1.3.2 ทุติยอนิยตสิกฺขาปท
เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี— “ภควตา ปฏิกฺขิตฺตํ มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห ปฏิจฺฉนฺเน อาสเน อลํกมฺมนิเย นิสชฺชํ กปฺเปตุนฺ”ติ ตสฺสาเยว กุมาริกาย สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสชฺชํ กปฺเปสิ กาลยุตฺตํ สมุลฺลปนฺโต กาลยุตฺตํ ธมฺมํ ภณนฺโต. ทุติยมฺปิ โข วิสาขา มิคารมาตา นิมนฺติตา ตํ กุลํ อคมาสิ. อทฺทสา โข วิสาขา มิคารมาตา อายสฺมนฺตํ อุทายิํ ตสฺสาเยว กุมาริกาย สทฺธิํ เอกํ เอกาย รโห นิสินฺนํ. ทิสฺวาน อายสฺมนฺตํ อุทายิํ เอตทโวจ— “อิทํ, ภนฺเต, นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ ยํ อโยฺย มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสชฺชํ กปฺเปติ. กิญฺจาปิ, ภนฺเต, อโยฺย อนตฺถิโก เตน ธมฺเมน, อปิ จ ทุสฺสทฺธาปยา อปฺปสนฺนา มนุสฺสา”ติ. เอวมฺปิ โข อายสฺมา อุทายี วิสาขาย มิคารมาตุยา วุจฺจมาโน นาทิยิ. อถ โข วิสาขา มิคารมาตา นิกฺขมิตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ— “กถญฺหิ นาม อายสฺมา อุทายี มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสชฺชํ กปฺเปสฺสตี”ติ.
อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อุทายิํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป… “สจฺจํ กิร ตฺวํ, อุทายิ, มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสชฺชํ กปฺเปสี”ติ? “สจฺจํ, ภควา”ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา …เป… กถญฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสชฺชํ กปฺเปสฺสสิ. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย …เป… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ—
“น เหว โข ปน ปฏิจฺฉนฺนํ อาสนํ โหติ นาลงฺกมฺมนิยํ, อลญฺจ โข โหติ มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสิตุํ. โย ปน ภิกฺขุ ตถารูเป อาสเน มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสชฺชํ กปฺเปยฺย, ตเมนํ สทฺเธยฺยวจสา อุปาสิกา ทิสฺวา ทฺวินฺนํ ธมฺมานํ อญฺญตเรน วเทยฺย— สํฆาทิเสเสน วา ปาจิตฺติเยน วา. นิสชฺชํ ภิกฺขุ ปฏิชานมาโน ทฺวินฺนํ ธมฺมานํ อญฺญตเรน กาเรตพฺโพ— สํฆาทิเสเสน วา ปาจิตฺติเยน วา. เยน วา สา สทฺเธยฺยวจสา อุปาสิกา วเทยฺย เตน โส ภิกฺขุ กาเรตพฺโพ. อยมฺปิ ธมฺโม อนิยโต” ติ. (2: 19 )
น เหว โข ปน ปฏิจฺฉนฺนํ อาสนํ โหตี ติ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ โหติ กุฏฺเฏน วา กวาเฏน วา กิลญฺเชน วา สาณิปากาเรน วา รุกฺเขน วา ถมฺเภน วา โกตฺถฬิยา วา เยน เกนจิ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ โหติ.
นาลงฺกมฺมนิยนฺ ติ น สกฺกา โหติ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตุํ.
อลญฺจ โข โหติ มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสิตุนฺ ติ สกฺกา โหติ มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสิตุํ.
โย ปนา ติ โย ยาทิโส …เป… ภิกฺขู ติ …เป… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
ตถารูเป อาสเน ติ เอวรูเป อาสเน.
มาตุคาโม นาม มนุสฺสิตฺถี, น ยกฺขี น เปตี น ติรจฺฉานคตา, วิญฺญู ปฏิพลา สุภาสิตทุพฺภาสิตํ ทุฏฺฐุลฺลาทุฏฺฐุลฺลํ อาชานิตุํ.
สทฺธินฺ ติ เอกโต.
เอโก เอกายา ติ ภิกฺขุ เจว โหติ มาตุคาโม จ.
รโห นาม จกฺขุสฺส รโห, โสตสฺส รโห. จกฺขุสฺส รโห นาม น สกฺกา โหติ อกฺขิํ วา นิขณียมาเน ภมุกํ วา อุกฺขิปียมาเน สีสํ วา อุกฺขิปียมาเน ปสฺสิตุํ. โสตสฺส รโห นาม น สกฺกา โหติ ปกติกถา โสตุํ.
นิสชฺชํ กปฺเปยฺยา ติ มาตุคาเม นิสินฺเน ภิกฺขุ อุปนิสินฺโน วา โหติ อุปนิปนฺโน วา. ภิกฺขุ นิสินฺเน มาตุคาโม อุปนิสินฺโน วา โหติ อุปนิปนฺโน วา. อุโภ วา นิสินฺนา โหนฺติ อุโภ วา นิปนฺนา.
สทฺเธยฺยวจสา นาม อาคตผลา อภิสเมตาวินี วิญฺญาตสาสนา.
อุปาสิกา นาม พุทฺธํ สรณํ คตา, ธมฺมํ สรณํ คตา, สํฆํ สรณํ คตา.
ทิสฺวา ติ ปสฺสิตฺวา.
ทฺวินฺนํ ธมฺมานํ อญฺญตเรน วเทยฺย สํฆาทิเสเสน วา ปาจิตฺติเยน วา . นิสชฺชํ ภิกฺขุ ปฏิชานมาโน ทฺวินฺนํ ธมฺมานํ อญฺญตเรน กาเรตพฺโพ— สํฆาทิเสเสน วา ปาจิตฺติเยน วา. เยน วา สา สทฺเธยฺยวจสา อุปาสิกา วเทยฺย, เตน โส ภิกฺขุ กาเรตพฺโพ.
สา เจ เอวํ วเทยฺย— “อโยฺย มยา ทิฏฺโฐ นิสินฺโน มาตุคาเมน สทฺธิํ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชนฺโต”ติ, โส จ ตํ ปฏิชานาติ, อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ. สา เจ เอวํ วเทยฺย— “อโยฺย มยา ทิฏฺโฐ นิสินฺโน มาตุคาเมน สทฺธิํ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชนฺโต”ติ, โส เจ เอวํ วเทยฺย— “สจฺจาหํ นิสินฺโน, โน จ โข กายสํสคฺคํ สมาปชฺชินฺ”ติ, นิสชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิสินฺโน, อปิ จ โข นิปนฺโน”ติ, นิปชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิสินฺโน, อปิ จ โข ฐิโต”ติ, น กาเรตพฺโพ.
สา เจ เอวํ วเทยฺย— “อโยฺย มยา ทิฏฺโฐ นิปนฺโน มาตุคาเมน สทฺธิํ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชนฺโต”ติ, โส จ ตํ ปฏิชานาติ, อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ …เป… “สจฺจาหํ นิปนฺโน, โน จ โข กายสํสคฺคํ สมาปชฺชินฺ”ติ, นิปชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิปนฺโน, อปิ จ โข นิสินฺโน”ติ, นิสชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิปนฺโน, อปิ จ โข ฐิโต”ติ, น กาเรตพฺโพ.
สา เจ เอวํ วเทยฺย— “อยฺยสฺส มยา สุตํ นิสินฺนสฺส มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสนฺตสฺสา”ติ, โส จ ตํ ปฏิชานาติ, อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ. สา เจ เอวํ วเทยฺย— “อยฺยสฺส มยา สุตํ นิสินฺนสฺส มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสนฺตสฺสา”ติ, โส เจ เอวํ วเทยฺย— “สจฺจาหํ นิสินฺโน, โน จ โข ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสินฺ”ติ, นิสชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิสินฺโน, อปิ จ โข นิปนฺโน”ติ, นิปชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิสินฺโน, อปิ จ โข ฐิโต”ติ, น กาเรตพฺโพ.
สา เจ เอวํ วเทยฺย— “อยฺยสฺส มยา สุตํ นิปนฺนสฺส มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสนฺตสฺสา”ติ, โส จ ตํ ปฏิชานาติ, อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ …เป… สจฺจาหํ นิปนฺโน, โน จ โข ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสินฺติ, นิปชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิปนฺโน, อปิ จ โข นิสินฺโน”ติ, นิสชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิปนฺโน, อปิ จ โข ฐิโต”ติ, น กาเรตพฺโพ.
สา เจ เอวํ วเทยฺย— “อโยฺย มยา ทิฏฺโฐ มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสินฺโน”ติ, โส จ ตํ ปฏิชานาติ, นิสชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิสินฺโน, อปิ จ โข นิปนฺโน”ติ, นิปชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… “นาหํ นิสินฺโน, อปิ จ โข ฐิโต”ติ, น กาเรตพฺโพ.
สา เจ เอวํ วเทยฺย— “อโยฺย มยา ทิฏฺโฐ มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิปนฺโน”ติ, โส จ ตํ ปฏิชานาติ, นิปชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… นาหํ นิปนฺโน, อปิ จ โข นิสินฺโนติ, นิสชฺชาย กาเรตพฺโพ …เป… นาหํ นิปนฺโน, อปิ จ โข ฐิโตติ, น กาเรตพฺโพ.
อยมฺปี ติ ปุริมํ อุปาทาย วุจฺจติ.
อนิยโต ติ น นิยโต, สํฆาทิเสโส วา ปาจิตฺติยํ วา.
คมนํ ปฏิชานาติ นิสชฺชํ ปฏิชานาติ อาปตฺติํ ปฏิชานาติ, อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ. คมนํ ปฏิชานาติ นิสชฺชํ น ปฏิชานาติ อาปตฺติํ ปฏิชานาติ, อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ. คมนํ ปฏิชานาติ นิสชฺชํ ปฏิชานาติ อาปตฺติํ น ปฏิชานาติ, นิสชฺชาย กาเรตพฺโพ. คมนํ ปฏิชานาติ นิสชฺชํ น ปฏิชานาติ อาปตฺติํ น ปฏิชานาติ, น กาเรตพฺโพ.
คมนํ น ปฏิชานาติ นิสชฺชํ ปฏิชานาติ อาปตฺติํ ปฏิชานาติ, อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ. คมนํ น ปฏิชานาติ นิสชฺชํ น ปฏิชานาติ อาปตฺติํ ปฏิชานาติ, อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ. คมนํ น ปฏิชานาติ นิสชฺชํ ปฏิชานาติ อาปตฺติํ น ปฏิชานาติ, นิสชฺชาย กาเรตพฺโพ. คมนํ น ปฏิชานาติ นิสชฺชํ น ปฏิชานาติ อาปตฺติํ น ปฏิชานาติ, น กาเรตพฺโพติ.
ทุติโย อนิยโต นิฏฺฐิโต.
อุทฺทิฏฺฐา โข อายสฺมนฺโต ทฺเว อนิยตา ธมฺมา. ตตฺถายสฺมนฺเต ปุจฺฉามิ— “กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา”? ทุติยมฺปิ ปุจฺฉามิ— “กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา”? ตติยมฺปิ ปุจฺฉามิ— “กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา”? ปริสุทฺเธตฺถายสฺมนฺโต; ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
ตสฺสุทฺทานํ
อลํ กมฺมนิยญฺเจว,
ตเถว จ นเหว โข;
อนิยตา สุปญฺญตฺตา,
พุทฺธเสฏฺเฐน ตาทินาติ.
อนิยตกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ.