทิพฺเพหิ ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิโต สมงฺคีภูโต ปริจาเรสฺสามี”ติ, โส อสปฺปายานิ เจว โภชนานิ ภุญฺชิ อสปฺปายานิ จ ขาทนียานิ ขาทิ อสปฺปายานิ จ สายนียานิ สายิ อสปฺปายานิ จ ปานานิ ปิวิ. ตสฺส อสปฺปายานิ เจว โภชนานิ ภุญฺชโต อสปฺปายานิ จ ขาทนียานิ ขาทโต อสปฺปายานิ จ สายนียานิ สายโต อสปฺปายานิ จ ปานานิ ปิวโต ขโร อาพาโธ อุปฺปชฺชิ. โส เตเนว อาพาเธน กาลมกาสิ. ตสฺส ปชาปติ อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ— “อลชฺชิโน อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา ทุสฺสีลา มุสาวาทิโน. อิเม หิ นาม ธมฺมจาริโน สมจาริโน พฺรหฺมจาริโน สจฺจวาทิโน สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา ปฏิชานิสฺสนฺติ. นตฺถิ อิเมสํ สามญฺญํ นตฺถิ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ, นฏฺฐํ อิเมสํ สามญฺญํ นฏฺฐํ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ, กุโต อิเมสํ สามญฺญํ กุโต อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ, อปคตา อิเม สามญฺญา อปคตา อิเม พฺรหฺมญฺญา. อิเม เม สามิกสฺส มรณวณฺณํ สํวณฺเณสุํ. อิเมหิ เม สามิโก มาริโต”ติ. อญฺเญปิ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “อลชฺชิโน อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา ทุสฺสีลา มุสาวาทิโน. อิเม หิ นาม ธมฺมจาริโน สมจาริโน พฺรหฺมจาริโน สจฺจวาทิโน สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา ปฏิชานิสฺสนฺติ. นตฺถิ อิเมสํ สามญฺญํ นตฺถิ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ, นฏฺฐํ อิเมสํ สามญฺญํ นฏฺฐํ อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ, กุโต อิเมสํ สามญฺญํ กุโต อิเมสํ พฺรหฺมญฺญํ, อปคตา อิเม สามญฺญา อปคตา อิเม พฺรหฺมญฺญา. อิเม อุปาสกสฺส มรณวณฺณํ สํวณฺเณสุํ. อิเมหิ อุปาสโก มาริโต”ติ.
อโสฺสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุปาสกสฺส มรณวณฺณํ สํวณฺณิสฺสนฺตี”ติ.
อถ โข เต ภิกฺขู ฉพฺพคฺคิเย ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อุปาสกสฺส มรณวณฺณํ สํวณฺเณถา”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา— “อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริสา, อนนุโลมิกํ อปฺปฏิรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, อุปาสกสฺส มรณวณฺณํ สํวณฺณิสฺสถ. เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“โย ปน ภิกฺขุ สญฺจิจฺจ มนุสฺสวิคฺคหํ ชีวิตา โวโรเปยฺย สตฺถหารกํ วาสฺส ปริเยเสยฺย มรณวณฺณํ วา สํวณฺเณยฺย มรณาย วา สมาทเปยฺย— ‘อมฺโภ ปุริส, กิํ ตุยฺหิมินา ปาปเกน ทุชฺชีวิเตน, มตํ เต ชีวิตา เสโยฺย’ติ, อิติ จิตฺตมโน จิตฺตสงฺกปฺโป อเนกปริยาเยน มรณวณฺณํ วา สํวณฺเณยฺย, มรณาย วา สมาทเปยฺย, อยมฺปิ ปาราชิโก โหติ อสํวาโส” ติ. (3: 3 )
โย ปนา ติ โย ยาทิโส …เป… ภิกฺขู ติ …เป… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
สญฺจิจฺจา ติ ชานนฺโต สญฺชานนฺโต เจจฺจ อภิวิตริตฺวา วีติกฺกโม.
มนุสฺสวิคฺคโห นาม ยํ มาตุกุจฺฉิสฺมิํ ปฐมํ จิตฺตํ อุปฺปนฺนํ ปฐมํ วิญฺญาณํ ปาตุภูตํ, ยาว มรณกาลา เอตฺถนฺตเร เอโส มนุสฺสวิคฺคโห นาม.
ชีวิตา โวโรเปยฺยา ติ ชีวิตินฺทฺริยํ อุปจฺฉินฺทติ อุปโรเธติ สนฺตติํ วิโกเปติ.
สตฺถหารกํ วาสฺส ปริเยเสยฺยา ติ อสิํ วา สตฺติํ วา เภณฺฑิํ วา ลคุฬํ วา ปาสาณํ วา สตฺถํ วา วิสํ วา รชฺชุํ วา.
มรณวณฺณํ วา สํวณฺเณยฺยา ติ ชีวิเต อาทีนวํ ทเสฺสติ, มรเณ วณฺณํ ภณติ.
มรณาย วา สมาทเปยฺยา ติ สตฺถํ วา อาหร, วิสํ วา ขาท, รชฺชุยา วา อุพฺพนฺธิตฺวา กาลํ กโรหีติ.
อมฺโภ ปุริสา ติ อาลปนาธิวจนเมตํ.
กิํ ตุยฺหิมินา ปาปเกน ทุชฺชีวิเตนา ติ ปาปกํ นาม ชีวิตํ อฑฺฒานํ ชีวิตํ อุปาทาย ทลิทฺทานํ ชีวิตํ ปาปกํ ลามกํ, สธนานํ ชีวิตํ อุปาทาย อธนานํ ชีวิตํ ปาปกํ, เทวานํ ชีวิตํ อุปาทาย มนุสฺสานํ ชีวิตํ ปาปกํ.
ทุชฺชีวิตํ นาม หตฺถจฺฉินฺนสฺส ปาทจฺฉินฺนสฺส หตฺถปาทจฺฉินฺนสฺส กณฺณจฺฉินฺนสฺส นาสจฺฉินฺนสฺส กณฺณนาสจฺฉินฺนสฺส, อิมินา จ ปาปเกน อิมินา จ ทุชฺชีวิเตน มตํ เต ชีวิตา เสโยฺยติ.
อิติ จิตฺตมโน ติ ยํ จิตฺตํ ตํ มโน, ยํ มโน ตํ จิตฺตํ.
จิตฺตสงฺกปฺโป ติ มรณสญฺญี มรณเจตโน มรณาธิปฺปาโย.
อเนกปริยาเยนา ติ อุจฺจาวเจหิ อากาเรหิ.
มรณวณฺณํ วา สํวณฺเณยฺยา ติ ชีวิเต อาทีนวํ ทเสฺสติ, มรเณ วณฺณํ ภณติ— “อิโต ตฺวํ กาลงฺกโต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิสฺสสิ, ตตฺถ ทิพฺเพหิ ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิโต สมงฺคีภูโต ปริจาเรสฺสสี”ติ.
มรณาย วา สมาทเปยฺยา ติ สตฺถํ วา อาหร, วิสํ วา ขาท, รชฺชุยา วา อุพฺพนฺธิตฺวา กาลํ กโรหิ, โสพฺเภ วา นรเก วา ปปาเต วา ปปตาติ.
อยมฺปี ติ ปุริเม อุปาทาย วุจฺจติ.
ปาราชิโก โหตี ติ เสยฺยถาปิ นาม ปุถุสิลา ทฺวิธา ภินฺนา อปฺปฏิสนฺธิกา โหติ, เอวเมว ภิกฺขุ สญฺจิจฺจ มนุสฺสวิคฺคหํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา อสฺสมโณ โหติ อสกฺยปุตฺติโย. เตน วุจฺจติ— “ปาราชิโก โหตี”ติ.
อสํวาโส ติ สํวาโส นาม เอกกมฺมํ เอกุทฺเทโส สมสิกฺขตา— เอโส สํวาโส นาม. โส เตน สทฺธิํ นตฺถิ, เตน วุจฺจติ อสํวาโสติ.
สามํ, อธิฏฺฐาย, ทูเตน, ทูตปรมฺปราย, วิสกฺกิเยน ทูเตน, คตปจฺจาคเตน ทูเตน, อรโห รโหสญฺญี, รโห อรโหสญฺญี, อรโห อรโหสญฺญี, รโห รโหสญฺญี กาเยน สํวณฺเณติ, วาจาย สํวณฺเณติ, กาเยน วาจาย สํวณฺเณติ, ทูเตน สํวณฺเณติ, เลขาย สํวณฺเณติ, โอปาตํ อปเสฺสนํ, อุปนิกฺขิปนํ, เภสชฺชํ, รูปูปหาโร, สทฺทูปหาโร, คนฺธูปหาโร, รสูปหาโร, โผฏฺฐพฺพูปหาโร, ธมฺมูปหาโร, อาจิกฺขนา, อนุสาสนี, สงฺเกตกมฺมํ, นิมิตฺตกมฺมนฺติ.
สามนฺ ติ สยํ หนติ กาเยน วา กายปฏิพทฺเธน วา นิสฺสคฺคิเยน วา.
อธิฏฺฐายา ติ อธิฏฺฐหิตฺวา อาณาเปติ— “เอวํ วิชฺฌ, เอวํ ปหร, เอวํ ฆาเตหี”ติ.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ตํ มญฺญมาโน ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ตํ มญฺญมาโน อญฺญํ ชีวิตา โวโรเปติ, มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺติ. วธกสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส อญฺญํ มญฺญมาโน ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส อญฺญํ มญฺญมาโน อญฺญํ ชีวิตา โวโรเปติ; มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺติ, วธกสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามสฺส ปาวท— ‘อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามสฺส ปาวทตุ— อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปตู’”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส อิตรสฺส อาโรเจติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. วธโก ปฏิคฺคณฺหาติ, มูลฏฺฐสฺส อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. โส ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, อาปตฺติ สพฺเพสํ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามสฺส ปาวท— ‘อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามสฺส ปาวทตุ— อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปตู’”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส อญฺญํ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. วธโก ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺติ; อาณาปกสฺส จ วธกสฺส จ อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส คนฺตฺวา ปุน ปจฺจาคจฺฉติ— “นาหํ สกฺโกมิ ตํ ชีวิตา โวโรเปตุนฺ”ติ. โส ปุน อาณาเปติ— “ยทา สกฺโกสิ ตทา ตํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส อาณาเปตฺวา วิปฺปฏิสารี น สาเวติ— “มา ฆาเตหี”ติ. โส ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส อาณาเปตฺวา วิปฺปฏิสารี สาเวติ— “มา ฆาเตหี”ติ. โส— “อาณตฺโต อหํ ตยา”ติ ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺติ. วธกสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปติ— “อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส อาณาเปตฺวา วิปฺปฏิสารี สาเวติ— “มา ฆาเตหี”ติ. โส สาธูติ โอรมติ, อุภินฺนํ อนาปตฺติ.
อรโห รโหสญฺญี อุลฺลปติ— “อโห อิตฺถนฺนาโม หโต อสฺสา”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. รโห อรโหสญฺญี อุลฺลปติ— “อโห อิตฺถนฺนาโม หโต อสฺสา”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อรโห อรโหสญฺญี อุลฺลปติ— “อโห อิตฺถนฺนาโม หโต อสฺสา”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. รโห รโหสญฺญี อุลฺลปติ— “อโห อิตฺถนฺนาโม หโต อสฺสา”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
กาเยน สํวณฺเณติ นาม กาเยน วิการํ กโรติ— “โย เอวํ มรติ โส ธนํ วา ลภติ ยสํ วา ลภติ สคฺคํ วา คจฺฉตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตาย สํวณฺณนาย มริสฺสามีติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
วาจาย สํวณฺเณติ นาม วาจาย ภณติ— “โย เอวํ มรติ โส ธนํ วา ลภติ ยสํ วา ลภติ สคฺคํ วา คจฺฉตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตาย สํวณฺณนาย มริสฺสามีติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
กาเยน วาจาย สํวณฺเณติ นาม กาเยน จ วิการํ กโรติ, วาจาย จ ภณติ— “โย เอวํ มรติ โส ธนํ วา ลภติ ยสํ วา ลภติ สคฺคํ วา คจฺฉตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตาย สํวณฺณนาย มริสฺสามีติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
ทูเตน สํวณฺเณติ นาม ทูตสฺส สาสนํ อาโรเจติ— “โย เอวํ มรติ โส ธนํ วา ลภติ ยสํ วา ลภติ สคฺคํ วา คจฺฉตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ทูตสฺส สาสนํ สุตฺวา มริสฺสามีติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
เลขาย สํวณฺเณติ นาม เลขํ ฉินฺทติ— “โย เอวํ มรติ โส ธนํ วา ลภติ ยสํ วา ลภติ สคฺคํ วา คจฺฉตี”ติ, อกฺขรกฺขราย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เลขํ ปสฺสิตฺวา มริสฺสามีติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
โอปาตํ นาม มนุสฺสํ อุทฺทิสฺส โอปาตํ ขนติ— “ปปติตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปปติเต ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. อโนทิสฺส โอปาตํ ขนติ— “โย โกจิ ปปติตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. มนุโสฺส ตสฺมิํ ปปตติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปปติเต ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. ยกฺโข วา เปโต วา ติรจฺฉานคตมนุสฺสวิคฺคโห วา ตสฺมิํ ปปตติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปปติเต ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. มรติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. ติรจฺฉานคโต ตสฺมิํ ปปตติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปปติเต ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อปเสฺสนํ นาม อปเสฺสเน สตฺถํ วา ฐเปติ วิเสน วา มกฺเขติ ทุพฺพลํ วา กโรติ โสพฺเภ วา นรเก วา ปปาเต วา ฐเปติ— “ปปติตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สตฺเถน วา วิเสน วา ปปติเตน วา ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
อุปนิกฺขิปนํ นาม อสิํ วา สตฺติํ วา เภณฺฑิํ วา ลคุฬํ วา ปาสาณํ วา สตฺถํ วา วิสํ วา รชฺชุํ วา อุปนิกฺขิปติ— “อิมินา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. “เตน มริสฺสามี”ติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
เภสชฺชํ นาม สปฺปิํ วา นวนีตํ วา เตลํ วา มธุํ วา ผาณิตํ วา เทติ— “อิมํ สายิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ สายิเต ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
รูปูปหาโร นาม อมนาปิกํ รูปํ อุปสํหรติ ภยานกํ เภรวํ— “อิมํ ปสฺสิตฺวา อุตฺตสิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ ปสฺสิตฺวา อุตฺตสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. มนาปิกํ รูปํ อุปสํหรติ— “อิมํ ปสฺสิตฺวา อลาภเกน สุสฺสิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ ปสฺสิตฺวา อลาภเกน สุสฺสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
สทฺทูปหาโร นาม อมนาปิกํ สทฺทํ อุปสํหรติ ภยานกํ เภรวํ— “อิมํ สุตฺวา อุตฺตสิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ สุตฺวา อุตฺตสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. มนาปิกํ สทฺทํ อุปสํหรติ เปมนียํ หทยงฺคมํ— “อิมํ สุตฺวา อลาภเกน สุสฺสิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ สุตฺวา อลาภเกน สุสฺสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
คนฺธูปหาโร นาม อมนาปิกํ คนฺธํ อุปสํหรติ เชคุจฺฉํ ปาฏิกุลฺยํ— “อิมํ ฆายิตฺวา เชคุจฺฉตา ปาฏิกุลฺยตา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ ฆายิเต เชคุจฺฉตา ปาฏิกุลฺยตา ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. มนาปิกํ คนฺธํ อุปสํหรติ— “อิมํ ฆายิตฺวา อลาภเกน สุสฺสิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ ฆายิตฺวา อลาภเกน สุสฺสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
รสูปหาโร นาม อมนาปิกํ รสํ อุปสํหรติ เชคุจฺฉํ ปาฏิกุลฺยํ— “อิมํ สายิตฺวา เชคุจฺฉตา ปาฏิกุลฺยตา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ สายิเต เชคุจฺฉตา ปาฏิกุลฺยตา ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. มนาปิกํ รสํ อุปสํหรติ— “อิมํ สายิตฺวา อลาภเกน สุสฺสิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ สายิตฺวา อลาภเกน สุสฺสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
โผฏฺฐพฺพูปหาโร นาม อมนาปิกํ โผฏฺฐพฺพํ อุปสํหรติ ทุกฺขสมฺผสฺสํ ขรสมฺผสฺสํ— “อิมินา ผุฏฺโฐ มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เตน ผุฏฺฐสฺส ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. มนาปิกํ โผฏฺฐพฺพํ อุปสํหรติ สุขสมฺผสฺสํ มุทุสมฺผสฺสํ— “อิมินา ผุฏฺโฐ อลาภเกน สุสฺสิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เตน ผุฏฺโฐ อลาภเกน สุสฺสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
ธมฺมูปหาโร นาม เนรยิกสฺส นิรยกถํ กเถติ— “อิมํ สุตฺวา อุตฺตสิตฺวา มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ สุตฺวา อุตฺตสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. กลฺยาณกมฺมสฺส สคฺคกถํ กเถติ— “อิมํ สุตฺวา อธิมุตฺโต มริสฺสตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตํ สุตฺวา อธิมุตฺโต มริสฺสามีติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
อาจิกฺขนา นาม ปุฏฺโฐ ภณติ— “เอวํ มรสฺสุ. โย เอวํ มรติ โส ธนํ วา ลภติ ยสํ วา ลภติ สคฺคํ วา คจฺฉตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตาย อาจิกฺขนาย มริสฺสามีติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
อนุสาสนี นาม อปุฏฺโฐ ภณติ— “เอวํ มรสฺสุ. โย เอวํ มรติ โส ธนํ วา ลภติ ยสํ วา ลภติ สคฺคํ วา คจฺฉตี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตาย อนุสาสนิยา มริสฺสามีติ ทุกฺขํ เวทนํ อุปฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. มรติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
สงฺเกตกมฺมํ นาม สงฺเกตํ กโรติ ปุเรภตฺตํ วา ปจฺฉาภตฺตํ วา รตฺติํ วา ทิวา วา— “เตน สงฺเกเตน ตํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เตน สงฺเกเตน ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺส. ตํ สงฺเกตํ ปุเร วา ปจฺฉา วา ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺติ, วธกสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
นิมิตฺตกมฺมํ นาม นิมิตฺตํ กโรติ— “อกฺขิํ วา นิขณิสฺสามิ ภมุกํ วา อุกฺขิปิสฺสามิ สีสํ วา อุกฺขิปิสฺสามิ, เตน นิมิตฺเตน ตํ ชีวิตา โวโรเปหี”ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เตน นิมิตฺเตน ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, อาปตฺติ อุภินฺนํ ปาราชิกสฺส. ตํ นิมิตฺตํ ปุเร วา ปจฺฉา วา ตํ ชีวิตา โวโรเปติ, มูลฏฺฐสฺส อนาปตฺติ, วธกสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส.
อนาปตฺติ— อสญฺจิจฺจ อชานนฺตสฺส นมรณาธิปฺปายสฺส อุมฺมตฺตกสฺส อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกมฺหิ ปฐมภาณวาโร นิฏฺฐิโต.